Operacja lwowsko-sandomierska

Operacja lwowsko-sandomierska – operacja zaczepna wojsk radzieckich przeciwko wojskom niemieckim i węgierskim, przeprowadzona w dniach od 13 lipca do 29 sierpnia 1944 roku. Skutkiem operacji było zajęcie przez wojska radzieckie południowo-wschodniej Polski.

Operacja lwowsko-sandomierska

II wojna światowa, front wschodni
Walki uliczne Armii Czerwonej we Lwowie
Czas	13 lipca – 29 sierpnia 1944
Miejsce	Małopolska Wschodnia, województwo kieleckie
Terytorium	II Rzeczpospolita
Wynik	zwycięstwo ZSRR
Strony konfliktu
III Rzesza Węgry ZSRR Czechosłowacja Polskie Państwo Podziemne
Dowódcy
Josef Harpe (Grupa Armii Północna Ukraina) Raul Federikin Iwan Koniew (1 Front Ukraiński) Tadeusz Bór-Komorowski
Siły
900 000 ludzi, 900 pojazdów bojowych, 6300 dział 1 200 000 ludzi, 1979 pojazdów bojowych 11 265 dział
Straty
12 sierpnia straty niemieckie wynosiły: 140 000 zabitych, 32 360 pojmanych, 1941 czołgów, 687 samolotów 65 001 zabitych, 224 295 rannych, 1269 czołgów i dział, 289 samolotów
brak współrzędnych

Przygotowania do operacji

Przed 13 lipca linia frontu na zachodniej Ukrainie zatrzymała się wzdłuż linii Kowel-Tarnopol-Kołomyja. Po stronie niemieckiej zbudowano 2 linie obrony. W okresie od kwietnia do czerwca 1944 strona radziecka na swoim zapleczu remontowała drogi i linie kolejowe, budowała mosty, podciągała zaopatrzenie, uzupełniano braki w ludziach i sprzęcie.

Plan operacji przewidywał dwa uderzenia: 13 Armia i 3 Gwardyjska Armia Pancerna miała uderzyć z południowego Wołynia w kierunku południowym na Rawę Ruską, natomiast 38 i 60 Armia z kierunku Tarnopola na Lwów. Po przerwaniu frontu, w wyłom miały uderzyć dywizje pancerne i zmechanizowane, okrążając wojska niemieckie w rejonie Brodów. Plan ten został zatwierdzony przez dowództwo 1 Frontu Ukraińskiego w dniu 10 lipca.

Przebieg operacji

Zgodnie z planem wojska 1 Frontu Ukraińskiego rozpoczęły operację po przygotowaniu artyleryjskim w dniu 13 lipca. Na odcinku północnym 13 Armia i 3 Gwardyjska Armia Pancerna przesunęły linię frontu o 20 km, natomiast na kierunku wschodnim wojska radzieckie napotkały na kontruderzenie niemieckie.

16 lipca marszałek Koniew wprowadził do walki 3 Dywizję Gwardyjską, a następnie 4 Armię Pancerną. 17 i 18 lipca kontratakowali Niemcy wraz z ukraińskimi ochotnikami z 14 Dywizji Grenadierów SS, jednak 19 lipca ponieśli klęskę pod Brodami, utraciwszy 38 tysięcy zabitych i 17 tysięcy wziętych do niewoli.

Po zwycięstwie pod Brodami natarcie skierowało się w kierunku Lwowa i Przemyśla. 24 lipca wojska radzieckie sforsowały San koło Leżajska. 1 Dywizja Gwardyjska skierowała się na północ, pomagając wojskom 1 Frontu Białoruskiego zdobyć 22 lipca Lublin.

W Małopolsce wschodniej 24 lipca został zdobyty Halicz, a 27 lipca - Lwów, Stanisławów i Przemyśl.

W związku z ofensywą Niemcy rozpoczęli umacnianie linii Wisły, w odpowiedzi na to dowództwo radzieckie utworzyło 4 Front Ukraiński (w składzie 18 Armii, 1 Armii Gwardyjskiej i 8 Armii Lotniczej), w celu jej przełamania.

Tablica na pomniku w Dobrowie upamiętniająca poległych żołnierzy Armii Czerwonej w walkach o przyczółek baranowsko-sandomierski będący ostatnim etapem operacji lwowsko-sandomierskiej

29 lipca 1 Armia Gwardyjska rozbiła zgrupowanie niemieckie w rejonie Annopola, ale wskutek kontrataku zmuszona była się wycofać. Natomiast 1 Armii Pancernej i 13 Armii udało się uchwycić przyczółki za Wisłą. 31 lipca niemiecka 17 Armia kontratakowała w kierunku Majdanu, ale natarcie udało się zatrzymać. 3 sierpnia Niemcy podjęli kolejne natarcie, w kierunku Baranowa. Zostało ono rozbite przez pozostającą w rezerwie radziecką 5 Armię Gwardyjską. 11 sierpnia z kolei Niemcy atakowali w kierunku Staszowa, dokonując wyłomu głębokości 8-10 km. 13 sierpnia Niemcy zaatakowali w kierunku Stopnicy. Właśnie tutaj pierwszy raz zostały użyte czołgi Panzerkampfwagen VI B Königstiger, jednak użycie nowego rodzaju broni nie było udane - Niemcy stracili 12 czołgów, w tym 3 zostały zdobyte przez żołnierzy radzieckich.

14 sierpnia wojska radzieckie otoczyły i zdobyły Sandomierz.

Dowództwo niemieckie przygotowało nowy plan - otoczenie i zniszczenie wojsk radzieckich w rejonie Łagowa. Po ciężkich walkach jednostkom niemieckim udało się uchwycić pasmo wzgórz na północny zachód od Opatowa, i przerwać obronę radzieckiej 13 Armii na odcinku 6-7 km. W wyniku kontrataku trzech radzieckich armii większość sił niemieckich została otoczona i zniszczona. Na tym zakończyły się niemieckie próby wypchnięcia wojsk radzieckich z przyczółka zwanego baranowsko-sandomierskim.

Wojska radzieckiego lewego skrzydła w składzie 60 i 38 Armii próbowały rozwinąć natarcie na zachód, ale nie osiągnęły większych sukcesów. 23 sierpnia wojska 60 Armii i 5 Armii Gwardyjskiej zdobyły Dębicę.

29 sierpnia wojska 1 Frontu Ukraińskiego przeszły do obrony.

Drugim kierunkiem operacji był atak na południe, w kierunku Karpat, wojsk 4 Frontu Ukraińskiego. Z powodu trudnego terenu oraz silnych umocnień tempo radzieckiego ataku było tutaj dość wolne: 5 sierpnia wojska 1 Armii Gwardyjskiej zdobyły Stryj, a 6 sierpnia Drohobycz. 15 sierpnia wstrzymano natarcie. Kolejną operacją na tym froncie miała być operacja wschodniokarpacka.

Bibliografia

• Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Działania wyzwoleńcze Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: 1971.

Linki zewnętrzne

• Komunikaty Głównego Dowództwa Armii Czerwonej za lipiec 1944. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)].
• Komunikaty Głównego Dowództwa Armii Czerwonej za sierpień 1944. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].