Order Avis
Order Wojskowy Avis lub Aviz (port. Ordem Militar de Avis) – order o charakterze wojskowym zajmujący piąte miejsce w portugalskiej hierarchii odznaczeń państwowych[1]. Najstarsze odznaczenie portugalskie[2].
 Awers aktualnych insygniów | |
 Baretka I klasy | |
 Baretka II klasy | |
 Baretka III klasy | |
 Baretka IV klasy | |
 Baretka V klasy | |
 Baretka VI klasy | |
| Ustanowiono |
1166 – zakon rycerski |
|---|---|
| Powyżej | |
| Poniżej | |
| Powiązane | |
Historia
edytuj
Powstał w połowie XII wieku jako bractwo rycerskie, mające walczyć z iberyjskimi muzułmanami w czasie rekonkwisty, pod protektoratem pierwszego króla Portugalii Alfonsa Henryka. Zwany był początkowo zakonem braci lub rycerzy z Evory (Milícia de Évora, od nazwy ich siedziby w Évora w 1166), a po przyjęciu cysterskiej reguły Św. Benedykta w 1176 i zmianie siedziby na zamek Aviz w 1187, istniał pod nazwą Zakonu Świętego Benedykta z Aviz. W 1385 jego wielki mistrz został koronowany na króla jako Jan I, a najwyższy urząd w zakonie obsadzali odtąd książęta z królewskiego rodu, wskazani przez aktualnie panującego władcę, a od 1551 sami władcy[3][2].
W 1789 roku królowa Maria I Braganza dokonała sekularyzacji zakonu, przekształcając go w wysokie odznaczenie przyznawane za zasługi wojskowe na morzu pod nazwą Order Wojskowy Świętego Benedykta z Aviz[2][4], istniejące również jako część składowa Wstęgi Trzech Orderów oraz Wstęgi Dwóch Orderów[5].
Od 1843 istniała także, ustanowiona przez cesarza Brazylii Piotra II Braganzę, wersja brazylijska orderu – cesarski Order Wojskowy Świętego Benedykta z Aviz, będący jednak osobnym odznaczeniem[6].
Obalenie monarchii i powstanie Pierwszej Republiki Portugalskiej zniosło wszystkie ordery 15 października 1910 (utrzymano jedynie Wojskowy Order Wieży i Miecza jako jedyny order nieposiadający katolickiego charakteru[7]). Dekretem z 1 grudnia 1918 roku przywrócono order pod zmienioną nazwą Order Wojskowy Aviz jako odznaczenie państwowe[8]. Od tego momentu nadającym odznaczenie ustanowiono urzędującego prezydenta Portugalii, będącego ex officio (z urzędu) wielkim mistrzem wszystkich orderów portugalskich[5][9].
Klasy orderu
edytujPoczątkowo podzielony na pięć[10], obecnie dzieli się na sześć klas[11]:
- klasa I – Wielki Łańcuch (Grande-Colar), klasa wprowadzona w 2021, łańcuch orderowy oraz wszystkie insygnia II klasy[12],
- klasa II – Krzyż Wielki (Grã-Cruz), wielka wstęga wieszana z prawego ramienia do lewego boku i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
- klasa III – Wielki Oficer (Grande-Oficial), komandoria wieszana na szyi i złota gwiazda orderowa na lewą pierś,
- klasa IV – Komandor (Comendador), komandoria wieszana na szyi i srebrna gwiazda orderowa na lewą pierś,
- klasa V – Oficer (Oficial), wstążka wieszana na lewej piersi z rozetką umieszczoną na klamrze,
- klasa VI – Kawaler/Dama (Cavaleiro/Dama), wstążka wieszana na lewej piersi na klamrze bez rozetki[11].
Odznaczeni
edytujWażne osobistości odznaczone Krzyżem Wielkim[13][14]:
- 1922 – Aleksander I, król jugosłowiański
- 1928 – Olaf V, król norweski
- 1941 – Getúlio Vargas, prezydent brazylijski
- 1950 – Feliks Burbon, książę luksemburski
- 1971 – João Figueiredo, prezydent brazylijski
- 1979 – Filip Mountbatten, książę brytyjski
- 1980 – Harald V, król norweski
- 1981 – Maha Vajiralongkorn, książę tajlandzki
- 1985 – Albert II, król belgijski
- 1991 – Filip Burbon, książę hiszpański
- 1992 – Henryk Montpezant, książę duński
- 1993 – Karol Windsor, książę brytyjski
- 1997 – Filip Koburg, książę belgijski
- 1998 – Muhammad VI, król marokański
- 1998 – Mulaj Raszid, książę marokański
- 2007 – Jan Karol I, król hiszpański
Odznaczeni Polacy w XX w. (lista pełna)[13][14]:
- 20 lutego 1931 – kpt. Wincenty Kalewski – Oficer orderu
- 20 lutego 1931 – mjr Edward Czuruk – Komandor orderu
- 20 lutego 1931 – ppłk Wojciech Fyda – Komandor orderu
- 20 lutego 1931 – kpt. Bolesław Suszyński – Oficer orderu
- 4 listopada 1932 – kpt. Zygmunt Gużewski – Oficer orderu
- 4 listopada 1932 – płk Ludomił Rayski – Komandor orderu
- 4 listopada 1932 – kpt. Wiktor Ryl – Kawaler orderu
Przypisy
edytuj- ↑ Aprova o Regulamento da Medalha Militar e das Medalhas Comemorativas das Forças Armadas (Decreto Lei 316/2002, de 27 de Dezembro). tretas.org. [dostęp 2015-08-21]. (port.).
- ↑ a b c Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. 2. Warszawa: PWN-Bellona, 2007, s. 65.
- ↑ História da Ordem Militar de Avis. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
- ↑ Bernard Burke: The book of orders of knighthood and decorations of honour of all nations. Londyn: Hurst and Blackett, 1858. s. 185-186. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
- ↑ a b António M. Trigueiros & Gustav A. Tammann: The Three Portugese Military Orders of Knighthood (1789-1910). Orders and Medals Society of America, 1997. [dostęp 2014-10-03]. (ang.).
- ↑ Artidoro Augusto Xavier Pinheiro: Organisação das ordens honorificas do Imperio do Brazil. São Paulo: J. Seckler, 1884. (port.).
- ↑ História da Ordem Militar da Torre e Espada, do Valor, Lealdade e Mérito. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-06]. (port.).
- ↑ Decreto n.° 5.030, de 1 de Dezembro de 1918 Restabelece as Ordens de Cristo e de Santiago da Espada; e remodela as de Avis e da Torre e Espada. W: Resenha histórico-militar das campanhas de Africa: 1961-1974,. T. 5. EME, CECA, 1990, s. 13, 58.
- ↑ História da Banda das Três Ordens. [w:] Ordens Honoríficas Portuguesas [on-line]. presidencia.pt. [dostęp 2014-10-03]. (port.).
- ↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak, Warszawa 1939, s. 495
- ↑ a b Graus e Insígnias da Ordem Militar de Avis. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
- ↑ Decreto-Lei n.º 55/2021 de 29 de junho" (Diário da República)
- ↑ a b Estrangeiros com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-08-31]. (port.).
- ↑ a b Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910-2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006.