Paramaribo

Zabytkowe centrum Paramaribo^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Surinam
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	940
Region	Ameryka Łacińska i Karaiby
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2002; na 26. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Paramaribo
Państwo	Surinam
Dystrykt	Paramaribo
Data założenia	1603
Powierzchnia	183 km²
Wysokość	3 m n.p.m.
Populacja (2012); • liczba ludności; • gęstość	; 248 477; 1357 os./km²
Nr kierunkowy	+597
	Położenie na mapie Surinamu Paramaribo
	5°49′25″N 55°10′11″W/5,823611 -55,169722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Paramaribo^[1], nazywane także Parbo^[2] – stolica Surinamu, położona nad rzeką Surinam, na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego.

W 2002 roku zabytkowe centrum Paramaribo zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

Pochodzenie nazwy miasta nie jest do końca wyjaśnione i istnieje ok. 20 różnych hipotez^[3]. Jedna z nich upatruje związku z wyrażeniem z języka Indian Tupi-Guarani para maribo, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „ludzi znad wielkiej rzeki”^[3]. Inna – z wyrażeniem z języka Indian Carib-Karina paramuru, nazwy jednego z drzew^[3]. Jednak za najbardziej prawdopodobne uznaje się pochodzenie od paramaru-bo, gdzie paramaru oznacza tęczę, a bo – miejsce^[3].

Historia

Początki Paramaribo sięgają czasów prekolumbijskich, kiedy na zachodnim brzegu Surinamu 15 km od wybrzeża Oceanu Atlantyckiego istniała wioska indiańska, w pobliżu której w 1614 roku osiedli czasowo handlarze holenderscy^[2]^[4]. Położenie to pozwalało na funkcjonowanie portu w głębi lądu bez ryzyka, że statki utkną na mieliźnie^[2].

W XVII wieku działali tu również krótko handlarze francuscy, którzy wznieśli pierwszy drewniany fort^[2]. W 1651 roku angielski gubernator Barbadosu Francis Willoughby (1613–1666) założył tu prywatną posiadłość i rozbudował francuski fort, nadając mu nazwę Fort Willoughby^[3]. Willoughby promował osadnictwo w regionie i rozwój plantacji trzciny cukrowej^[3]. Podczas II wojny angielsko-holenderskiej Fort Willoughby został zdobyty przez wojska holenderskie pod dowództwem admirała Abrahama Crijnssena, który zmienił nazwę osady na Nieuw Middelburg oraz fortu na Fort Zeelandia^[3]. Na mocy traktatu w Bredzie z 1667 roku kończącego II wojnę angielsko-holenderską Paramaribo przeszło w ręce holenderskie^[3]. Brytyjczycy jednak ponownie zajęli fort pod koniec 1667 roku, lecz Crijnssen odbił fort ponownie w 1668 roku^[3]. W 1683 roku gubernatorem Surinamu został Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck (1637–1688), który wzniósł swoją siedzibę w Paramaribo i rozbudował fort^[3]. Van Aerssen został zamordowany podczas buntu własnych żołnierzy w 1688 roku^[3].

Na początku XVIII wieku Paramaribo było dobrze prosperującym ośrodkiem eksportu cukru, z ok. 500 domami i dzielnicami niewolników pracujących na okolicznych plantacjach^[3]. Bagniste tereny Paramaribo zostały odwodnione poprzez system kanałów, co umożliwiło dalszy szybki rozwój miasta w drugiej połowie XVIII wieku^[3]. Bezpieczeństwo miasta zostało zwiększone poprzez budowę fortu Nieuw Amsterdam i do Paramaribo przenieśli się właściciele plantacji, pozostawiając plantacje w rękach zarządców^[5]^[4]. Na początku XIX wieku Paramaribo miało 2 tysiące domów, a jego mieszkańcy czerpali dochody z eksportu cukru produkowanego w ponad 600 plantacjach^[5]. Centrum miasta dwukrotnie strawił pożar – w 1821 i 1832 roku – spaliło się 400 domów^[5]. W połowie XIX wieku wiele plantacji podupadło wskutek złego zarządzania i abolicji – przetrwało mniej niż 100 plantacji, co odbiło się negatywnie na rozwoju gospodarczym Paramaribo^[5]. W mieście zaczęli osiedlać się byli niewolnicy i zbiegowie, a także indiańscy, chińscy i jawajscy pracownicy sprowadzeni w latach 1873–1939 do pracy na plantacjach^[5]. Kolejnym impulsem do rozwoju miasta było rozpoczęcie wydobycia złota w Borwnsbergu oraz boksytów w Moengo i Paranam^[5]. W 1945 roku miasto miało 13 tys. domów i 75 tys. mieszkańców^[5].

Paramaribo pozostawało w posiadaniu holenderskim od 1667 roku przez trzy stulecia, z wyjątkiem krótkich okresów panowania brytyjskiego w latach 1799–1802 i 1804–1815^[3].

Miasto rozwinęło się dalej po II wojnie światowej dzięki przemysłowi (produkcji margaryny, cementu i piwa) i turystyce^[6]. W Paramaribo funkcjonuje Anton de Kom Universiteit van Suriname założony w 1968 roku^[6].

Architektura

Historyczne centrum Paramaribo obejmuje drewnianą zabudowę z okresu kolonialnego z zachowanym oryginalnym układem ulic^[7], w trójkącie wyznaczonym przez rzekę Surinam na południu, kanał Sommelsdijck na północnym wschodzie i ulicę Zwartenhovenbrug Straat na północnym zachodzie^[8]. W jego południowo-zachodniej części znajdują się^[8]:

Fort Zeelandia – fort z 1667 roku^[7]
Pałac Prezydencki – dawna siedziba gubernatora Surinamu z 1730 roku^[7]
Ogród Palmowy – założony przez gubernatora Surinamu Cornelisa van Aerssena van Sommelsdijcka i otwarty dla publiczności w 1685 roku
Plac Niepodległości

a w części zachodniej^[8]:

katedra św. Piotra i Pawła – drewniany kościół redemptorystów z 1885 roku^[4], najprawdopodobniej największy drewniany budynek na półkuli zachodniej^[9]
synagoga Neve Shalom – drewniana synagoga z 1830 roku przy Keizerstraat^[10]
meczet przy Keizerstraat – drewniany meczet przy Keizerstraat, wzniesiony obok synagogi Neve Shalom w latach 1929–1932^[10]

W 2002 roku historyczne centrum Paramaribo zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7]^[11].

Widok satelitarny
Zabytkowe centrum miasta
Zabytkowe centrum miasta
Zabytkowe centrum miasta
Pałac Prezydencki
Ogród Palmowy
Fort Zeelandia
Plac Niepodległości
Meczet przy Keizerstraat
Synagoga Neve Shalom
Katedra św. Piotra i Pawła
Ministerstwo Finansów i Sąd Najwyższy

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 1, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, 2004, s. 96, ISBN 83-239-7552-3 (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 69, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 70, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c UNESCO, Paramaribo (Suriname) No 940rev [online] [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 71, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b Paramaribo, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d UNESCO, Historic Inner City of Paramaribo [online] [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 75, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 108, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ ^a ^b PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 110, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).
↑ World Heritage Committee Inscribes 9 New Sites on the World Heritage List [online], whc.unesco.org, 26 czerwca 2002 [dostęp 2016-03-26] (ang.).
↑ Taleninstituut Den Haag [online], Dagnall Talen [dostęp 2024-02-28] (niderl.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[ksng-3] Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 1, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, 2004, s. 96, ISBN 83-239-7552-3 (pol.).

[Briggs69-4] PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 69, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Briggs70-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 70, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[unesco2-6] UNESCO, Paramaribo (Suriname) No 940rev [online] [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Briggs71-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 71, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Britannica-8] Paramaribo, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[unesco1-9] UNESCO, Historic Inner City of Paramaribo [online] [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Briggs75-10] PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 75, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Briggs108-11] PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 108, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[Briggs110-12] PhilipP. Briggs PhilipP., Suriname, Bradt Travel Guides, 2015, s. 110, ISBN 978-1-84162-910-0 [dostęp 2016-03-23] (ang.).

[unesconews-13] World Heritage Committee Inscribes 9 New Sites on the World Heritage List [online], whc.unesco.org, 26 czerwca 2002 [dostęp 2016-03-26] (ang.).

[:2-14] Taleninstituut Den Haag [online], Dagnall Talen [dostęp 2024-02-28] (niderl.).

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]