Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie
Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego[2] – zabytkowy park krajobrazowy znajdujący się w dzielnicy Praga-Południe w Warszawie. Został założony na terenach skaryszewskiego pastwiska miejskiego w latach 1906–1922 przez Franciszka Szaniora[3], zaś robotami przy utworzeniu parku kierował Edward Ciszkiewicz[4]. Współcześnie określany jest jako przykład parku miejskiego, który jest ostoją bioróżnorodności w mieście[3].
 nr rej. 875 z 13.12.1973[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
58 ha |
| Data założenia |
1906–1922 |
| Projektant |
Franciszek Szanior |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′34″N 21°03′24″E/52,242778 21,056667
| |
| Strona internetowa | |
W 2009 uzyskał tytuł Najpiękniejszego Parku w Polsce oraz trzecią lokatę w konkursie Najpiękniejszy Park w Europie[5].
Opis
edytujPark został założony w 1906 na terenie dawnej osady Kamion, na tarasie zalewowym Wisły[6]. W tamtym czasie ten teren znajdował się poza granicami miasta[7]. Współcześnie granice parku wyznaczają al. Zieleniecka, al. Waszyngtona i ul. Międzynarodowa oraz południowa linia brzegowa Jeziorka Kamionkowskiego. Od wschodu, razem z ciągnącymi się aż do ul. Kinowej Kamionkowskimi Błoniami Elekcyjnymi, tworzy jedną z największych w Warszawie enklaw zieleni.
Park został zaprojektowany przez Franciszka Szaniora w stylu angielskim[6]. Powstał jako wielkomiejski ośrodek parkowy dla rekreacji i wypoczynku, z rozwiniętą siecią komunikacyjną, przystosowaną do ówczesnego ruchu pojazdów konnych.
Po 1945 roku rozebrano ogrodzenie parku, niektóre alejki zalano asfaltem, ustawiono betonowe latarnie, a wzdłuż al. Waszyngtona poprowadzono naziemną rurę ciepłowniczą[8].
W 1973 roku park został wpisany do rejestru zabytków[1].
Zaprojektowane sztuczne jeziorka współgrają z bogatą szatą roślinną, którą wysadził rozległy park. Całości dopełniają nasypane wzgórza, sztuczny wodospad i rozarium. W parku można podziwiać 280 gatunków drzew i krzewów. Bogactwo przyrodnicze Parku opisuje m.in. raport Przyroda Parku Skaryszewskiego wydany w 2015 w ramach społecznego projektu koordynowanego przez Macieja Luniaka[9]. Na wnioski wynikające z raportu powołują się m.in. mieszkańcy okolic parku zabiegający o utrzymanie parkowej funkcji tego terenu[10].
Nazwa
edytujPowstał jako park Skaryszewski, zachowując nazwę pastwiska miejskiego, na którego terenie został wytyczony. Nazwa pochodzi od lokowanego w pobliżu, na terenach wsi Kamion, miasta Skaryszew. W okresie międzywojennym nadano mu imię Ignacego Jana Paderewskiego – polskiego pianisty, kompozytora, polityka – jednego z twórców niepodległego państwa polskiego. W okresie okupacji niemieckiej parkowi nadano niemiecką nazwę Ostpark[11].
Po wojnie, z powodów politycznych usunięto imię Paderewskiego z nazwy. Przywrócono je w 1980. Potocznie nazywany jest określeniem z gwary warszawskiej – Skaryszakiem.
Informacje historyczne
edytuj- W 1926 w parku otwarto ogród różany i ogród daliowy zaprojektowane przez Leona Danielewicza[12].
- W 2006 roku w parku zadomowiły się bobry. Skala zniszczeń, które poczyniły w roku 2008, spowodowała konieczność zabezpieczenia drzew i wywiezienia zwierząt do ZOO.
- Biała kapliczka stojąca w jednej z alejek parku podczas okupacji niemieckiej służyła jako skrzynka kontaktowa dla łączniczek podziemia.
- Park pozostaje jednym z głównych miejsc uroczystości organizowanych w Polsce w związku z rocznicą zamachów z 11 września 2001 roku w Nowym Jorku[13][14]. Szczególną oprawę miały uroczystości przy pomniku poświęconym ofiarom w roku 2011, w 10. rocznicę ataków[15]. Obecni byli m.in. ambasador Lee A. Feinstein, wicepremier Waldemar Pawlak oraz minister Radosław Sikorski[16].
- W 2015 z Jeziorka Kamionkowskiego wyłowiono zbiornik na paliwo i pocisk pochodzące najprawdopodobniej z brytyjskiego samolotu Liberator EV 961 ze 178 dywizjonu RAF zestrzelonego przez Niemców nad parkiem 14 sierpnia 1944[17][18].
- W 2017 prawo użytkowania wieczystego do fragmentu parku Skaryszewskiego położonego między ogrodem różanym, aleją Zieleniecką a Jeziorem Kamionkowskim zostało sprzedane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Realizacji Inwestycji. Transakcja wzbudziła sprzeciw radnych m.st. Warszawy[19], a także zainteresowanie Centralnego Biura Antykorupcyjnego[20].
- Do 2017 administratorem Parku był Zarząd Oczyszczania Miasta. Od 1 lipca 2017 opiekę nad Parkiem przejęła nowa jednostka – Zarząd Zieleni m.st. Warszawy[21]. W 2018 nowy zarządca przedstawił plany remontu parku obejmujące takie kwestie jak oświetlenie, likwidacja ogrodzenia po wschodniej stronie parku oraz zmiany dot. głównych alei parkowych[22][23].
- W kwietniu 2018 przeprowadzono konsultacje społeczne na temat organizacji wydarzeń na terenie Parku[24].
- W październiku 2018 rozebrano znajdujący się na osi alei głównej pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej[25].
- W lipcu 2024 zakończono w parku prace remontowe obejmujące m.in. przywrócenie pierwotnego kształtu głównej alei parkowej oraz wymianę latarń[26].
Rzeźby i pomniki
edytujgaleria zdjęć
- Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego (na osi głównej alei od strony ronda Waszyngtona),
- Rzeźba „Rytm” Henryka Kuny (1929),
- Rzeźba „Tancerka” Stanisława Jackowskiego (1927),
- Rzeźba „Kąpiąca się” Olgi Niewskiej (1929),
- Pomnik E. M. House’a (1932, rekonstrukcja 1992),
- Płyta pamięci Poległych Lotników Brytyjskich 1944 (1988),
- Kamień w miejscu potyczki oddziału Armii Krajowej obwodu Praga z Niemcami w dniu wybuchu powstania warszawskiego 1944,
- Płyta pamięci poległych w II wojnie światowej sportowców-akademików,
- Kapliczka wykonana przez architekta Janusza Alchimowicza,
- Pomnik Polaków – Ofiar Ataku Terrorystycznego w Nowym Jorku z 11 września 2001 (2002)
- Faun (1931/2022) – przedwojenna rzeźba kubistyczna w stylu art déco[27][28]. Jej replika została odsłonięta 9 sierpnia 2022[29].
Nieistniejące
edytujObiekty na terenie Parku
edytujMuszla koncertowa
edytujMuszla koncertowa – administrowana przez Centrum Promocji Kultury[30].
Stadion
edytujStadion – obecnie użytkowany przez klub sportowy Drukarz. Pierwsze wzmianki o stadionie Akademickiego Związku Sportowego pochodzą z 1917[31]. W 1926 po uzyskaniu dotacji od miasta w wysokości 59500 zł z funduszu dla bezrobotnych[32] rozpoczęto budowę. Stadion uruchomiono we wrześniu 1927. W jego skład wchodziły: bieżnia i skocznie lekkoatletyczne, boisko piłkarskie, 6 kortów tenisowych i pływalnia na Jeziorku Kamionkowskim. Stadion mógł pomieścić 6000 widzów, był wyposażony w krytą trybunę (1000 miejsc). Na bieżni odbył się w 1929 bieg lekkoatletyczny z udziałem Paavo Nurmiego, który nieoczekiwanie przegrał go ze Stanisławem Petkiewiczem.
Użytkownikiem stadionu był zarówno AZS, jak i poszczególne uczelnie. Odbywały się tam międzyuczelniane zawody znane jako Tydzień Sportu Akademickiego. Był również wynajmowany przez kluby sportowe takie jak Jur, Hakoah, PWATT.
Budynek mieszczący szatnie i trybuny stadionu został zniszczony podczas II wojny światowej, zachowało się jedynie boisko z bramkami[33].
Kawiarnia
edytujOd lat 90. XX wieku w budynku dawnego szaletu funkcjonuje kawiarnia (z przerwą w latach 2020-2024)[34].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 31 grudnia 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 11. [dostęp 2023-02-27].
- ↑ Załącznik do zarządzenia nr 32/2023 Prezydenta m.st. Warszawy z 10.01.2023 r. w sprawie Katalogu nazw obiektów miejskich. Katalog nazw obiektów miejskich. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. architektura.um.warszawa.pl, 31 grudnia 2022. s. 75. [dostęp 2023-02-27].
- ↑ a b Maciej Luniak: Park Skaryszewski najpiękniejszym polskim parkiem. warszawa.wyborcza.pl, 2021-05-16. [dostęp 2021-07-02].
- ↑ W parku Skaryszewskim, „Słowo”, 29 (491), crispa.uw.edu.pl, 1910 [dostęp 2022-10-08].
- ↑ Park Skaryszewski najpiękniejszym polskim parkiem. pap.pl, 2009-12-19. [dostęp 2021-01-15].
- ↑ a b Krzysztof Oktabiński. Od wirydarza do parku krajobrazowego. „Kronika Warszawy”. 101/102, s. 54, 1996.
- ↑ Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 210.
- ↑ Tomasz Urzykowski. Ze Skaryszaka znikną złogi PRL-u. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 14 czerwca 2023.
- ↑ „Przyroda Parku Skaryszewskiego” – raport z inwentaryzacji przyrodniczej dostępny na naszej stronie. stop.eko.org.pl, 2016-02-22. [dostęp 2017-07-12].
- ↑ Nie chcą masowych imprez i samochodów w parku Skaryszewskim. warszawa.wyborcza.pl, 2017-01-09. [dostęp 2017-07-12].
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Marta Jankowska. Park Skaryszewski - początki modernizmu w projektowaniu parkowym. „Renowacje i zabytki”. 3(43), lipiec 2012. Warszawa: Agencja Informacyjno-Promocyjna „raport”.
- ↑ Ku czci poległych 11 września w WTC. pragapld.waw.pl, 2005-09-12. [dostęp 2011-09-11].
- ↑ 9. rocznica ataków na World Trade Center i Pentagon. pragapld.waw.pl, 2010-09-14. [dostęp 2011-09-11].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Tłumy polityków będą pod pomnikiem ofiar zamachu 11.09. gazeta.pl, 2011-09-09. [dostęp 2011-09-11].
- ↑ Tomasz Urzykowski: „Wszyscy byliśmy Amerykanami”. Warszawa uczciła ofiary. gazeta.pl, 2011-09-11. [dostęp 2011-09-11].
- ↑ Wyłowili z jeziorka zbiornik i pocisk. "Pochodzą z zestrzelonego Liberatora". tvnwarszawa.tvn24.pl, 2015-10-22. [dostęp 2017-07-12].
- ↑ Szczątki Bombowca B-24 Liberator wyłowione z Jeziorka Kamionkowskiego. 1944.pl. [dostęp 2017-07-12].
- ↑ Radni przeciwko sprzedaży działki w parku Skaryszewskim. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2017-05-11. [dostęp 2017-05-12].
- ↑ Sprzedaż części Parku Skaryszewskiego w Warszawie pod lupą CBA. forsal.pl, 2017-05-12. [dostęp 2017-05-12].
- ↑ Zarząd Zieleni m.st. Warszawy. warszawa19115.pl. [dostęp 2017-07-12].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Zmiany w parku Skaryszewskim: nawierzchnia mineralna zamiast asfaltu i nowe latarnie. warszawa.wyborcza.pl, 2018-04-21. [dostęp 2018-05-03].
- ↑ "Skaryszak" przejdzie zmiany. Zerwą asfalt, wymienią latarnie. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2018-04-20. [dostęp 2018-05-03].
- ↑ Raport z konsultacji społecznych. Wydarzenia w Parku Skaryszewskim?. um.warszawa.pl, 2018. [dostęp 2020-04-05].
- ↑ Tomasz Urzykowski. Żołnierze trafią do muzeum. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 października 2018.
- ↑ Park Skaryszewski nabiera blasku. um.warszawa.pl, 2024-07-11. [dostęp 2024-07-19].
- ↑ </title> <meta name="description" content=""> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1"> <link rel="apple-touch-icon" href="apple-touch-icon.png"> [online], waw.pl [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Powrót "Fauna". Park Skaryszewski odzyska rzeźbę. warszawa.wyborcza.pl, 2019-03-25. [dostęp 2019-12-28].
- ↑ „Faun” wrócił do Parku Skaryszewskiego. zzw.waw.pl, 2022-08-08. [dostęp 2022-08-09].
- ↑ Muszla koncertowa. cpk.art.pl. [dostęp 2010-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-18)].
- ↑ „Kurier Warszawski” 28.06.1917.
- ↑ Robert Gawkowski: Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i jej najbliższych okolic w latach 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, s. 312. ISBN 978-83-235-0382-8.
- ↑ Stefan Szczepłek. Radość na gruzach. „Skarpa Warszawska”, s. 57, listopad 2020.
- ↑ * Paweł Marcinkiewicz: Trzeba było na to czekać 3,5 roku. W końcu słynna cukiernia z Parku Skaryszewskiego znów się otworzyła. warszawa.wyborcza.pl, 2024-04-20. [dostęp 2024-04-24].
Linki zewnętrzne
edytuj- Park Skaryszewski na stronach Urzędu m.st. Warszawy
- Park Skaryszewski z satelity
- Inwentaryzacja Parku Skaryszewskiego. „Chcieliśmy udokumentować stan jego przyrody”. rdc.pl, 2016-05-12. [dostęp 2017-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-30)].
- Jest sprawa: działka w Parku Skaryszewskim sprzedana. rdc.pl, 2017-05-15. [dostęp 2017-07-12].