Południowa Grupa Wojsk

Południowa Grupa Wojsk (PdGW, ros. Южная группа войск, ЮГВ) – nazwa dwóch związków operacyjnych Armii Radzieckiej w Europie Środkowej w czasie zimnej wojny: w latach 1945–1947 w Bułgarii i w Rumunii, a następnie w latach 1957–1992 na Węgrzech.

Południowa Grupa Wojsk

Radzieckie czołgi T-64 wycofywane z Węgier (1990)
Historia
Państwo	ZSRR
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe

Pierwsza PdGW (1945–1947)

Pierwsza PdGW została sformowana 15 czerwca 1945 mocą rozkazu Naczelnego Dowództwa Armii Radzieckiej z 29 maja 1945 z jednostek 3. Frontu Ukraińskiego znajdujących się w Królestwie Rumunii i w Carstwie Bułgarii. W jej skład weszły 26. Armia i 37. Armia (przemianowana później na 10. Armię Zmechanizowaną).

Została rozformowana po zawarciu pokoju paryskiego z Ludową Republiką Bułgarii i Królestwem Rumunii w 1947; jednocześnie rozformowano 26. Armię. Jednostki stacjonujące w Bułgarii zostały wycofane do Karpackiego Okręgu Wojskowego w ZSRR. Jednostki stacjonujące w Rumunii pozostały w tym kraju na mocy nieformalnych porozumień między rządami Rumunii i ZSRR.

Dowódcy pierwszej PdGW:

• 1945-47 marszałek Fiodor Tołbuchin
• 1947 gen. płk Wiaczesław Cwietajew

Druga PdGW (1957–1992)

W ramach Korpusu Specjalnego od 1955 na Węgrzech stacjonowały dwie gwardyjskie dywizje zmotoryzowane, dwie dywizje lotnicze oraz jednostki tyłowe i pomocnicze. Po wybuchu powstania na Węgrzech w 1956 w celu jego stłumienia 24 października 1956 ZSRR wprowadził na Węgry jedną gwardyjską dywizję zmechanizowaną z zachodniej Rumunii oraz z Karpackiego Okręgu Wojskowego jedną gwardyjską dywizję zmechanizowaną i jedną gwardyjską dywizję piechoty. Siły radzieckie na Węgrzech osiągnęły 31,5 tys. żołnierzy.

Po stłumieniu powstania i odzyskaniu władzy na Węgrzech przez partię komunistyczną Węgierska Republika Ludowa i ZSRR zawarły 28 maja 1957 roku porozumienie o stacjonowaniu wojsk radzieckich na Węgrzech jako Południowej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej. Siły te liczyły początkowo dwie gwardyjskie dywizje zmechanizowane i dwie gwardyjskie dywizje pancerne. Po zmianach nazw i numeracji w 1957 i 1965, według stanu na koniec lat 80. XX wieku w skład PdGW wchodziły:

• 13 Połtawska Gwardyjska Dywizja Pancerna ze sztabem w Veszprémie,
• 19 Mikołajowsko-Budapeszteńska Gwardyjska Dywizja Pancerna ze sztabem w Ostrzyhomiu,
• 93 Charkowska Gwardyjska Dywizja Zmechanizowana ze sztabem w Kecskemét,
• 254 Czerkaska Gwardyjska Dywizja Zmechanizowana ze sztabem w Székesfehérvár.
• 36 Armia Powietrzna ze sztabem w Budapeszcie

oraz samodzielne mniejsze jednostki, w tym dwie brygady rakiet operacyjno-taktycznych.

Wojska Grupy liczyły 120–150 tys. żołnierzy. Do 1984 PdGW tworzyła 2 Front Zachodni na teatrze działań wojennych (1 Front Zachodni tworzył Grupę Wojsk Radzieckich w Niemczech). W skład 2 Frontu wchodziły także Centralna Grupa Wojsk i część wojsk Karpackiego Okręgu Wojskowego z Ukraińskiej SRR (do 1984). Zadaniem 2 Frontu Zachodniego było prowadzenie operacji zaczepnej w południowej części Niemiec i dalej na Włochy.

Pierwszą dywizję ze składu PdGW wycofano do ZSRR w 1988. Planowe wycofanie wojsk z terytorium Węgier rozpoczęło się w maju 1989. Pierwsza opuściła Węgry 13 Dywizja Pancerna i szkolny pułk czołgów, które zostały rozformowane. 19 Dywizja Pancerna została wycofana do Białoruskiego Okręgu Wojskowego, a 254 Dywizja Zmechanizowana – do Kijowskiego Okręgu Wojskowego. PdGW została formalnie rozwiązana 16 czerwca 1991, a ostatni żołnierz Federacji Rosyjskiej opuścił terytorium Węgier w 1992.

Dowódcy drugiej PdGW:

• 1956–60 gen. płk Michaił Kazakow;
• 1960–61 gen. płk. Matwiej Nikitin;
• 1961–62 gen. armii Paweł Batow;
• 1962–69 gen. płk Konstantin Prowałow;
• 1969–75 gen. płk Boris Iwanow;
• 1975-79 gen. płk Fiedot Kriwda;
• 1979-82 gen. płk Włodzimierz Siwienok;
• 1982–85 gen. płk Konstantin Koczetow;
• 1985–88 gen. płk Aleksiej Demidow;
• 1988–90 gen. płk Matwiej Burłakow;
• 1990–92 gen. por. Wiktor Szyłow.

Zobacz też

• Północna Grupa Wojsk
• Zachodnia Grupa Wojsk
• Centralna Grupa Wojsk
• Układ Warszawski

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona PdGW (ros.)
• Strona o PdGW (ros.)
• Strona o lotnictwie PdGW. soviet-airforce.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-12)]. (ros.).

Bibliografia

• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
• A.G. Lenskii, M.M. Tsybin The Soviet Ground Forces in the last years of the USSR, St Petersburg, 1991
• Feskov et al. The Soviet Army in the years of the Cold War 1945-1991, Tomsk University Press, 2004
• Słowar' Suchoputnych Wojsk, Wojennoje Izdatielstwo, Moskwa 1990