Podoliniec
Podoliniec (słow. Podolínec, węg. Podolin, niem. Pudlein) – miasto we wschodniej Słowacji, na Spiszu, w kraju preszowskim, w powiecie Lubowla. Znajduje się nad lewym brzegiem Popradu, u podnóży Magury Spiskiej.
 Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz |
Michal Marhefka | ||||
| Powierzchnia |
33,76[1] km² | ||||
| Wysokość |
565[2] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Nr kierunkowy |
+421 52[2] | ||||
| Kod pocztowy |
065 03[2] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SL | ||||
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
 49°15′26″N 20°31′51″E/49,257222 20,530833
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Dzieje
edytujPodoliniec pierwotnie należał do Polski i znajdował się w granicach ziemi sądeckiej, później (na kilkadziesiąt lat, do roku 1412) włączony został do Węgier. Pierwsza pisemna wzmianka o Podolińcu pochodzi z roku 1235, zawiera ją skarga biskupa krakowskiego na duchownych węgierskich, którzy bezprawnie zaczęli pobierać dziesięcinę z miejscowego kościoła, który wraz z okolicą znajdował się wówczas jeszcze w granicach diecezji krakowskiej. W 1244 książę krakowsko-sandomierski Bolesław Wstydliwy udzielił prawo lokacji Podolińca krakowskiemu rycerzowi Henrykowi. W 1292 miejscowość otrzymała prawa miejskie. Podoliniec uzyskał prawo składu w 1292 roku[5].
…Ormiański biskup jerozolimski Bazyli w roku 1298 wszystkim tym, coby się przyczynili do budowy kościoła N. P. Maryi w Podolińcu nadał odpusty. Nadanie to zatwierdził Jan Muskata, biskup krakowski (Fejer, t. VI cz. 2, str. 172). Bela IV wraz ze swoją córką Kunegundą i jej mężem Bolesławem Wstydliwym wystawili tu zamek. Według podania Kunegunda miała krokami wyznaczać obszar, jaki zająć ma miasto i w miejscach, którędy szła wyschła pod stopami trawa. Rowy i resztki murów miejskich i zamku Kunegundy świadczą jeszcze dziś o starożytności miasta. Dziś jeszcze wskazują okno skierowane ku Lubowni, przy którem siadywała Kinga, zajęta robotą podczas pierwszego napadu tatarskiego[6].
Później, w połowie XIV wieku miejscowość dostała się we władanie Węgier. W 1412 roku Zygmunt Luksemburski nadał jej prawa wolnego miasta królewskiego. W tym samym roku Podoliniec wraz sąsiednimi miastami Lubowlą i Gniazdami oraz 13 innymi miastami spiskimi wszedł w skład tzw. zastawu spiskiego przekazanego Polsce. Do 1769 r. znajdował się w granicach Polski, później został zajęty przez Austriaków i włączony do Węgier.
Znajdowało się tu słynne kolegium pijarskie przy klasztorze pijarów ufundowanym przez starostę spiskiego i wojewodę krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Jednym z najbardziej znanych wychowanków był Stanisław Konarski, który w 1715 wstąpił do zakonu pijarów i rozpoczął nowicjat w Podolińcu, gdzie zajmował się naukami humanistycznymi, był nauczycielem składni i poezji.
Rozwój gospodarczy w XIX wieku w małym stopniu dotarł do Podolińca. W 1893 r. poprowadzono przez miasto linię kolejową z Popradu do Pławca, powstało też kilka, ale niewielkich zakładów przemysłowych. Po upadku Austro-Węgier, w 1918 r. miasto z okolicą zostały zajęte przez wojsko polskie, powstały tu nawet przejściowo placówki władzy polskiej. Później, ze względu na zapowiadany plebiscyt, strona polska wycofała się z tego terenu. Ostatecznie do plebiscytu nie doszło i w 1920 r. Podoliniec znalazł się oficjalnie w granicach Czechosłowacji.
W XIX w. Podoliniec był zamieszkany przez wielokulturową społeczność – wśród mieszczaństwa liczni byli zwłaszcza Niemcy, co związane było z falą osadnictwa niemieckiego w końcu XVIII w. W 1921 stanowili oni ponad połowę mieszkańców, a aż do końca II wojny światowej ich liczba oscylowała od 26% do 31% ogólnej ilości mieszkańców miasta[7]. Urzędnicy oraz arystokracja, jak wszędzie na Spiszu, przeważnie byli Węgrami. Po II wojnie światowej Niemców spiskich wysiedlono, natomiast nieliczni Węgrzy wyjechali do kraju.
Demografia
edytujNa koniec 2015 miasto liczyło 3178 mieszkańców w tym 1588 kobiet i 1590 mężczyzn. 94,7% mieszkańców stanowili Słowacy, potem 4% Romowie i dalej Czesi, Polacy, Ukraińcy[8].
Zabytki
edytuj- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z końca XIII wieku[9];
- Renesansowa dzwonnica z 1659 z dzwonem z 1392[9];
- Dawny klasztor pijarów z połowy XVII wieku[9];
- Kościół klasztorny pw. św. Stanisława Biskupa;
- Kaplica św. Anny na cmentarzu;
- Fragmenty murów obronnych z XIII wieku rozbudowane w XVI wieku[9];
- Ratusz.
Galeria
edytuj-
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny -
Dzwonnica -
Kościół i klasztor pijarów -
Fragment murów obronnych -
Urząd miasta -
Dawna zabudowa
Miasta partnerskie
edytuj
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 33,76S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 135.
- ↑ Podoliniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 461.
- ↑ Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, s. 68.
- ↑ Strona internetowa miasta – Demografia. [dostęp 2017-07-11].
- ↑ a b c d Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska, Paweł Klimek, Słowacja, Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 394, ISBN 978-83-7513-207-6, OCLC 297848862.
- ↑ Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
Bibliografia
edytuj- Jan Skłodowski: Podoliniec - "spiski Oksford" [w:] „ Pamiętnik Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego” t. 25, 2017, s. 133-164 [1]
- Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, ISBN 80-89079-16-4
- K dejinám Podolinca a novovekeho Spisa, Stará Ľubovňa 2005, ISBN 80-969234-3-9
Linki zewnętrzne
edytuj- Podoliniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 461.