Pogórze Karpackie

Pogórze Karpackie (Pogórze Beskidzkie) – północny pas Karpat polskich i czeskich, są to niższe partie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, najdalej na północ wysunięta część Karpat Zachodnich, położona pomiędzy Beskidami na południu a Podkarpaciem Północnym na północy.

Budowa geologiczna

Pogórze Karpackie zbudowane jest głównie z gromadzącego się na dnie morza od Jury fliszu karpackiego. Skały to głównie przekładające się ze sobą piaskowce i łupki. W części północnej zalegają wapienie jurajskie i gipsy serii innoceramowej. Południe zaś to seria śląska, a część wschodnia to seria krośnieńska. Zachód jest zbudowany z piaskowców ciężkowickich. Powierzchnię pokrywają czwartorzędowe rumosze skalne i gliny zwietrzelinowe, podczas gdy w dolinach znajdują się – żwiry i piaski oraz mady.

Gleby

Na Pogórzu dominują gleby średniourodzajne. Przeważają bielice, w tym gleby płowe i gleby brunatnoziemne. W tym regionie nie tylko skała macierzysta wywiera wpływ na glebę, bardzo ważna jest szata roślinna makro- i mezoregionów.

Rzeźba terenu

Ma charakter wyżyny składającej się z niewysokich wzniesień o wysokościach od 350, do ok. 600 m n.p.m. W trzeciorzędzie erozja wietrzna i wodna wyrównała płaskowyż, wypiętrzony wskutek ruchów tektonicznych. W czwartorzędzie, w czasie ostatniego zlodowacenia, nastąpiła inwazja lądolodu skandynawskiego. Te czynniki spowodowały zrównanie wierzchowinowe, czego rezultatem są szerokie, łagodne i obłe stoki. Skutkiem lądolodu są również doliny U-kształtne.

Klimat

Klimat Pogórza Karpackiego jest umiarkowany przejściowy podgórski. Średnie roczne temperatury osiągają poziom ok. 7 °C, letnie w dzień do 18 °C, a zimą wahają się na poziomie ok. –3 do –5 °C. Opady utrzymują pułap od ok. 750 mm w części zachodniej do 800 mm w części wschodniej rocznie. Mróz utrzymuje się przez ok. 50 dni, przymrozki z kolei przez ok. 150 dni w roku. Pokrywa śnieżna pojawia się przez ok. 80 dni w roku. Przeważają wiatry południowo-zachodnie, w lecie także północne i północno-wschodnie. Średnie roczne zachmurzenie waha się w granicach 65-68%. Okres wegetacyjny trwa na tym obszarze ok. 220 dni,

Wody

Rzeki

Ważne rzeki Pogórza to Soła, Skawa, Raba, Dunajec, Wisłoka, San, Wisła. Większość sieci rzecznych ma charakter pierzasty, nawiązujący do rzeźby i odporności podłoża. Wszystkie rzeki tego obszaru posiadają reżim deszczowo-śnieżny. Najwyższe stany wody notowane są wiosną, w czasie wezbrań i wczesnym latem podczas powodzi. Niżówki pojawiają się głównie późnym latem. W półroczu zimowym pojawia się przeważający odpływ. Rzeki Pogórza należą do najczystszych w Polsce, często pojawiają się takie ryby jak szczupak, pstrąg, brzana i sandacz.

Wody podziemne

Duża przepuszczalność fliszu powoduje niską retencję. Poziomy wodonośne występują w trzeciorzędowych fliszach oraz w żwirowo-piaszczystych utworach aluwialnych i pokrywach stokowych. W częstych zbiornikach wód szczelinowych i szczelinowo-porowych zwierciadło wody zalega na poziomie od kilku do 20 metrów, studnie czerpiące te wody osiągają wydajność do 2000 l/godz. Temperatury wód wynoszą od 8 do 9,5 °C. Wody te charakteryzują się niskim stopniem zmineralizowania, różnym poziomem twardości i odczynem (od lekko kwaśnego do obojętnego). Na Pogórzu często pojawiają się źródła, ok. 3/km². Mają one jednak niewielką wydajność (0,3 l/s), przy czym część z nich jest okresowa.

Szata roślinna

W tym regionie lasy znajdują się głównie na najwyższych partiach wzniesień. Przeważają lasy mieszane, a zwłaszcza jodłowo-bukowe. W niższych partiach spotyka się również graby, dęby, brzozy, sosny, a wyższych jodły, buki i świerki. Z rzadszych gatunków spotyka się również modrzewie i niewielkie skupiska cisa (np. okolice Malinówki powiat brzozowski). Na Pogórzu Dynowskim rosną również cenne chronione rośliny cebulowe: cebulica dwulistna i lilia złotogłów.

Regionalizacja

Zgodnie z regionalizacją Polski Pogórze Karpackie dzieli się na następujące makroregiony i mezoregiony:

Pogórze Zachodniobeskidzkie

Pogórze Środkowobeskidzkie

Na wschód od Przemyśla pogórze zanika. W Zewnętrznych Karpatach Wschodnich brak zrównanego pogórza, przechodzi ono w Góry Sanocko-Turczańskie, a następnie w Beskidy Brzeżne, które zwężają się i zanikają.