Próg (hydrotechnika)

Próg – rodzaj budowli stosowanej w hydrotechnice do zabezpieczania i stabilizacji dna cieku. Tego rodzaju budowla hydrotechniczna jest budowana w poprzek cieku i obejmuje całą szerokość jego koryta. Korona takiej budowli osiąga poziom równy średniemu poziomowi dna cieku powyżej progu lub nieznacznie go przekracza, nie więcej jednak niż 1 m. Progi stosuje się zarówno w ciekach o dnie umocnionym, jak i nieumocnionym. Jeżeli dno cieku jest umocnione, próg jest elementem wzmacniającym takie ubezpieczenie i łagodzącym nadmierny spadek cieku. W przypadku gdy dno cieku jest nieumocnione, próg stabilizuje dno takiego cieku. Próg nie jest budowany z myślą o piętrzeniu wody jak budowle piętrzące, lecz jest zaliczany do kategorii budowli regulacyjnych, mających w tym przypadku na celu uzyskanie utrwalenia, stabilizacji i zabezpieczenia dna cieku.

Budowa

W progu, rozpatrując budowlę zgodnie z biegiem rzeki, można wyróżnić:

przedproże – stanowiące początkowy element budowli powyżej progu, umacniające koryto w stanowisku górnym
właściwy próg
wypad – stanowiący końcowy element budowli poniżej progu, umacniające koryto w stanowisku dolnym.

W zależności od konstrukcji progu i lokalnych warunków na cieku, zarówno przedproże, jak i wypad, mogą w pewnych przypadkach praktycznie nie występować jako budowla, lecz stanowić istniejące dno cieku.

Rozpatrując natomiast próg wzdłuż jego długości, można wyróżnić:

zakotwienie progu w brzegu prawym
konstrukcję progu o długości zgodnej z szerokością koryta cieku
zakotwienie progu w brzegu lewym.

Progi stosuje się w połączeniu z umocnieniem brzegu, gdyż brak tego ostatniego może skutkować rozmyciem brzegu przy progu. Ponadto progów nie stosuje się na ciekach o spadku większym niż 25‰, ponieważ dla cieków o większych spadkach występuje zbyt silne rozmycie dna powyżej i poniżej progu.

Progi wykonuje się z różnorodnych materiałów i o różnej konstrukcji. Z materiałów stosowanych do budowy progów można wymienić: stal, beton, drewno, faszynę, kamień łamany. W Polsce stosuje się między innymi:

próg z okrąglaków i ścianki szczelnej z bursów wpartych na palach
próg z pojedynczej ścianki szczelnej między plamami z kantówki
próg z kamienia łamanego
próg z kamienia łamanego w połączeniu z
- rusztem palowym
- faszyną
- walcami faszynowymi
próg w konstrukcji siatkowo-kamiennej
próg w konstrukcji betonowej
próg z prefabrykatów betonowych, żelbetowych
próg betonowo–kamienny konstrukcji Pietraszki.

Odległość pomiędzy poszczególnymi, kolejnymi progami, w przybliżeniu określa się ze wzoru:

l={\frac {k}{I}},

gdzie:

l

– odległość między progami [m],

I

– spadek dna,

k

– współczynnik zależny od stosunku v/v_v (o wielkości od 0,1 do 0,3),

w którym:

v

– naturalna prędkość przepływu wody w cieku

v_{v}

– nierozmywająca prędkość przepływu wody w cieku.

Zobacz też

jaz

Bibliografia

Julian Wołoszyn, Włodzimierz Czamara, Ryszard Eliasiewicz, Jerzy Krężel: Regulacja rzek i potoków. Wyd. II zmienione. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 1994. ISBN 83-85582-45-2. (pol.).
Ewa Jędryka: Budowle wodne z naturalnych materiałów. www.imuz.edu.pl – Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Zakład Inżynierii Wodno–Melioracyjnej, 2007. s. 21. [dostęp 2010-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-18)]. (pol.).
Konstrukcje Budowli Regulacyjnych. [w:] Wykłady [on-line]. www.up.poznan.pl – Akademia Rolnicza w Poznaniu, Wydział Melioracji i InŜynierii Środowiska, Katedra Budownictwa Wodnego. s. 21. [dostęp 2010-11-05]. (pol.).