Prins Eugens Waldemarsudde
Prins Eugens Waldemarsudde (pol. Waldemarsudde księcia Eugeniusza) – państwowa galeria sztuki położona na wyspie Djurgården w Sztokholmie. Mieści się w willi księcia Eugeniusza, która po jego śmierci 1947 roku przeszła, na mocy sporządzonego przez niego testamentu, na własność państwa szwedzkiego. Budynek willi, ukończony w 1905 roku, zaprojektował architekt Ferdynand Boberg; on też był w 1912 roku projektantem Galerii (również we współpracy z księciem), zbudowanej rok później. Książę Eugeniusz, syn przyszłego króla Szwecji Oskara II i królowej Zofii, był jednym z czołowych pejzażystów swojej epoki. Był również znaczącym kolekcjonerem sztuki i centralną postacią w kulturze szwedzkiej. Prins Eugens Waldemarsudde należy do najczęściej odwiedzanych muzeów sztuki w Szwecji.
 Galeria z zewnątrz | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Prins Eugens Waldemarsudde |
| Data założenia |
1947 |
| Zakres zbiorów | |
| Dyrektor |
Karin Sidén |
Położenie na mapie regionu Sztokholm  | |
Położenie na mapie Szwecji  | |
 59°19′12″N 18°06′47″E/59,320000 18,113056
| |
| Strona internetowa | |
Budynek główny kompleksu muzealnego (”Slottet”) jest wpisany pod numerem 21300000010118 do rejestru zabytków Bebyggelseregistret prowadzonego przez Riksantikvarieämbetet[1].
Historia
edytuj1905–1947
edytuj
Książę Eugeniusz był z wykształcenia oficerem, ale sławę zdobył jako artysta. Należał do czołowych pejzażystów swojej epoki. Stworzył monumentalne malowidła dla Opery Królewskiej, Królewskiego Teatru Dramatycznego i sądu w Sztokholmie[2]. Był też znaczącym kolekcjonerem sztuki i centralną postacią w życiu kulturalnym Szwecji[3]. Książę Eugeniusz przybył do Waldemarsudde, niewielkiego półwyspu na Djurgården, jako młody człowiek. Później przyjeżdżał tu, żeby malować. Zimą 1892 i 1893 roku wynajmował na Waldemarsudde mieszkanie szczytowe w Gamla huset. W 1899 roku przejął majątek, a latem przyszłego roku przeniósł się do Gamla huset. Wkrótce postanowił zbudować w Waldemarsudde stały dom[4]. Dom ten, nazywany „Slottet” („Zamek”), będący dziś głównym budynkiem kompleksu muzealnego, został zbudowany w latach 1903–1905. Jego projekt powstał we współpracy księcia z architektem Ferdynandem Bobergiem[3]. Plan budynku stanowi zmodyfikowany wariant klasycznego, sześcioosiowego założenia z salonem otoczonym mniejszymi pokojami, ale z podkreśleniem – na wzór anglosaski – klatki schodowej. Do budynku głównego dobudowano budynek na planie kwadratu, mieszczący kuchnię i pokoje dla służby. W poszczególnych pokojach budynku głównego, utrzymanych w gustawiańskim duchu, znajdują się meble w stylu secesyjnym oraz piece kaflowe zaprojektowane przez Boberga[5].
Książę Eugeniusz zbudował też osobną galerię, aby pomieścić swoją stale rosnącą kolekcję. Galeria powstała, podobnie jak dom, również we współpracy księcia z Bobergiem. Obaj korzystali z konsultacji profesora Lichtwarka, historyka sztuki i dyrektora Kunsthalle w Hamburgu. Na dachu galerii zbudowano latarnię, aby uzyskać równomierne i dobre oświetlenie wnętrza galerii i móc w ten sposób wykorzystać jej ściany dla ekspozycji dzieł sztuki. Boberg zakończył pracę nad projektem w 1912 roku, a galeria została zbudowana w roku następnym. Składała się z dużej sali wystawowej i dwóch mniejszych pomieszczeń. W 1945 roku według projektów księcia Eugeniusza dobudowano do galerii dwa pomieszczenia od wschodu[4].
Otoczenie budynków (założenia ogrodowe i kwietniki) to również efekt zainteresowań księcia Eugeniusza[5].
Po 1947
edytujW 1947 roku zmarł książę Eugeniusz. Przekazał on testamentem Waldemarsudde ze wszystkimi budynkami, urządzeniami i kolekcją dzieł sztuki na rzecz państwa szwedzkiego. Waldemarsudde przebudowano i przystosowano dla potrzeb zwiedzających. Od strony północnej galerii zbudowano nowe wejście według projektu Nilsa Sternera, a pokoje na drugim piętrze przebudowano na salę wystawową. w 1948 roku Waldemarsudde zostało otwarte jako muzeum. W 1997 roku pomiędzy budynkiem głównym a galerią został zbudowany łącznik[4].
Zbiory
edytujHistoria
edytujKolekcja Waldemarsudde odzwierciedla osobiste gusty księcia Eugeniusza i składa się głównie z dzieł sztuki szwedzkiej, zarówno obrazów, stanowiących główną jej część, jak i rzeźb, odręcznych szkiców, grafiki i sztuki medalierskiej. Książę gromadził swoje zbiory przez sześćdziesięciu lat. Dzieła sztuki często kupował bezpośrednio od artystów, a także na wystawach i aukcjach. Pierwszych zakupów dokonał w Paryżu w 1887 roku (pejzaże Pera Ekströma i Hugo Birgera), a ostatniego w 1947 roku (rzeźba z brązu Młody Linneusz Carla Eldha). Książę Eugeniusz przekazał w testamencie Waldemarsudde, w tym swoją kolekcję sztuki państwu szwedzkiemu. W chwili jego śmierci w 1947 roku na kolekcję tę składało się około 3 200 dzieł samego księcia i około 3 500 prac stworzonych przez blisko 450 innych artystów; była to wówczas jedna z największych prywatnych kolekcji w Szwecji. Po śmierci księcia jego spuścizna kolekcjonerska wzbogaciła się w niewielkim stopniu; doszło to niej dzieł Augusta Strindberga, przekazanych muzeum w darze w 1979 roku oraz kilka obrazów Pedera Severina Krøyera i Vilhelminy Carlson Bredberg, włączonych do kolekcji w latach 70. Ostatnia znacząca darowizna miała miejsce w 2007 roku (kolekcja 34 obrazów szwedzkich artystów, przekazana w darze muzeum przez Svena i Ingę Levy)[6]. Z prac księcia dziś najwyżej cenione są trzy: Wiosna (1891), Stary zamek (1893) i Chmura (1896)[2]).
Artyści
edytujW czasie swych studiów w Paryżu w latach 1887–1889 książę nawiązał kontakty z niektórymi czołowymi artystami swojego pokolenia. Z czasem zbliżył się do grupy, której członkowie w 1886 roku utworzyli stowarzyszenie artystów Konstnärsförbundet[6]. Ich prace stanowią trzon kolekcji księcia[2]. Najwięcej jest w niej dzieł prezesa stowarzyszenia, Karla Nordströma – około 50. Poza nim reprezentowani są Ernst Josephson (około 11 obrazów olejnych i liczne rysunki) oraz Anders Zorn, Richard Bergh, Nils Kreuger, Eugène Jansson, Bruno Liljefors oraz rzeźbiarz Per Hasselberg. W jego kolekcji znalazły się też dzieła artystów częściowo zapomnianych, takich jak Herman Norrman (około 25 prac), a także twórców mniej znanych za życia, a docenionych obecnie, jak Carl Fredrik Hill (2 prace)[6].
Ponieważ książę był hojnym sponsorem następnej generacji artystów – pierwszych szwedzkich modernistów, znanych jako De Unga – Młodzi (Isaac Grünewald, Leander Engström, Gösta Adrian-Nilsson, Sigrid Hjertén i Einar Jolin), w jego zbiorach znalazły się również ich prace[2][6]. W polu zainteresowań księcia Eugeniusza znalazły się kolejne pokolenia artystów, tak zwana Nowa Rzeczowość lat 20., reprezentowana przez takich twórców jak Otte Sköld i Arvid Fougstedt i sztuka lat 30., widoczna w dorobku Erica Hallströma i Svena „X:eta” Erixsona. Książę interesował się również malarstwem kobiecym, choć stanowi ono mniejszą część jego kolekcji (poniżej 10%); są to prace takich artystek jak: Hanna Pauli, Julia Beck, Anna Boberg i Vera Nilsson[6].
Dominującym gatunkiem w kolekcji księcia jest pejzaż, a dominującą techniką malarstwo olejne. Poza pejzażami w zbiorach jest również wiele martwych natur i portretów. Te ostatnie to często podobizny bliskich przyjaciół i /lub kolegów-artystów księcia. Portrecistą, którego twórczość jest bogato reprezentowana w kolekcji jest Oscar Björck, bliski przyjaciel księcia, jeden z najbardziej wziętych portrecistów swojej epoki[6]. Artyści skandynawscy są reprezentowani w kolekcji poprzez dzieła Norwegów (Edvard Muncha i Henrika Sørensena) oraz Duńczyka Viggo Johansena. Artyści spoza Skandynawii, obecni w zbiorach księcia to między innymi Pablo Picasso, André Derain, Robert Delaunay i André Lhote, którego wpływ widoczny jest w namalowanym przez księcia fresku Miasto nad wodą, znajdującym się w sztokholmskim ratuszu[6].
Obrazy
edytuj-
Anders Zorn, Książę Eugeniusz, 1910 -
Anders Zorn, Królowa Zofia, 1909 -
Oscar Björck, Oscar II, 1896 -
Ernst Josephson, Mężczyzna w strumieniu, 1884 -
Eugène Jansson, Świt nad Riddarfjärden, 1899
Rzeźby w parku
edytujKolekcja sztuki obejmuje również rzeźby znajdują się w parku Waldemarsudde. Spośród szwedzkich rzeźbiarzy są tu między innymi dzieła Carla Millesa, Carla Eldha, Theodore'a Lundberga i Brora Hjortha. Herkules francuskiego rzeźbiarza Antoine'a Bourdelle'a zdobi taras po północnej stronie muzeum, a Myśliciel jego rodaka Auguste'a Rodina znajduje się na tarasie wejściowym, obok kopii brązu przedstawiającej starożytną Nike z Samotraki[6].
-
-
Nike z Samotraki, kopia z brązu -
Carl Milles, Mały tryton, 1916 -
Liss Eriksson, Para, 1974
Przypisy
edytuj- ↑ Riksantikvarieämbetet: Waldemarsudde. www.bebyggelseregistret.raa.se. [dostęp 2014-11-04]. (szw.).
- ↑ a b c d Kaj Sandell: Sztokholm. Warszawa: Wiedza i Życie, 2001, s. 99. ISBN 83-7184-064-0.
- ↑ a b Prins Eugens Waldemarsudde: Om museet. www.waldemarsudde.se. [dostęp 2014-10-27]. (szw.).
- ↑ a b c Statens fastighetsverk: Waldemarsudde. www.sfv.se. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]. (szw.).
- ↑ a b Johan Mårtelius, Bengt O. H. Johansson, Rasmus Wærn, Olof Hultin: Guide till Stockholms arkitektur. Stockholm: Arkitektur Förlag AB, 2009, s. 175. ISBN 978-91-86050-72-6. (szw.).
- ↑ a b c d e f g h Prins Eugens Waldemarsudde: Prins Eugens konstsamling. www.waldemarsudde.se. [dostęp 2014-11-04]. (szw.).