Prolacertiformes
Prolacertiformes (nazywane też protorozaurami - Protorosauria) – rząd diapsydów żyjących w permie i triasie. Grupę tę wyróżnił w 1945 roku Charles Camp, zaliczając do niej rodzaje Prolacerta, Protorosaurus, Tangasaurus i Youngina[1] (dwa ostatnie rodzaje później zostały zaliczone do grupy Younginiformes). W przeszłości Prolacertiformes/Protorosauria zaliczano do lepidozaurów[1][2][3], bywały nawet zaliczane do gadów łuskonośnych i uznawane za możliwych przodków współczesnych jaszczurek[4]. Rodzaje Protorosaurus i Tanystropheus bywały też zaliczane do grupy Euryapsida i uznawane za bliskich krewnych zauropterygów[2]. Analizy kladystyczne wykazały jednak, że Prolacertiformes w rzeczywistości należały do archozauromorfów[5][6][7].
| Prolacertiformes | |
| Camp, 1945 | |
 Tanystropheus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd |
Prolacertiformes |
Oprócz rodzajów, którym cała grupa zawdzięcza swe nazwy – Prolacerta i Protorosaurus – do Prolacertiformes zaliczana jest też rodzina Tanystropheidae (rodzaje Tanystropheus, Tanytrachelos i Dinocephalosaurus, czasem do tej rodziny zalicza się również rodzaje Macrocnemus i Langobardisaurus[8]) oraz szereg rodzajów nieprzypisanych do żadnej rodziny, m.in. Trachelosaurus czy Jesairosaurus. Z niektórych analiz kladystycznych wynika też przynależność rodziny Drepanosauridae do protorozaurów lub przynajmniej jej bliskie pokrewieństwo z nimi[8][9]; inne analizy kwestionują jednak bliskie pokrewieństwo Drepanosauridae z protorozaurami[10][11][12]. Do protorozaurów bywa też zaliczany rodzaj Sharovipteryx[13], jednak jak dotąd nie uwzględniano tego zwierzęcia w opublikowanych analizach kladystycznych, które mogłyby potwierdzić jego przynależność do tej grupy (nie licząc kontrowersyjnej analizy Davida Petersa z 2000 r, z której wynikała przynależność do protorozaurów nie tylko rodzaju Sharovipteryx, ale także rodzaju Longisquama oraz pterozaurów[14]; większość naukowców podchodzi sceptycznie do badań Petersa[15][16]).
Stopień pokrewieństwa między różnymi rodzajami protorozaurów pozostaje słabo poznany. Nie jest nawet pewne, czy grupa ta jest monofiletyczna; niektóre analizy sugerują, że rodzaj Prolacerta jest bliżej spokrewniony z kladem Archosauriformes niż ze zwierzętami tradycyjnie zaliczanymi do protorozaurów[8][9][17]. Również w analizie Müllera (2004) Prolacertiformes są parafiletyczne: rodzaje Prolacerta, Macrocnemus i Tanystropheus są sukcesywnie bardziej odległymi grupami zewnętrznymi w stosunku do kladu obejmującego rynchozaury, trilofozaury i grupę Archosauriformes[10]. Z analizy kladystycznej Magdaleny Borsuk−Białynickiej i Susan Evans (2009) wynika, że rodzaj Prolacerta, rodzina Tanystropheidae oraz klad obejmujący rodzaje Protorosaurus i Czatkowiella były sukcesywnie bardziej odległymi grupami zewnętrznymi w stosunku do Archosauriformes lub w stosunku do kladu tworzonego przez rynchozaury, trilofozaury i Archosauriformes[18].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Charles L. Camp. Prolacerta and the protorosaurian reptiles. „American Journal of Science”. 243, s. 17-32, 84-101, 1945. (ang.).
- ↑ a b Alfred Sherwood Romer: Vertebrate Paleontology. Wyd. trzecie. Chicago: University of Chicago Press, 1966.
- ↑ Oskar Kuhn: Handbuch der Paläoherpetologie. 9, Proganosauria, Bolosauria, Placodontia, Araeoscelidia, Trilophosauria, Weigeltisauria, Millerosauria, Rhynchocephalia, Protorosauria. Stuttgart: Gustav Fischer Verlag, 1969.
- ↑ Rupert Wild. Die Triasfauna der Tessiner Kalkalpen. XXIV. Neue Funde von Tanystropheus (Reptilia, Squamata). „Schweizerische Paläontologische Abhandlungen”. 102, s. 1-43, 1980. (niem.).
- ↑ Michael J. Benton. Classification and phylogeny of the diapsid reptiles. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 84, s. 97-164, 1985. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1985.tb01796.x. (ang.).
- ↑ Susan E. Evans: The early history and relationships of the Diapsida. W: Michael J. Benton (red.): The phylogeny and classification of the tetrapods. 1, Amphibians, reptiles, birds. Oxford: Clarendon Press, 1988, s. 221-260.
- ↑ Michel Laurin. The osteology of a Lower Permian eosuchian from Texas and a review of diapsid phytogeny. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 101, s. 59–95, 1991. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1991.tb00886.x. (ang.).
- ↑ a b c David W Dilkes. The Early Triassic rhynchosaur Mesosuchus browni and the interrelationships of basal archosauromorph reptiles. „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”. 353, s. 501-541, 1998. DOI: 10.1098/rstb.1998.0225. (ang.).
- ↑ a b Olivier Rieppel, Nicholas C. Fraser, Stefania Nosotti. The monophyly of Protorosauria (Reptilia, Archosauromorpha): a preliminary analysis. „Atti della Società italiana di Scienze naturali e Museo civico di Storia naturale di Milano”. 144, s. 359-382, 2003. (ang.).
- ↑ a b Johannes Müller: The relationships among diapsid reptiles and the influence of taxon selection. W: Gloria Arratia, Mark V. H. Wilson, Richard Cloutier (red.): Recent Advances in the Origin and Early Radiation of Vertebrates. München: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2004, s. 379-408.
- ↑ Phil Senter. Phylogeny of Drepanosauridae (Reptilia: Diapsida). „Journal of Systematic Palaeontology”. 2, s. 257-268, 2004. DOI: 10.1017/S1477201904001427. (ang.).
- ↑ Susan E. Evans. An early kuehneosaurid reptile (Reptilia: Diapsida) from the Early Triassic of Poland. „Palaeontologia Polonica”. 65, s. 145–178, 2009. (ang.).
- ↑ David M. Unwin, Vladimir R. Alifanov, Michael J. Benton: Enigmatic small reptiles from the Middle-Late Triassic of Kirgizstan. W: M. J. Benton, E. N. Kurochkin, M. A. Shishkin, D. M. Unwin (red.): The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge: Cambridge University Press, 2000, s. 177–186.
- ↑ David Peters. A reexamination of four prolacertiforms with implications for pterosaur phylogenesis. „Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia”. 106, s. 293–336, 2000. (ang.).
- ↑ Christopher A. Brochu. Progress and future directions in archosaur phylogenetics. „Journal of Paleontology”. 75 (6), s. 1185–1201, 2001. (ang.).
- ↑ David W. E. Hone, Michael J. Benton. An evaluation of the phylogenetic relationships of the pterosaurs among archosauromorph reptiles. „Journal of Paleontology”. 5 (4), s. 465–469, 2007. DOI: 10.1017/S1477201907002064. (ang.).
- ↑ Sean P. Modesto, Hans-Dieter Sues. The skull of the Early Triassic archosauromorph reptile Prolacerta broomi and its phylogenetic significance. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 140 (3), s. 335-351, 2004. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2003.00102.x. (ang.).
- ↑ Magdalena Borsuk−Białynicka, Susan E. Evans. A long−necked archosauromorph from the Early Triassic of Poland. „Palaeontologia Polonica”. 65, s. 203–234, 2009. (ang.).