Pseudopałankowate
Pseudopałankowate[3] (Pseudocheiridae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia) wyłoniona z lotopałankowatych (Petauridae).
| Pseudocheiridae[1] | |||
| Winge, 1893[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – pseudopałanka wędrowna (Pseudocheirus peregrinus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | torbacze | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
pseudopałankowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Pseudocheirus Ogilby, 1837 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Budowa
edytujPseudopałankowate osiągają średnie rozmiary. Masa ich ciała wynosi od 0,5 do 2 kg[4].
Wzorem zębowym nie różnią się od lotopałankowatych[4].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 40 | = | 3 | 1 | 3 | 4 |
| 2 | 0 | 3 | 4 | ||
Na tułowiu występuje otwierająca się ku przodowi torba lęgowa (marsupium), dużych rozmiarów. Prostą budowę żołądka rekompensuje duża kątnica, w której bytują bakterie trawiące pokarm roślinny[4]. Pseudopałankowate cechują się najczęściej silnym i chwytnym ogonem[4].
Kończyny przednie pseudopałankowatych obejmują przeciwstawne palce: palce I i II ułożone są przeciwstawnie do III, IV i V. Podobne przystosowanie występuje na przednich łapach lotopałankowatych. Tylne kończyny pseudopałankowatych mają duży paluch, również i tu widać podobieństwo do Petauridae[4].
Rozmieszczenie geograficzne
edytuj
Obejmuje gatunki zamieszkujące w Australii i Nowej Gwinei na obszarach porośniętych lasami lub zaroślami[5][6][7]. Na przykład wolatucha wielka zamieszkuje lasy eukaliptusowe[4].
Ekologia
edytujZwierzęta te prowadzą w większości nadrzewny tryb życia. Żywią się liśćmi[4].
Pseudopałankowate prowadzą nocny, zwykle samotniczy, nadrzewny tryb życia – rzadko schodzą na ziemię. Niektóre gatunki przebywają w małych grupach rodzinnych. Petropseudes dahli jest jedynym znanym torbaczem, u którego stwierdzono sprawowanie opieki nad potomstwem przez oboje rodziców[8].
Systematyka
edytujPseudopałankowate zaliczają się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[9] i Australidephia[10]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce, obejmujący pseudopałankowate. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy: wombatokształtnych, obejmujący koalowate[11] i wombatowate[12], kangurokształtnych z rodzinami torebnikowatych[13], kangurowatych i kanguroszczurowatych[14] oraz w końcu podrząd pałankokszałtnych[15] czy też workolotkokształtnych, do którego należą drzewnicowate[15], pałankowate[16], lotopałankowate[4], akrobatkowate, ostronogowate[13] oraz pseudopałankowate[4]. Dwa ostatnie podrzędy bywają łączone w Phalangerida[17]. Workolotkoksztatłne dzielą się na nadrodziny pałankowców i lotopałankowców. Te ostatnie obejmują pseudopałankowate wraz z lotopałankowatymi, ostronogowatymi i akrobatkowatymi[3]. Systematyka taka stoi w sprzeczności z wynikami sekwencjonowania genów ApoB, BRCA1, IRBP, Rag1 i vWF, wedle których pałankowce grupują się razem z kanugorokształtnymi, a nie z lotopałankowcami. Z kolei w obrębie lotopałankowców grupą siostrzaną reszty kladu okazują się akrobatkowate, z lotopałankowatymi blisko spokrewnionymi z pseudopałankowatymi i ostronogowatymi[17].
Pseudopałankowate są blisko spokrewnione z lotopałankami, do których były wcześniej zaliczane. Archer w 1984 zaproponował wydzielenie rodziny ze względu na różnice w uzębieniu. Część systematyków, w tym McKenna i Bell (1997) oraz Osborne i Christidis (2001), nie akceptuje takiego podziału. Do rodziny należą następujące podrodziny[18][5][3]:
- Hemibelideinae Kirsch, Lapointe & Springer, 1997 – leworki
- Pseudocheirinae Winge, 1893 – pseudopałanki
- Pseudochiropsinae Kirsch, Lapointe & Springer, 1997 – nibypałanki
Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z podrodzin:
- Gawinga K.K. Roberts, M. Archer, Hand & Godthelp, 2007[19] – jedynym przedstawicielem był Gawinga aranaea Roberts, M. Archer, Hand & Godthelp, 2007
- Marlu Woodburne, Tedford & M. Archer, 1987[20]
- Paljara Woodburne, Tedford & M. Archer, 1987[21]
- Pildra Woodburne, Tedford & M. Archer, 1987[22]
- Pseudokoala Turnbull & Lundelius, 1970[23]
W sumie do pseudopałankowatych (tylko taksony występujące współcześnie) zalicza się 6 rodzajów obejmujących 17 gatunków[4].
Meredith et al. prezentują następujący kladogram[17] (uproszczono):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ Pseudocheiridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 89, 100. (duń.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12, 13. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 84–86. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders): S. Jackson. W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 499. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Pseudocheiridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ M.J. Runcie, Biparental care and obligate monogamy in the rock-haunting possum, Petropseudes dahli, from tropical Australia. Animal behaviour 59, 1001-1008 (abstrakt)
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 82.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
- ↑ a b c Robert W. Meredith, Michael Westerman, Mark S. Springer, A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 51 (3), Elsevier, 2009, s. 554-571 (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
- ↑ K.K. Roberts, M. Archer, S.J. Hand & H. Godthelp. New genus and species of extinct Miocene ringtail possums (Marsupialia, Pseudocheiridae). „American Museum novitates”. 3560 (1), s. 2, 2007. (ang.).
- ↑ Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 659.
- ↑ Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 668.
- ↑ Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 643.
- ↑ W.D. Turnbull & E.L. Lundelius Jr.. The Hamilton Fauna. A Late Pliocene mamalian fauna from the Grange Burn, Victoria, Australia. „Fieldiana”. Geology. 19, s. 26, 1970. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- P. Myers: Pseudocheiridae. (on-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 75. ISBN 83-01-14344-4.
- M.O. Woodburne, R.H. Tedford & M. Archer: New Miocene ringtail possums (Marsupialia: Pseudocheiridae) from South Australia. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. 639–679. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).