Różowy trójkąt
Różowy trójkąt (niem. Rosa Winkel) – jeden z symboli oznakowania więźniów niemieckich obozów używany w III Rzeszy do oznaczenia w obozach koncentracyjnych mężczyzn, którzy zostali umieszczeni tam za orientację homoseksualną. Homoseksualne kobiety dla odmiany oznaczano w obozach koncentracyjnych czarnym trójkątem.
Po II wojnie światowej różowy trójkąt stał się symbolem walki o prawa osób homoseksualnych oraz pamięci o ich prześladowaniach[1]. Wiele pomników upamiętniających homoseksualne ofiary narodowego socjalizmu przyjmuje kształt różowego trójkąta.
Historia
edytujOznakowanie więźniów nazistowskich obozów
edytujW nazistowskich obozach koncentracyjnych, każdy więzień był zobowiązany do noszenia na piersi naszywki przedstawiającej skierowany w dół trójkąt równoboczny (tzw. winkiel)[2], którego kolor miał wskazywać przyczynę uwięzienia. Przestępcy kryminalni byli oznaczani zielonym trójkątem, więźniowie polityczni czerwonym, a Żydzi dwoma nakładającymi się żółtymi trójkątami (tworząc Gwiazdę Dawida)[3].
Na początku więźniowie homoseksualni byli oznaczani trójkątem zielonym, liczbą 175 (odnoszącą się do paragrafu 175 z niemieckiego kodeksu karnego, który to penalizował homoseksualizm) lub literą A (od niem. wulgaryzmu Arschficker, dosłownie „dupojebca”)[4]. Dopiero później ustalono, że więźniowie zidentyfikowani jako homoseksualni mężczyźni będą oznaczani różowym trójkątem (Rosa Winkel)[5][6].
Ten system kategoryzowania więźniów stworzył hierarchię społeczną w obozach koncentracyjnych. Więźniowie oznaczeni różowym trójkątem często otrzymywali najgorsze obowiązki i prace oraz byli nieustannie nękani i bici zarówno przez strażników, jak i innych więźniów. Mężczyźni, którzy byli homoseksualnymi Żydami nosili nakładające się na siebie żółty i różowy trójkąt i znajdowali się na samym dole drabiny społecznej w obozie koncentracyjnym[3].
Sytuacja więźniów oznaczonych różowym trójkątem
edytujSzacuje się, że w latach 1933-1945 w obozach koncentracyjnych zostało osadzonych od 5000 do 15000 osób homoseksualnych skazanych w oparciu o paragraf 175[6].
Według pierwotnych zamiarów nazistów nie przewidywano masowej eksterminacji homoseksualistów, lecz reedukację poprzez pracę. Była to najczęściej wyniszczająca, bezcelowa i bezsensowna praca ponad ludzkie siły. Poza tym, nieheteronormatywnych więźniów spotykały także inne formy prześladowania. Powszechnie stosowano kastrację i sterylizację, a zdarzało się także, że wykorzystywano ich jako „króliki doświadczalne” do prób nowych szczepionek przez Instytut Higieny SS[7].
Opuszczając obóz, nadal żyli w strachu o własne życie i własną wolność, bowiem między 1953 a 1965 r. policja zarejestrowała ponad 100 tysięcy homoseksualistów, a liczba uwięzionych z paragrafu 175 w pierwszych 10 latach Republiki Federalnej Niemiec dalece przekracza liczbę uwięzionych z okresu Republiki Weimarskiej. Między 1950 a 1965 r. skazywano rocznie około 2800 osób o nieheteronormatywnej orientacji seksualnej[6].
W takiej atmosferze ocaleni ukrywali się i zatajali swoją obozową przeszłość w obawie przed interwencją policji, aresztowaniem i osadzeniem w więzieniu. Powszechny był bowiem pogląd, że więźniowie, którzy w obozach koncentracyjnych oznaczani byli różowym trójkątem, stanowili tę część niemieckiego społeczeństwa, która z założenia jest zdemoralizowana i kryminogenna. Takie poglądy uznawały wydawane w okresie III Rzeszy wyroki ich uwięzienia za jak najbardziej uzasadnione, co w konsekwencji spowodowało, że cierpienie osób z odmienną od heteronormatywnej orientacji seksualnej nie było uznawane za część nazistowskiej zbrodni wobec ludzkości, a im samym odmówiono statusu ofiar. Wykluczono ich nie tylko z narracji o ofiarach, ale także – na podstawie decyzji zachodnioniemieckiej komisji ds. rekompensat dla byłych więźniów nazistowskich obozów w 1956 r. – jednoznacznie pozbawiono ich prawa do zadośćuczynienia i renty[6].
Symbol LGBT
edytujW latach siedemdziesiątych aktywiści LGBT z Europy i Ameryki Północnej zaczęli używać różowego trójkąta, aby uświadomić ludzi jaka była jego rola w nazistowskich Niemczech[3]. Większą uwagę na symbol zwrócono w 1972 roku, gdy ukazała się autobiograficzna książka Heinza Hegera Die Männer mit dem rosa Winkel (Mężczyźni z różowym trójkątem), opowiadająca o losach Josefa Kohouta, homoseksualnego więźnia, który przeżył Holocaust[8].
W 1973 roku niemiecka grupa Homosexuelle Aktion Westberlin wezwała homoseksualistów do noszenia różowego trójkąta w celu upamiętnienia byłych ofiar i protestowania przeciwko dalszej dyskryminacji osób LGBT[9].
W filmie The Rocky Horror Picture Show z 1975 roku, biseksualna, trans postać dr Frank N. Furter nosi znaczek z różowym trójkątem na jednym ze swoich strojów[10].
W latach osiemdziesiątych różowy trójkąt był coraz częściej wykorzystywany nie tylko jako memoriał, ale jako pozytywny symbol tożsamości własnej i wspólnotowej. Zwykle reprezentował zarówno tożsamość gejów, jak i lesbijek, i został włączony do logo takich organizacji i firm. Używany był również przez osoby prywatne, czasem dyskretnie lub dwuznacznie, jako „poufny” kod nieznany ogółowi społeczeństwa.
Kiedy popularność trójkąta zaczęła wzrastać, ACT-UP (AIDS Coalition To Unleash Power) przyjęła go jako swój symbol, ale podniosła go do góry, aby zaproponować aktywną walkę, a nie pasywną rezygnację[3].
Miejsca pamięci
edytujSymbol różowego trójkąta widnieje na licznych publicznych zabytkach i pomnikach. W 1995 r. w Dachau Memorial Museum zainstalowano różową tablicę w kształcie trójkąta, upamiętniającą cierpienie gejów i lesbijek podczas II wojny światowej. W 2015 roku różowy trójkąt został włączony do Chicago Legacy Walk. Jest on także podstawą projektu Homomonument w Amsterdamie i pomnika Holocaustu dla gejów i lesbijek w Sydney[11][12]. W San Francisco symbol różowego trójkąta zainspirował zarówno Pink Triangle Park w Castro, jak i Pink Triangle na Twin Peaks, który jest wyświetlany co roku podczas weekendu Pride[13]. Różowy trójkąt jest także podstawą pomników LGBTQ w Barcelonie, Sitges i Montevideo.
Osoby
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ The History of the Gay Male and Lesbian Experience during World War II.
- ↑ Oznaczenia więźniów / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], auschwitz.org [dostęp 2020-01-20].
- ↑ a b c d Gay, Lesbian, Bisexual, & Transgender Symbols [online], www.qrd.org [dostęp 2020-01-22].
- ↑ Katarzyna Remin, Różowe trójkąty: zbrodnie nazistów na osobach homoseksualnych w kontekście edukacji antydyskryminacyjnej, Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii. 2016.
- ↑ Różowe trójkąty / Obyczaje / dwutygodnik.com [online], www.dwutygodnik.com [dostęp 2020-01-21] (pol.).
- ↑ a b c d Grzegorz Piekarski, O kulturę pamięci milczących i przemilczanych ofiar obozów koncentracyjnych. Rozważania w kontekście praw człowieka [online] [dostęp 2020-01-23] (ang.).
- ↑ Agnieszka Zakrzewicz – Paragraf 175 i homoseksualizm według Himmlera [online], Liberté!, 12 lutego 2013 [dostęp 2020-01-27] (pol.).
- ↑ Daniel Lis, Skazani bez pamięci [online], Miesięcznik Znak, 1 września 2016 [dostęp 2020-01-27] (pol.).
- ↑ Pink Triangle Legacies: Holocaust Memory and International Gay Rights Activism [online], Nursing Clio, 20 kwietnia 2017 [dostęp 2020-01-21] (ang.).
- ↑ The Rocky Horror Picture Show | 22 Facts you may not know – Olympia Publishers [online], olympiapublishers.com [dostęp 2020-01-27].
- ↑ Homomonument [online], Atlas Obscura [dostęp 2020-01-21] (ang.).
- ↑ Yom HaShoah Commemoration LGBTIQ [online], Sydney Jewish Museum [dostęp 2020-01-21] (ang.).
- ↑ Annual Pink Triangle Installation and Commemoration for SF Pride Weekend [online], www.thepinktriangle.com [dostęp 2020-01-21].