Raymond Schwartz
Raymond Schwartz (ur. 8 kwietnia 1894 w Metzu, zm. 14 maja 1973 w Paryżu) – francuski urzędnik bankowy i pisarz esperancki, autor licznych wierszy i powieści, jak również skeczy, które reżyserował w paryskich kabaretach esperanckich.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
bankier, tłumacz, pisarz, poeta, esperantysta |
| |
| Strona internetowa | |
Życiorys
edytujUrodził się we francuskiej rodzinie w Metzu w Alzacji-Lotaryngii, wchodzącej wówczas w skład Niemiec. Schwartz zdobył dobre wykształcenie, biegle mówił nie tylko po francusku i niemiecku, ale także w łacinie i grece.
W młodym wieku został esperantystą i marzył o lepszej przyszłości dzięki rozpowszechnieniu języka esperanto. I wojna światowa, w czasie której został wcielony do armii niemieckiej i miał walczyć na froncie wschodnim, była tragedią dla Schwartza jako zdeklarowanego pacyfisty. Po wojnie nie został w Metzu, który na powrót został włączony do Francji, lecz przeniósł się do Paryża, gdzie pracował w banku aż do emerytury[1][2].
W Paryżu Schwartz prowadził trzy kabarety esperanckie: Verda Kato (pl. Zielony Kot, 1920–1926), Bolanta Kaldrono (pl. Wrzący Kocioł, 1936–1939) i Tri Koboldoj (pl. Trzy Skrzaty, 1949–1956)[3]. Był redaktorem czasopisma La Pirato, publikował także utwory satyryczne na łamach m.in. Sennacieca Revuo, organu SAT, Literatura Mondo oraz Franca Esperantisto[4].
W pierwszym pełnometrażowym filmie esperanckim, kryminale Angoroj (1964, reż. Jacques-Louis Mahé) Schwartz zagrał rolę komisarza policji[5].
Twórczość esperancka
edytujBaldur Ragnarsson podzielił pisarstwo Schwartza na dwie części: „kabaretową” – głównie poezję – i „prozatorską”, poważniejszą. Satyryczny, rozrywkowy charakter mają Verdkata testamento (Testament Zielonego Kota), La stranga butiko (Dziwny sklep), La ĝoja podio (Radosne podium) i …kun siaspeca spico (…ze swoistą przyprawą)[6].
Twórczość prozatorska składa się głównie ze zbioru nowel i dwóch powieści. Anni kaj Montrmartre (Anni i Montmartre) to opowieść o niemieckiej dziewczynie, spacerującej po paryskiej dzielnicy słynącej z kawiarni; przygody zagubionej, smutnej kobiety są okazją do opisu życia na Montmartre w latach 20.[7]
Najważniejsze dzieło Schwartza to obszerna powieść Kiel akvo de l' rivero (Jak woda rzeki), wydana w 1963 roku, 10 lat przed śmiercią autora. Utwór opowiada o losach człowieka, wbrew swojej woli, wplątanego w dwie wojny, który – zgodnie z myślą autora na temat ludzkiego życia wyrażoną w tytule – płynie z prądem rzeki życia, nie umiejąc przeciwstawić się wydarzeniom. Powieść jest realistyczna, ale Schwartz, jak we wszystkich utworach, dodaje do niej nieco swojego dowcipu[6].
W 1971 roku ukazał się pełny zbiór 35 noweli Schwartza pod tytułem Vole … Novele (Chcąc … Nowelowo; tytuł jest grą słów: vole-nevole oznacza w esperancie chcąc nie chcąc)[8].
Dzieła Schwartza
edytujLista dzieł w porządku chronologicznym[9]:
- Verdkata Testamento (1926) (zbiór wierszy)
- Prozo ridetanta (1928)
- Anni kaj Montmartre (1930) (powieść)
- La Stranga Butiko (1931) (zbiór wierszy)
- La Ĝoja Podio (1949)
- Kiel Akvo de l' Rivero (1963) (powieść)
- Ne kiel Meier! (1964)
- … kun siaspeca spico! (1971)
- Vole … Novele (1971) (zbiór nowel)
Przypisy
edytuj- ↑ Pri la vivo de Raymond Schwartz. kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto). (życiorys R. Schwartza)
- ↑ Geoffrey H. Sutton: Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto, 1887-2007. Mondial, 2008, s. 130–131. ISBN 978-1-59569-090-6.
- ↑ Gilbert René Ledon: Raymond Schwartz kaj ties Kabaretoj. kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto). (Schwartz i jego kabarety)
- ↑ R. Schwartz. Marseille... La Mediteraneo Maro. „Franca Esperantisto”. Juli, s. 102, 1939. [dostęp 2018-08-24].
- ↑ Angoroj (1964). IMDb. [dostęp 2018-08-24]. (ang.).
- ↑ a b Baldur Ragnarsson: Raymond Schwartz – la serioza humuristo. Libera Folio, 2005-09-20. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto). (Raymond Schwartz – poważny humorysta)
- ↑ Concise Encyclopedia..., s. 132
- ↑ Concise Encyclopedia..., s. 134
- ↑ La verkoj de Raymond Schwartz. kabareto.esperanto.cc. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto).
Linki zewnętrzne
edytuj- Raymond Schwartz. Originala Literaturo Esperanta. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto).
- Angoroj. filmoj.net. [dostęp 2018-08-24]. (esperanto).