Reinhard Gehlen

Reinhard Gehlen (ur. 3 kwietnia 1902 w Erfurcie, zm. 8 czerwca 1979 w Bergu koło Starnberga) – niemiecki generał major Wehrmachtu i generał porucznik rezerwy Bundeswehry, ostatni szef wydziału OKH Fremde Heere Ost (Obce Armie Wschód) – wywiadu wojskowego niezależnego od Abwehry i SD, twórca i pierwszy kierownik zachodnioniemieckiego wywiadu zorganizowanego początkowo jako tzw. Organisation Gehlen (Organizacja Gehlena), a następnie jako Bundesnachrichtendienst (Federalna Służba Wywiadowcza; BND).

Reinhard Gehlen

Reinhard Gehlen w stopniu pułkownika
generał porucznik rezerwy – BW
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1902 Erfurt, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	8 czerwca 1979 Berg, RFN
Przebieg służby
Lata służby	1920–1945
Siły zbrojne	Reichswehra Wehrmacht Bundeswehra
Jednostki	213 Dywizja Piechoty Oberkommando des Heeres Abteilung Fremde Heere Fremde Heere Ost
Stanowiska	Oficer sztabowy Adiutant szefa sztabu OKH Szef sekcji wschodniej OKH Szef wydziału FHO
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	Szef Organisation Gehlen Prezydent Bundesnachrichtendienst (BND)
Odznaczenia

Reinhard Gehlen

Data urodzenia	3 kwietnia 1902
Data śmierci	8 czerwca 1979
Prezydent Bundesnachrichtendienst
Okres	od 1 kwietnia 1956 do 30 kwietnia 1968
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Następca	Gerhard Wessel

Reinhard Gehlen w niewoli amerykańskiej, 1945

Życiorys

Był synem por. Walthera Gehlena. Jego matka pochodziła z arystokratycznej, flamandzkiej rodziny van Vaernewycków. W 1908 r. Gehlenowie przenieśli się do Wrocławia, gdzie ojciec został księgarzem i wydawcą. Reinhard Gehlen uczył się w gimnazjum im. Króla Wilhelma. Już w tym czasie wykazał cechy indywidualisty, zainteresowanego liczbami, formułami matematycznymi i statystykami. W 1918 r. wstąpił do armii. W 1931 r. wziął ślub, jego żona wywodziła się z rodziny jednego z generałów Fryderyka Wielkiego, dzięki czemu Gehlen zaczął szybko awansować.

Po ukończeniu Akademii Wojennej, został w 1935 roku w stopniu kapitana członkiem wydziału operacyjnego Sztabu Generalnego Dowództwa Sił Lądowych III Rzeszy. W czasie agresji na Polskę) był szefem sztabu 213 Dywizji Piechoty w stopniu majora, a podczas niemieckiej agresji na Francję pełnił funkcję oficera łącznikowego przy 16 Armii. W czerwcu 1940 roku został adiutantem szefa Sztabu Generalnego Franza Haldera, by w październiku 1940 objąć kierownictwo sekcji wschodniej w wydziale operacyjnym sztabu armii.

Jako oficer wydziału operacyjnego był jednym ze współautorów planu ataku III Rzeszy na ZSRR. W kwietniu 1942 w stopniu podpułkownika przejął kierowanie wydziałem Obce Armie Wschód (niem. Fremde Heere Ost) w Sztabie Generalnym Wojsk Lądowych (OKH), który miał siedzibę w Mamerkach (w czasie pobytu Hitlera w Wilczym Szańcu). W grudniu 1944 awansowany do stopnia generała-majora. Gehlen przebywał zwykle w Mamerkach, chociaż jego placówka wywiadu znajdowała się w Twierdzy Boyen w Giżycku. Tam zbierano informacje na tematy związane z sytuacją wojskową i przygotowywano agentów na teren ZSRR. Według J. Thorwalda, który prowadził rozmowy z Gehlenem przed napisaniem książki, w twierdzy Boyen przygotowywano kadrę na potrzeby Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej.

Jego realistyczne raporty zostały uznane przez Hitlera za defetyzm, co doprowadziło do zdymisjonowania go 9 kwietnia 1945 r., jednak już wcześniej Gehlen zabezpieczył archiwa Wydziału Obce Armie Wschód i ukrył je w starej kopalni na terenie Bawarii, by mogły stać się argumentem na rzecz zwolnienia z amerykańskiej niewoli, gdy już się do niej dostanie. Reinhard Gehlen dostał się 22 maja 1945 do niewoli amerykańskiej.

Pobyt w Stanach Zjednoczonych

Wkrótce po dostaniu się do niewoli zwrócił się do władz amerykańskich z przygotowanym oświadczeniem: Jestem głównodowodzącym Grupy Armii Wschód w kwaterze głównej wojsk niemieckich. Mam do przekazania informacje o najwyższym znaczeniu dla waszego rządu.

Mimo takiej postawy i złożonej propozycji został niebawem osadzony wraz z innymi niemieckimi więźniami w obozie w Salzburgu. Niedługo potem Rosjanie domagali się jego wydania (razem z aktami), ale Amerykanie nie chcieli spełnić ich żądań, gdyż już wiedzieli kim jest ten „nieokrzesany” generał.

Gehlen przybył do Fort Hunt, niedaleko Waszyngtonu, na pokładzie wojskowego samolotu DC-3 po kilkunastu dniach od zakończenia II wojny światowej. Tu na miejscu odwiedzali go kolejni wysoko postawieni oficerowie wojska, wywiadu (m.in. Allen Dulles – szef Biura Służb Strategicznych (OSS), poprzedniczki CIA) oraz doradcy prezydenta Harry’ego Trumana.

Dla Amerykanów stał się ważnym źródłem informacji na temat Rosjan (Sowietów) i ich potencjału militarnego, gdyż jako jeden z najważniejszych oficerów Hitlera na froncie wschodnim kierował rozległą i dobrze zorganizowaną siatką nazistowskich szpiegów (jej członkami nie byli wyłącznie Niemcy) działających na szkodę Armii Czerwonej i całego ZSRR.

Organisation Gehlen

Z upoważnienia Amerykanów Gehlen przystąpił latem 1945 do tworzenia służby wywiadowczej o nazwie Organizacja Gehlena. Organizacja ta stanowiła podstawę utworzonej w 1956 w Niemczech Federalnej Służby Wywiadowczej (Bundesnachrichtendienst). Reinhard Gehlen stał na jej czele przez 12 lat, od 1956 do 1968, gdy został zmuszony do przejścia w stan spoczynku i zastąpił go Gerhard Wessel. Został przyjęty do Bundeswehry jako generał-porucznik rezerwy.

Po II wojnie światowej

Po rocznym pobycie w Waszyngtonie Gehlen powrócił do Niemiec jako wpływowy agent. Jego – często wyolbrzymione – raporty na temat siły militarnej Związku Radzieckiego (m.in. na temat przewagi Rosjan w broni balistycznej określonej przez Amerykanów jako „luka nuklearna” lub „luka rakietowa”) spowodowały zaostrzenie stosunków pomiędzy wrogimi sobie blokami (Wschód – Zachód) i eskalację zimnej wojny do niebezpiecznych granic (m.in. kryzys kubański). Na podstawie tych raportów amerykańscy wojskowi, analitycy z CIA i wywiadu wojskowego (oraz przedstawiciele kompleksu przemysłowo – zbrojeniowego) domagali się od Kongresu zwiększenia budżetu na obronność.

Do współpracy z Amerykanami Gehlen zaangażował – wbrew pierwotnym ustaleniom – byłych gestapowców i SS-manów. Wśród jego współpracowników byli m.in.:

• Franz Alfred Six (odpowiadał za wymordowanie ponad trzydziestu Żydów w getcie w Smoleńsku);
• Emil Augsburg (nadzorował mordowanie ludzi na tyłach wroga na terenie ZSRR);
• Klaus Barbie („Rzeźnik z Lyonu”; przez pewien czas mieszkał w USA).

Agencja 114

Tuż po zakończeniu II wojny światowej Armia Stanów Zjednoczonych, szukając informacji na temat działań sowieckich agentów w strefie okupowanej przez USA, nawiązała kontakt z Reinhardem Gehlenem, który przystąpił do tworzenia agencji. Oprócz działań kontrwywiadowczych wymierzonych w Sowietów, Agencja 114 rozpoczęła również monitorowanie krajowych lewicowców i pacyfistów. Wykorzystywana do celów kontrwywiadowczych, służyła jako główne wejście do zachodnioniemieckiego wywiadu dla byłych nazistów.

Awanse

• podporucznik – 1 grudnia 1923
• porucznik – 1 lutego 1928
• kapitan – 1 maja 1934
• major – 1 marca 1939
• podpułkownik – 1 lipca 1941
• pułkownik – 1 grudnia 1942
• generał-major – 1 grudnia 1944
• generał-porucznik rezerwy – po 1955

Ordery i odznaczenia

III Rzesza

• Srebrny Krzyż Niemiecki – 28 marca 1945
• Wojenny Krzyż Zasługi I klasy
• Krzyż Żelazny II klasy
• Wojenny Krzyż Zasługi II klasy
• Odznaka za Służbę w Wehrmachcie – 4, 12, 18 i 25 lat służby
• Medal Pamiątkowy 1 października 1938

i inne

• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec – 30 kwietnia 1968
• Medal za Dobre Zachowanie – Stany Zjednoczone
• Krzyż Wielki Orderu Pro Merito Melitensi – Zakon Maltański (1948)

Zobacz też

• Operacja Paperclip

Bibliografia

• FeliksF. Bielak FeliksF., Służby wywiadowcze Republiki Federalnej Niemiec., Warszawa: MON, 1985, s. 200, ISBN 83-11-07191-8, OCLC 830185586 .
• ReinhardR. Gehlen ReinhardR., Sensacyjne wspomnienia szefa wywiadu. StefanS. Zielicz (tłum.), Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy – Wydawnictwo ATENA, 1993, s. 281, ISBN 83-900246-1-6, OCLC 751425772 .
• Kilarski R.: Organizacja wywiadowcza Reinharda Gehlena. Wyd. MON Warszawa 1978, s. 388.
• Wolanowski L.: Cichy front. Iskry Warszawa 1955, 1956, s. 229.
• Bogusław Wołoszański: Tajna wojna Hitlera. Warszawa: Wyd. Colori, 1997. ISBN 83-904972-2-0. (pol.).
• Jonathan Vankin, John Whalen: Największe spiski ostatniego stulecia. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 978-83-7129-955-1. (pol.).
• Jürgen Thorwald: Iluzja. Żołnierze radzieccy w armii Hitlera. Warszawa-Kraków: 1994. ISBN 83-01-11579-3.