Rejowiec

Rejowiec
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Pałac Ossolińskich (Urząd Miasta)
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	chełmski
Gmina	Rejowiec
Prawa miejskie	1547–1870; 2017–obecnie
Burmistrz	Tadeusz Górski
Powierzchnia	6,51 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 2068; 318,2 os./km²
Strefa numeracyjna	82
Kod pocztowy	22-360
Tablice rejestracyjne	LCH
	Położenie na mapie gminy Rejowiec Rejowiec
	Położenie na mapie Polski Rejowiec
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Rejowiec
	Położenie na mapie powiatu chełmskiego Rejowiec
	51°05′40″N 23°16′59″E/51,094444 23,283056
TERC (TERYT)	0603154
SIMC	0105667
	Urząd miejskiul. Wiktoryna Zaleskiego 1
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Rejowiec – miasto w Polsce, położone w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Rejowiec.

Leży w historycznej ziemi chełmskiej^[3]. Od 1547 do 12 stycznia 1870 r. Rejowiec był miastem^[4]; odzyskał status miasta 1 stycznia 2017 roku^[5]. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Rejowiec liczył 2068 mieszkańców^[2]. Obok miejscowości przepływa struga Rejka, dopływ Wieprza.

Historia

Neogotycki kościół parafialny św. Jozafata Kuncewicza

Wieś Sawczyn wraz z częścią dóbr Kobyle, Rybie oraz Siennica, jako posag Zofii Kościeniówny trafił w ręce Mikołaja Reja (prawdopodobnie w 1542). W roku 1547 Mikołaj Rej uzyskał od króla Zygmunta I Starego przywilej lokacyjny i prawo używania nazwy Rejowiec (od nazwiska założyciela miasta). Miasto otrzymało też prawo organizowania dwóch jarmarków. Dla założyciela miasta sprzedaż parcel żydowskim osadnikom stanowiła ważne źródło dochodu. Z inicjatywy Reja powstał tu również silny ośrodek kalwinizmu. Miejscowy zbór kalwiński przetrwał do 1700. Być może w Rejowcu zmarł Mikołaj Rej, który został pochowany w ufundowanym przez siebie zborze kalwińskim w Oksie^[6]^[7]^[8]. W rękach spadkobierców Mikołaja Reja Rejowiec pozostawał do końca XVII wieku. Potem właścicielami miejscowości byli m.in. hetman Wacław Rzewuski, Boreccy, Studzińscy, Zalescy, Ossolińscy, Woronieccy. Józef Kajetan Ossoliński – jako właściciel Rejowca wybudował tu w 1796 cerkiew unicką pw. św. Michała Archanioła i pałac dla swej córki Konstancji przyszłej dziedziczki Rejowca. W I. połowie XIX w. Ossolińscy odnowili w stylu klasycystycznym swój pałac. W XIX w. za sprawą Józefa Budnego – właściciela miasta, w Rejowcu zaczął rozwijać się przemysł. Powstała cukrownia i gorzelnia (istniejące do dziś) oraz młyny. Z inicjatywy Budnego w latach 1906–1907 zbudowano kościół w stylu neogotyckim pw. św. Jozafata. W XIX wieku liczba ludności szybko wzrastała w związku z rozwojem przemysłu: w 1810 448 mieszkańców, a w 1886 – 1710 osób (w tym roku powstała gmina Rejowiec). Rejowiec utracił prawa miejskie w ramach represji caratu po upadku powstania styczniowego. W 1921 miejscowość liczyła 2596 mieszkańców.

W kwietniu 1940 roku, w okresie II wojny światowej, Niemcy utworzyli w Rejowcu getto żydowskie. Obok Żydów miejscowych osadzono w nim Żydów wysiedlonych z Krakowa i Lublina. Z kolei wiosną 1942 roku w Rejowcu zorganizowano „getto tranzytowe”, w którym znalazło się co najmniej 6 tys. Żydów ze Słowacji oraz Protektoratu Czech i Moraw. Getto istniało do sierpnia 1942 roku, a w formie szczątkowej – do wiosny 1943 roku. Przeszło przezeń około 8 tys. Żydów polskich i zagranicznych, spośród których niemal wszyscy zmarli lub zostali zamordowani^[9]^[10].

Osobny artykuł: Getto w Rejowcu.

W czasie wojny w okolicach Rejowca działał silny ruchu oporu. 27 marca 1944 roku partyzanci z oddziału Armii Ludowej E. Gronczewskiego „Przepiórki” porwali tu na ulicy SS-mana. Rejowiec został zajęty przez oddziały Armii Czerwonej 23 lipca 1944 roku^[11]. Po wojnie Rejowiec zamieszkiwało 1400 osób. Ten znaczny spadek liczby ludności był skutkiem wymordowania przez Niemców ludności żydowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie chełmskim. Od 1 stycznia 2006 wchodzi w skład powiatu chełmskiego (przedtem krasnostawskiego). W 2016 r. w Rejowcu odbyły się konsultacje w sprawie przywrócenia praw miejskich, w których wzięło udział 69,41% uprawnionych (3755 osób z 5410), spośród których 89,8% opowiedziało się za nadaniem statusu miasta^[12]. Miejscowość jest siedzibą gminy Rejowiec. Znajduje się w odległości 14 km na zachód od Chełma i 5 km na południowy wschód od Rejowca Fabrycznego.

Zabytki

Pałac Ossolińskich (I połowa XIX w., klasycystyczno-eklektyczny)
Cmentarz żydowski
Klasycystyczna cerkiew unicka (obecnie Kościół św. Michała Archanioła) z dzwonnicą, z końca XVIII w.
Neogotycki kościół pw. św. Jozafata z lat 1906–1907
Zespół pałacowo-parkowy w Rejowcu – pałac klasycystyczny, wybudowany w 2 ćw. XIX w., najprawdopodobniej rozbudowany w partii skrzydeł bocznych na przeł. XIX – XX w. Pełnił rolę rezydencji możnych rodów szlacheckich i arystokratycznych, m.in. Ks. Woronieckich, hr. Łubieńskich, w ostatnim okresie (do 1944) należał do Budnych – przedstawicieli nowej burżuazji przemysłowej. W bezpośrednim otoczeniu pałacu znajduje się XIX w. park angielski, przekształcony w XX w., silnie zredukowany po II wojnie światowej. W skład zespołu wchodzą obecnie: pałac, oficyna pałacowa, zapewne z XVIII w., przekształcona w XIX i XX w. oraz czworak wzniesiony równocześnie z pałacem. Położony jest na niewielkiej wyniosłości terenu, oddzielony od osady rozległymi łąkami. Budynek pałacu to wolno stojący, składający się z korpusu głównego i dwóch, skośnie przylegających do niego skrzydeł bocznych, murowany z cegły, otynkowany. Korpus główny zwrócony jest frontem na płn.-wsch. Założony na rzucie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacyjny, nie podpiwniczony, z czworoboczną jednokondygnacyjną wieżą ustawioną centralnie. Na osi od frontu korpusu portyk i trójboczny ryzalit od południa. Wnętrze dwutraktowe i trójdzielne w parterze, z hallem i ośmioboczną salą na osi północ – południe. Piętro na planie krzyża równoramiennego, którego ramię południowe zwiększone jest o głębokość trójbocznego ryzalitu. Skrzydła boczne, biegnące w kierunku płd.-wsch. i płd.-zach. położone są na rzucie nieregularnym, utworzonym przez dwa przylegające do siebie prostokąty, nierównej długości. Narożnik płd.-zach. skrzydła zachodniego zakończony jest półkoliście, w skrzydle wschodnim natomiast, wrażenie półkolistości osiągnięte jest przez kolumnadę, która w narożniku płd.-wsch. przechodzi półkoliście do głębokości traktu tylnego. Oba skrzydła flankowane są wieżyczkami o przekroju koła. W układzie przestrzenno-kompozycyjnym parku zachowano „istniejącą osiowość założenia z płd.- zachodu na płn.- wschód”. Od strony płn.-wsch. znajdował się główny dziedziniec pałacowy z okrągłym lub owalnym gazonem pośrodku. Aleja dojazdowa prowadziła od wsch. przez neogotycką bramę wjazdową, bezpośrednio na teren dziedzińca. Zespół pałacowy zaliczany jest do III grupy zabytków architektury.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia św. Jozafata Kuncewicza
Świadkowie Jehowy:
- zbór Rejowiec (Sala Królestwa ul. Dąbrowskiego 10B)^[13]

Szlaki turystyczne

Pieszy szlak turystyczny: Szlak Ariański
Rowerowy szlak turystyczny: Szlak Mikołaja Reja

Galeria

Pomnik Mikołaja Reja w Rejowcu
Urząd Gminy (Pałac Zaleskich)
Klasycystyczna dawna cerkiew unicka z końca XVIII w.
Dzwonnica klasycystyczna
OSP
Stary Urząd Gminy

Ludzie związani z Rejowcem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Rejowcu.

Przypisy

↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22.
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
↑ Jerzy Ternes: Sejmik chełmski za Wazów (1587–1668). Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004, s. 128. ISBN 83-87833-55-X.
↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1134).
↑ Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum, 2006, s. 517.
↑ A. Kochan, Mikołaja Reja żywot i sprawy, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum, 2006, s. XI.
↑ J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskim, Mariówka 1930, s. 322.
↑ Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. A. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012, s. 703–705. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).
↑ Rejowiec – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-10-10].
↑ KonstantyK. Prożogo KonstantyK., Chełm i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, s. 100, ISBN 83-217-2335-7, OCLC 830201162 .
↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (2016-07-11). [dostęp 2016-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-20)].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25] .

Bibliografia

Iwona Burdzanowska, Na początek Rejowiec i Wojsławice w: dodatek lubelski GW z dnia 17–18 lipca 2010

Linki zewnętrzne

Gmina Rejowiec. gmina.rejowiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-01)].
Pałac w Rejowcu
Rejowiec (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 600 .
Ryszard Szczygieł, Początki miasta REJOWCA

[rocz22-1] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22.

[populacja2019-2] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .

[3] Jerzy Ternes: Sejmik chełmski za Wazów (1587–1668). Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004, s. 128. ISBN 83-87833-55-X.

[4] Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465).

[5] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1134).

[6] Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum, 2006, s. 517.

[7] A. Kochan, Mikołaja Reja żywot i sprawy, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum, 2006, s. XI.

[8] J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskim, Mariówka 1930, s. 322.

[9] Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. A. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012, s. 703–705. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).

[Sztetl-10] Rejowiec – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-10-10].

[11] KonstantyK. Prożogo KonstantyK., Chełm i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, s. 100, ISBN 83-217-2335-7, OCLC 830201162 .

[projektjedensiedem-12] Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (2016-07-11). [dostęp 2016-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-20)].

[13] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]