Riszon le-Cijjon

Riszon le-Cijjon
‏ראשון לציון‎
	; Ulica Echad HaAm w Riszon le-Cijjon
Herb	Flaga
Państwo	Izrael
Dystrykt	Centralny
Burmistrz	Raz Kinstlich
Powierzchnia	58,7 km²
Wysokość	40 m n.p.m.
Populacja (2012); • liczba ludności; • gęstość	; 250 296; 4263 os./km²
Nr kierunkowy	+972 3
Kod pocztowy	75150
	Położenie na mapie Dystryktu Centralnego Riszon le-Cijjon
	Położenie na mapie Izraela Riszon le-Cijjon
	31°57′40″N 34°48′38″E/31,961111 34,810556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Riszon le-Cijjon (hebr. ראשון לציון, ^ⓘRishon LeTsiyyon; arab. ريشون لتصيون, Riszun Litsijjun; pol. dosł. Pierwszy w Syjonie) – miasto położone w Dystrykcie Centralnym w Izraelu. Jest to czwarte pod względem liczby mieszkańców miasto Izraela. W 2006 żyło w nim 222 tys. ludzi^[1].

Leży na równinie Szaron w aglomeracji miejskiej Gusz Dan, w otoczeniu miast Nes Cijjona, Lod, Holon i Bat Jam, miasteczek Be’er Ja’akow, Bet Dagan i Azor, kibuców Palmachim, Netser Sereni, moszawów Gan Sorek, Neta’im, Nir Cewi, Achi’ezer i Miszmar ha-Sziwa, oraz wioski Kefar Chabad.

Geografia

Miasto zajmuje powierzchnię 58,704 km². Jest położone na nadmorskich wydmach na wybrzeżu Morza Śródziemnego, pomiędzy dużymi miastami Nes Cijjona, Lod, Holon i Bat Jam w obrębie aglomeracji miejskiej Gusz Dan.

Od wschodniej strony z miastem graniczy strefa przemysłowa Tzrifin, w której obrębie znajduje się duża baza szkoleniowa Sił Obronnych Izraela.

Klimat

Riszon le-Cijjon ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się upalnymi i suchymi latami oraz chłodnymi i deszczowymi zimami^[2]. Wiosna rozpoczyna się w marcu, a w drugiej połowie maja rozpoczyna się lato. Średnia temperatura latem wynosi 29 °C, a zimą 15 °C. Zimą zdarza się spadek temperatury do 1 °C. Największe opady deszczu występują pomiędzy listopadem a marcem. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 560 mm.

Temperatura w kolejnych miesiącach roku (w °C) – średnia pomiarów z lat 1981–2000:

Miesiąc	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
Maksymalna temperatura	23	27	31	35	37	36	33	33	33	33	31	26
Minimalna temperatura	1	2	3	6	8	13	16	17	15	10	6	2
Suma opadów mm	139,7	88,9	61	20,3	2,5	0	0	0	0	27,9	73,7	144,8

Źródło danych: Israel Central Bureau of Statistics.

Historia

Osada została założona 31 lipca 1882 przez grupę dziesięciu żydowskich pionierów z syjonistycznej organizacji Chowewej Syjon, którzy przyjechali do Palestyny z Charkowa w Rosji (współcześnie na Ukrainie)^[3]. Na czele pionierów stał Zalman Dawid Lewonti. Zakupili oni 835 akrów (3,5 km²) ziemi od Arabów z pobliskiej wioski Ayun Kara.

Była to druga współczesna żydowska osada założona w Palestynie – pierwszą była Petach Tikwa. Jej nazwę zaczerpnięto z biblijnego tekstu z Księgi Izajasza 41:27

Jam pierwszy, który ogłaszam Syjonowi:
Oto, oto są; i Jerozolimie daję radosnego zwiastuna.

Pionierzy stanęli przed licznymi trudnościami. Tutejsza gleba była piaszczysta, brakowało dostępu do wody, natomiast osadnicy nie posiadali żadnego doświadczenia rolniczego. Otrzymali oni jednak wsparcie ze strony nowo przybyłej grupy młodych żydowskich idealistów z grupy Bilu. Byli wśród nich Fani Belkind, Israel Belkind, Shimshon Belkind, Yoel Drubin, Dr. Haim Hissin i David Yudilovich. W 1883 wykopano pierwszą studnię, która do dzisiaj stanowi zabytek i atrakcję turystyczną. W 1886 powstała tutaj pierwsza szkoła hebrajska. W 1885 mieszkający tutaj Zeev Abramowicz po raz pierwszy użył współczesnej flagę państwa Izraela. W 1889 w Riszon le-Cijjon ułożono współczesny hymn państwa Izraela.

Winiarnia Carmel-Mizrahi Winery w Riszon le-Cijjon około 1890

Dalszym rozwojem osady żywo zainteresował się baron Edmond James de Rothschild, który wysłał swoich administratorów, aby zapoznali się z warunkami i możliwościami rozwoju. W następnych latach uczyniono znaczny postęp w rozwoju upraw rolniczych, hodowli cytrusów, uprawie winnicy i produkcji wina. W 1889 z pomocą barona Rothschilda założono winiarnię Carmel-Mizrahi Winery, z której w krótkim czasie rozwinął się największy w Izraelu producent wina Carmel. Przewodniczącym związku zawodowego pracowników winnicy był Dawid Ben Gurion.

W 1890 r. w Riszon le-Cijjon żyło 259 mieszkańców, w 1895 było 380 i w 1900 – 526 mieszkańców. Rozwój miasta był jednak przez cały czas mocno ograniczany przez brak wystarczającej ilości wody. W tym celu Baron Rothschild przysłał tutaj specjalistów, którzy wykryli zasoby wody na głębokości 42 metrów pod ziemią. Poziom wody gruntowej był jednak zróżnicowany i nowe studnie wykopano na głębokościach 20 i 25 metrów^[4].

W 1950 r. Riszon le-Cijjon otrzymało prawa miejskie^[3].

Demografia

Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2008 roku w mieście żyło 225,8 tys. mieszkańców, wszyscy Żydzi^[1].

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-4	7,4%
5-9	7,1%
10-14	7,1%
15-19	7,5%
20-29	16,0%
30-44	20,0%
45-59	20,3%
ponad 60	14,5%

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

Riszon le-Cijjon ma liczne osiedla mieszkaniowe: (1) w Starym Mieście są Nahalat Yehuda, Neve Hillel, Bnot Hayil, Abramovich, Katzenelson, Remez i Rishonim, (2) w południowej dzielnicy są Rewiwim, Kidmat Rishon, Ne’urim, Rambam, Neve Hadarim, HaShomer, Kfar Arye, Mishor HaNof i Kiryat Simcha, oraz (3) w zachodniej dzielnicy są Neve Elyahu, Ne’ot Shikma, Neve Dekalim, Neve Hof, Neve Yam, Kirjat Riszon, Kirjat Cramim, Kirjat Ganim, Ne’ot Ashalim i Kiryat Hatanei Pras Nobel.

Gospodarka

Miasto słynie z winiarni Carmel-Mizrahi Winery. Wytwórnia została ostatnio zmodernizowana i można ją zwiedzać z przewodnikiem. W programie jest przewidziana degustacja tutejszych win.

Tutejszy przemysł i centra biznesowe ulokowano w dwóch specjalnych strefach na obrzeżach miasta, dzięki czemu nie zakłócają one spokojnego życia mieszkańców. Na północy jest stara strefa przemysłowa, a w zachodniej części miasta jest nowa strefa. Z przemysłu znajdują się tutaj między innymi zakłady elektroniczne, motoryzacyjne, cementownia oraz huta szkła. Znajdują się tutaj siedziby centrów logistycznych ogromnych międzynarodowych koncernów, takich jak Coca-Cola, Gazit Globe, Volvo i Fiat^[5].

Przy mieście działa zakład odsalania wody^[6], który produkuje 3,7 miliona kubików wody rocznie^[5].

Transport

Przez zachodnią część miasta, blisko wybrzeża, przechodzi autostrada nr 20 (Riszon le-Cijjon – Riszpon), która na południe od miasta krzyżuje się z autostradą nr 431 (Riszon le-Cijjon – Kefar Szemu’el), a w centrum miasta krzyżuje się z drogą nr 441. Przez środkową część miasta przechodzi autostrada nr 4 (Erez – Rosz ha-Nikra), która również krzyżuje się z drogą nr 441. W południowej części Riszon le-Cijjon, od autostrady nr 4 oddziela się droga ekspresowa nr 42 (Aszdod-Riszon le-Cijjon). Przez centrum miasta przechodzi także droga nr 412, którą jadąc na południe dojeżdża się do miasta Nes Cijjona, a jadąc na północ przejeżdża się przy Ministerstwie Rolnictwa i dojeżdża do drogi ekspresowej nr 44 (Holon–Eszta’ol).

W południowo-zachodniej części miasta zlokalizowana jest stacja kolejowa Riszon le-Cijjon ha-Riszonim. Pociągi z Riszon le-Cijjon jadą do Lod, Kefar Sawy i Tel Awiwu.

Edukacja

Haviv – pierwsza hebrajska szkoła podstawowa w Riszon le-Cijjon

Park w Riszon le-Cijjon

Promenada (Tayelet Hatnei Pras Nobel) z cenotafów laureatów Nagrody Nobla.

Park Gan HaMoshava

Wielka Synagoga w Riszon le-Cijjon

Plaże w Riszon le-Cijjon

Zatłoczone centrum Riszon le-Cijjon

W mieście znajdują się 23 szkoły podstawowe, 9 szkół średnich i 12 liceów. Do College Zarządzania – Studia Akademickie uczęszcza 12 tys. studentów^[5].

Działa tu także Science College, Instytut Wychowawczy Ron Vardi dla utalentowanych dzieci oraz Instytut Badań Vulcani finansowany przez Ministerstwo Rolnictwa^[5].

Kultura

Miasto jest gospodarzem dorocznego Festiwalu Wina Riszon le-Cijjon. Przy tej okazji w tutejszym amfiteatrze występowały liczne zespoły muzyczne, między innymi Metallica, Sting, Alanis Morissette i Sean Paul. Innym ważnym międzynarodowym festiwalem jest Festiwal Wiosny, które prezentuje sztukę widowiskową. W mieście odbywa się także Festiwal Piosenki Hebrajskiej^[5].

Dom kultury Heichal HaTarbut jest ośrodkiem różnorodnych działań kulturalnych. Odbywają się tu warsztaty oraz przedstawienia teatralne. Jednak najbardziej imponującym jest Centrum Kultury Me’ir Niccan, jeden z największych ośrodków kultury w kraju. Swoją działalność prowadzi tutaj znana izraelska orkiestra symfoniczne Rishon LeZion, kierowana przez Dana Ettingera, która uczestniczyła w wielu festiwalach na całym świecie. W 1991 otrzymała nagrodę ACUM^[7].

Z innych instytucji kulturalnych należy wymienić: Muzeum Historii Riszon le-Cijjon^[8], Yad Lebanim, Cathedra Institute for Culture and Adult Enrichment, Bet Ha’Am, Zerubavel House i największą w Izraelu bibliotekę publiczną^[5].

Na cześć żydowskich noblistów promenada (Tayelet Hatnei Pras Nobel) została zbudowana z cenotafów laureatów w Riszon le-Cijjon.

Urzędy państwowe

Miasto jest siedzibą Ministerstwa Rolnictwa.

Sport

Miasto jest znane z osiągnięć w piłce ręcznej i szachach. W piłce ręcznej dominującą w Izraelu rolę odgrywają kluby Hapoel Riszon le-Cijjon i Maccabi Riszon le-Cijjon. W szachach od 1939 istnieje Riszon le-Cijjon Chess Club, w którym grali tacy arcymistrzowie jak Borys Alterman i Garri Kasparow.

W koszykówce ważnym jest klub Maccabi Riszon le-Cijjon, który świętował swoje sukcesy w latach 90. Jest tu także stadion im. Chajjima Haberfelda.

Turystyka

Stara część Riszon le-Cijjon stanowi obszar śródmieścia wokół ulic Herzla i Żabotyńskiego. Centrum dzielnicy stanowi ulica Rothschilda, przy centrum handlowym Midrehov oraz przy starym parku Gan-HaMoshava. Istnieje tutaj też stara wieża ciśnień oraz pierwsza szkoła hebrajska (Beit Sefer Haviv). W Muzeum Jad Lebanim przedstawiono historię Syjonizmu i osadnictwa żydowskiego w Palestynie. Tuż obok muzeum znajduje się Wielka Synagoga, którą wybudowano w 1885 jako magazyn zboża (władze tureckie nie zezwalały na budowę domu modlitwy). Obecnie w mieście istnieje około 160 synagog.

W zachodniej części powstaje nowe miasto Riszon le-Cijjon, w którym nowoczesne osiedla buduje się pośrodku parków. Tamtejsze centra handlowe i rozrywki żyją przez całą noc. Po zachodniej stronie autostrady nr 4, na piaszczystych nadmorskich wydmach wybudowano w 1991 kompleks rozrywkowy (The Superland) z wesołym miasteczkiem i ZOO^[9]. Uzupełnieniem atrakcji są plaże i nadmorski deptak.

Władze miejskie

Burmistrzowie:

Eliakum Ostishinski (1950–1951)
Arje Szeftel (1951)
Mosze Gawin (1952–1955)
Gerszon Mann (1955)
Hana Lewin (1955–1960)
Arje Szeftel (1960–1962)
Noam Leoner (1962–1965)
Arje Szeftel (1965–1969)
Hananja Gibstein (1969–1983)
Me’ir Niccan (1983–2008)
Dow Cur (2008-)

Osoby związane z miastem

Tal Ben Chajjim – urodzony w Riszon le-Cijjon piłkarz.
Zohar Argow – urodzony w Riszon le-Cijjon popularny piosenkarz.
Boris Gelfand – mieszkający w mieście arcymistrz szachowy.
Garri Kasparow – arcymistrz szachowy, mieszkał tutaj przez kilka lat.
Eran Zahawi – urodzony w Riszon le-Cijjon piłkarz.

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ ^a ^b Israel Central Bureau of Statistics. [dostęp 2008-05-05]. (ang.).
↑ Israeli Encarta. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).
↑ ^a ^b Rishon Le-Zion. [w:] The Department for Jewish Zionist Education [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).
↑ Greenwood Naftali Karlinsky Nahum: California Dreaming: Ideology, Society, and Technology in the Citrus. SUNY Press, 2005, s. 54. ISBN 0-7914-6527-6. [dostęp 2008-12-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Municipality of Riszon le-Cijjon. [w:] Dun’s100 – Israel’s Largest Enterprises 2008 [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 września 2008)]. (ang.).
↑ Dig it!. [w:] The Jerusalem Post [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).
↑ About the ISO. [w:] The Israel Symphony Orchestra Rishon LeZion [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 grudnia 2008)]. (ang.).
↑ Rishon Lezion Museum. [w:] Portal Tourism and Tour [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 grudnia 2008)]. (ang.).
↑ The Superland. [w:] The Superland [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 marca 2016)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Archiwalna strona miasta
Zdjęcie satelitarne Riszon le-Cijjon Google Maps
Mapa Riszon le-Cijjon Amudanan
Galeria zdjęć plaży Riszon le-Cijjon. visualtravelguide.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-08)].

[ICBS-1] Israel Central Bureau of Statistics. [dostęp 2008-05-05]. (ang.).

[2] Israeli Encarta. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).

[Jafi-3] Rishon Le-Zion. [w:] The Department for Jewish Zionist Education [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).

[4] Greenwood Naftali Karlinsky Nahum: California Dreaming: Ideology, Society, and Technology in the Citrus. SUNY Press, 2005, s. 54. ISBN 0-7914-6527-6. [dostęp 2008-12-29].

[Municipality-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Municipality of Riszon le-Cijjon. [w:] Dun’s100 – Israel’s Largest Enterprises 2008 [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 września 2008)]. (ang.).

[6] Dig it!. [w:] The Jerusalem Post [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).

[7] About the ISO. [w:] The Israel Symphony Orchestra Rishon LeZion [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 grudnia 2008)]. (ang.).

[8] Rishon Lezion Museum. [w:] Portal Tourism and Tour [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 grudnia 2008)]. (ang.).

[9] The Superland. [w:] The Superland [on-line]. [dostęp 2008-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 marca 2016)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]