Ryjówkowate

Ryjówkowate
	Soricidae
	G. Fischer, 1814
	; Przedstawiciel rodziny – rzęsorek mniejszy (Neomys anomalus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	ryjówkowate
	Typ nomenklatoryczny
	Sorex Linnaeus, 1758
Synonimy
	Soricinorum G. Fischer, 1814; Sorexineae Lesson, 1842;
	Soricinorum G. Fischer, 1814; Sorexineae Lesson, 1842;
Podrodziony
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryjówkowate^[3], sorki (Soricidae) – rodzina ssaków z podrzędu Erinaceota w obrębie rzędu owadożerów (Eulipotyphla). Należy do niej przeszło 300 gatunków, w tym ryjówka malutka, która jest najmniejszym ssakiem Polski oraz ryjówek etruski uważany za najmniejszego znanego ssaka na świecie. Ryjówkowate zamieszkują Azję, Europę, Afrykę, Amerykę Północną i Południową^[4]^[5].

Charakterystyka

Zwierzęta małe, o szybkiej przemianie materii, ruchliwe, aktywne nocą lub przez całą dobę. Charakteryzują się wydłużoną czaszką i brakiem łuków jarzmowych. Owadożerne lub mięsożerne, w warunkach głodu mogą spożywać nasiona. Część ryjówkowatych prowadzi ziemno-wodny tryb życia. Ślina niektórych gatunków zawiera jad. Ryjówkowate nie zapadają w sen zimowy. Zmysły słuchu, węchu i dotyku doskonale rozwinięte, niektóre gatunki emitują ultradźwięki ułatwiające im wyszukiwanie zdobyczy (echolokacja). Przypuszczalnie ze względu na wydzielany zapach ryjówkowate są rzadko atakowane przez drapieżniki.

Klasyfikacja ryjówkowatych

Przez długi czas ryjówkowate (Soricidae) dzielono na dwie podrodziny: Soricinae i Crocidurinae. Zwierzęta te przyciągały znacznie mniejszą uwagę systematyków niż np. gryzonie. Współczesna próba klasyfikacji uwzględnia najnowsze badania, również genetyczne. Na ich podstawie wyłoniono dwie rodziny wymarłą rodzinę Heterosoricidae i współczesną, ale zawierającą też wiele gatunków wymarłych, rodzinę Soricidae, z podrodzinami (za J.M. Wójcik i M. Wolsan, 1998).

Do rodziny ryjówkowatych zalicza się następujące występujące współcześnie podrodziny^[6]^[4]^[3]:

Soricinae G. Fischer, 1814 – ryjówki
Crocidurinae Milne-Edwards, 1872 – zębiełki
Myosoricinae Kretzoi, 1965 – myszoryjki

Opisano również podrodziny wymarłe^[7]:

Allosoricinae Fejfar, 1966
Limnoecinae Repenning, 1967
Oligosoricinae Gureev, 1971
Soricolestinae Lopatin, 2002

Rodzaje wymarłe nie klasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin^[7]:

Mysarachne Pomel, 1848^[8] – jedynym przedstawicielem był Mysarachne picteti Pomel, 1848
Planisorex Hibbard, 1972^[9] – jedynym przedstawicielem był Planisorex dixonensis (Hibbard, 1956)
Siwalikosorex Sahni & Khare, 1976^[10] – jedynym przedstawicielem był Siwalikosorex prasadi Sahni & Khare, 1976

Ochrona

Wszystkie gatunki ryjówkowatych występujących w Polsce są objęte ochroną częściową^[11].

Zobacz też

Lista gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną w Polsce

Uwagi

↑ Pisownia oryginalna.

Przypisy

↑ ^a ^b J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. x. (łac.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 87. (fr.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 63-75. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 22–78. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Soricidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-31].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-23]. (ang.).
↑ ^a ^b J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Soricidae Fischer, 1814, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-23] (ang.).
↑ A.N. Pomel. Études sur les carnassiers insectivores (Extrait). Première partie.—Insectivores fossiles. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 162, 1848. (fr.).
↑ C.W.C.W. Hibbard C.W.C.W., Class Mammalia, [w:] M.F. Skinner & C.W. Hibbard (redaktorzy), Early Pleistocene pre-glacial and glacial rocks and faunas of north-central Nebraska, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 148 (1), 1972, s. 78 (ang.).
↑ A. Sahni & S.K. Khare. Siwalik insectivore. „Journal of the Geological Society of India”. 17, s. 114, 1976. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: Dz.U. z 2014 r. poz. 1348

Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Soricidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 28 marca 2008]

[2] Pisownia oryginalna.

[Fischer-1] J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. x. (łac.).

[Lesson-3] R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 87. (fr.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 63-75. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 22–78. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Soricidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-31].

[mdd-7] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-23]. (ang.).

[Zijlstra-8] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Soricidae Fischer, 1814, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-23] (ang.).

[pom-9] A.N. Pomel. Études sur les carnassiers insectivores (Extrait). Première partie.—Insectivores fossiles. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 162, 1848. (fr.).

[hib-10] C.W.C.W. Hibbard C.W.C.W., Class Mammalia, [w:] M.F. Skinner & C.W. Hibbard (redaktorzy), Early Pleistocene pre-glacial and glacial rocks and faunas of north-central Nebraska, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 148 (1), 1972, s. 78 (ang.).

[sah&kha-11] A. Sahni & S.K. Khare. Siwalik insectivore. „Journal of the Geological Society of India”. 17, s. 114, 1976. (ang.).

[DzU-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: Dz.U. z 2014 r. poz. 1348

[3]

[4]

[5]

[1]

[a]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]