Sąd okręgowy
Sąd okręgowy (SO, do 1998 wojewódzki, SW) – w Polsce sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji.
Właściwość rzeczowa
edytujW polskim wymiarze sprawiedliwości jest zasadą, że w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy, a w drugiej instancji sąd okręgowy rozpoznaje apelacje i zażalenia od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy.
Istnieją jednak liczne wyjątki. W postępowaniu cywilnym procesowym sąd okręgowy orzeka w sprawach o roszczenia majątkowe przekraczające 100 tys. zł (z pewnymi wyjątkami), o roszczenia wynikające z Prawa prasowego, o ochronę praw niemajątkowych (z pewnymi wyjątkami), a także o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni, o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem oraz w pewnych innych sprawach dotyczących uchwał osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jak również rozpoznaje sprawy o roszczenia związane z naruszeniem przepisów o ochronie danych osobowych. W sprawach karnych sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki. Ponadto na wniosek sądu rejonowego sąd apelacyjny może przekazać sądowi okręgowemu do rozpoznania w I instancji sprawę o każde przestępstwo ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy, zaś w sprawach cywilnych postanowienie o przekazaniu sprawy do sądu okręgowego wydaje sam sąd rejonowy. Sąd okręgowy uprawniony jest także do wydania listu żelaznego i europejskiego nakazu aresztowania. Sąd okręgowy orzeka także w sprawach własności intelektualnej w postępowaniu odrębnym (dotyczy to także zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji, ochrony dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, jak również ochrony dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą). Sąd okręgowy ponadto orzeka w postępowaniu nieprocesowym o ubezwłasnowolnieniu, a także separacji na żądanie jedno z małżonków i jej zniesieniu. Zgodnie z art. 20 ust. 1 Prawa prasowego wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy. Sąd okręgowy rozpoznaje protesty wyborcze i orzeka o ważności wyborów samorządowych i referendum lokalnego. Instancją odwoławczą od orzeczeń tego sądu jest wówczas sąd apelacyjny. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi rejestr fundacji rodzinnych[1].
Organizacja
edytujSądy okręgowe tworzy i znosi minister sprawiedliwości po uzyskaniu opinii Krajowej Rady Sądownictwa w drodze rozporządzenia.
Siedziby i okręgi
edytujObszar właściwości sądu okręgowego powinien obejmować obszary właściwości przynajmniej dwóch sądów rejonowych. Mogą również być powoływane ośrodki zamiejscowe i wydziały zamiejscowe sądów okręgowych. Choć obszar właściwości sądu oraz podział administracyjny są od siebie niezależne, to okręgi zasadniczo mieszczą się w granicach jednego województwa. Wyjątkami są obszary właściwości Sądów Okręgowych w Siedlcach i Suwałkach. Suwałki obejmują północny fragment województwa podlaskiego oraz kilka wschodnich powiatów województwa warmińsko-mazurskiego, a Siedlce obejmują jeszcze Sąd Rejonowy w Łukowie[potrzebny przypis]. W Polsce istnieje 47 sądów okręgowych[2]:
Struktura
edytujJednostki regularne
edytujSąd okręgowy typowo dzieli się na wydziały:
- cywilny (oddzielnie wydział cywilny oraz cywilny odwoławczy), w tym:
- karny (oddzielnie wydział karny oraz karny odwoławczy), w tym:
- penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,
- pracy,
- ubezpieczeń społecznych (jeśli liczba spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrywanych przez sąd okręgowy jest niewielka to zamiast tego wydziału i odrębnego wydziału pracy, tworzy się wspólny wydział pracy i ubezpieczeń społecznych)
- wizytacyjny.
Jednostki ponadokręgowe
edytujPonadto[3]:
- 1 z wydziałów cywilnych (w Gdańsku) rozpatruje sprawy z zakresu Kodeksu morskiego,
- 1 z wydziałów cywilnych odwoławczych (w Lublinie) rozpatruje sprawy odwoławcze z zakresu elektronicznego postępowania upominawczego,
- 1 z wydziałów karnych (w Warszawie) rozpatruje sprawy z zakresu wypadków kolejowych i cywilnych wypadków lotniczych,
- 1 z wydziałów karnych (w Gdańsku) rozpatruje sprawy z zakresu udostępniania ekspertyz Państwowej Komisji Badania Wypadków Morskich,
- w 21 SO istnieje wydział gospodarczy, w tym:
- 11 z nich rozpatruje sprawy odwoławcze z zakresu rejestru zastawów,
- w 5 SO (w Gdańsku, Katowicach, Lublinie, Poznaniu i Warszawie) istnieje odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu prawa własności intelektualnej (sąd własności intelektualnej), przy czym wyłącznie właściwy w sprawach dotyczących programów komputerowych, wynalazków wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym jest Sąd Okręgowy w Warszawie[4],
- w 2 SO istnieje odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych tym sądom na podstawie odrębnych przepisów: w Warszawie (Wydział VII: rejestr funduszy emerytalnych[5], rejestr funduszy inwestycyjnych[6], ewidencja partii politycznych[7]) oraz w Piotrkowie Trybunalskim (rejestr fundacji rodzinnych[8]),
- w 1 SO (w Warszawie) istnieje odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów),
- przy 2 SO (w Szczecinie i Gdańsku) funkcjonują izby morskie, a przy jednym (w Gdańsku) działa Odwoławcza Izba Morska[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej [online], ngo.pl, 30 maja 2023 [dostęp 2023-07-23].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 maja 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1102).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw
- ↑ art. 47990 k.p.c.
- ↑ art 21 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
- ↑ art 16 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi
- ↑ Rozdział 3. Ustawy o partiach politycznych
- ↑ art. 4 ustawy o fundacjach rodzinnych
- ↑ ustawa o izbach morskich
