Sadziec konopiasty

Sadziec konopiasty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	sadziec
Gatunek	sadziec konopiasty
	Nazwa systematyczna
	Eupatorium cannabinum L.; Sp. Pl.: 838 (1753)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sadziec konopiasty^[4]^[5], sadziec konopnica^[6]^[5] (Eupatorium cannabinum L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). Rośnie dziko niemal w całej niemal Europie, w Azji sięgając na wschodzie po Iran i Kazachstan oraz w północno-zachodniej Afyce, w Algierii i Maroku^[7]^[3]. W Polsce pospolity gatunek rodzimy, nie występuje jednak w wyższych położeniach górskich, nie rośnie w Tatrach^[8].

Morfologia

Pokrój kwitnących roślin

Owoce

Pokrój: Roślina zielna z grubym kłączem. Łodyga prosto wzniesiona, bruzdowana, wysokości 50–170 cm, górą krótko owłosiona^[9].
Liście: Naprzeciwległe, dłoniasto trójdzielne, odcinki lancetowate, długości 5–15 cm, szerokości 1–4 cm, zaostrzone, nieregularnie, ostro ząbkowane, dolne krótkoogonkowe, górne niekiedy siedzące^[9].
Kwiaty: Obupłciowe, rurkowate, cylindryczne, drobne, długości 5–6 mm, szerokości 1,5–2,5 mm, zebrane w 3–7 kwiatowe koszyczki, tworzące gęste baldachogrona. Listki okrywy koszyczka w dwóch lub trzech szeregach, dachówkowato ustawione, błoniasto owłosione, wewnętrzne lancetowate, zewnętrzne jajowato, delikatnie orzęsione. Słupek z podługowatą zalążnią, szyjka głęboko rozwidlona. Korona kwiatu brudnoróżowa, czasem biała, dość głęboka, z pięcioma lejkowatymi ząbkami. Kielich w postaci puchu (pappus), długości 3–5 mm, włoski ustawione w jednym szeregu^[9].
Owoce: Niełupka barwy czerwonobrunatnej, długości 2–3 mm, szerokości 0,5-1 mm^[9].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września^[10]. Nasiona są rozsiewane przez wiatr (anemochoria). Siedlisko: rośnie nad brzegami wód i rowów, na wilgotnych łąkach^[9] oraz na skrajach wilgotnych lasów i w zaroślach^[10]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu (Ass.) Calystegio-Eupatorietum i wyróżniający dla związku (All.) Atropion belladonnae^[11]. W niektórych ujęciach wyróżniany jest też zespół sadźca konopiastego Eupatorietum cannabini, dla którego także jest gatunkiem charakterystycznym^[9]. Liczba chromosomów 2n = 20^[10].

Zastosowanie

Ze względu na ładne kwiatostany bywa uprawiany jako rośliny ozdobne. Oprócz formy typowej uprawiane są wyhodowane przez ogrodników bardziej ozdobne kultywary. Jest odporny na mróz (strefy mrozoodporności 5-9)^[12]. Wymaga żyznej i przepuszczalnej gleby oraz słonecznego stanowiska. Rozmnaża się z sadzonek wytwarzanych latem, przez wysiew nasion wiosną lub przez podział jesienią. Po przekwitnięciu obcina się kwiatostany.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Eupatorium cannabinum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-10-28] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 480. ISBN 83-01-00129-1.
↑ Władysław, StanisławS. Kulczyński StanisławS., BogumiłB. Pawłowski BogumiłB., Rośliny polskie, Lwów, Warszawa: Książnica Atlas, 1924, s. 604 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-29].
↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, 2001, s. 225.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 322. ISBN 978-83-7073-248-6.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 461. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 469. ISBN 83-01-14439-4.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Eupatorium cannabinum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-10-28] .

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 79, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[Mowszowicz79-5] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 480. ISBN 83-01-00129-1.

[6] Władysław, StanisławS. Kulczyński StanisławS., BogumiłB. Pawłowski BogumiłB., Rośliny polskie, Lwów, Warszawa: Książnica Atlas, 1924, s. 604 .

[grin-7] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-29].

[zajac-8] Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, 2001, s. 225.

[klos-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 322. ISBN 978-83-7073-248-6.

[klucz-10] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 461. ISBN 83-01-14342-8.

[11] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 469. ISBN 83-01-14439-4.

[E-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4]

[5]

[6]

[7]

[3]

[8]

[1]

[2]

[9]

[10]

[11]

[12]