Samuel Dickstein
Samuel Dickstein (ur. 12 maja 1851 w Warszawie[1], zm. 28 września 1939 tamże[2]) – polski uczony pochodzenia żydowskiego; matematyk, pedagog i historyk nauki, encyklopedysta[3], członek Towarzystwa Historycznego we Lwowie[4].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 maja 1851 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 września 1939 |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Krewni i powinowaci |
Szymon (brat) |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujSyn Rafała i Małgorzaty z Waldenbergów. Brat Szymona Dicksteina. W latach 1866–1869 był słuchaczem Szkoły Głównej. W okresie 1878–1888 prowadził w Warszawie szkołę realną[2]. Zainicjował powstanie na bazie Uniwersytetu Latającego powstanie w 1905 Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie. W latach 1906–1908 wykładowca matematyki i dziekan Wydziału Przyrodniczego TKN[5].
W 1915 roku objął posadę profesora Uniwersytetu Warszawskiego, zajmował się głównie teorią liczb i algebrą. W 1921 roku Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa[6]. Był członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa w 1920 roku[7].
W 1884 r. współorganizował serię wydawniczą Biblioteka Matematyczno-Fizyczna, w ramach której publikowano podręczniki akademickie dla studiującej młodzieży[8]. Był założycielem i wydawcą czasopisma „Wiadomości Matematyczne”. W latach 1897–1939 wydał 47 tomów tego czasopisma[9]; po wojnie było ono reaktywowane w roku 1955 przez Polskie Towarzystwo Matematyczne jako jeden z dwóch roczników tego Towarzystwa. Założył również czasopismo „Prace Matematyczno-Fizyczne”, które ukazywało się w latach 1888–1951, jego tradycja jest kontynuowana od 1955 roku przez „Commentationes Mathematicae” (Prace Matematyczne).
W roku 1904 wygłosił odczyt Wronski als Mathematiker na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Heidelbergu. Było to pierwsze wystąpienie polskiego uczonego na tej największa na świecie konferencji poświęconej matematyce[10]. Był członkiem korespondentem Towarzystwa Nauk w Liège, członkiem Towarzystwa Naukowego w Pradze, Związku Czeskich Matematyków i Fizyków, Międzynarodowej Komisji Nauczania Matematyki. Pełnił funkcję wiceprezesa Międzynarodowej Akademii Historii Nauk Ścisłych[8].
Zajmował się również historią nauki; wspierał finansowo i intelektualnie pracę Edwarda Stamma[11]. Był współzałożycielem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, współorganizował i współfinansował w nim Pracownię Fizyczną. Był pomysłodawcą sieci stacji meteorologicznych, od 1902 r. kierował Centralną Stacją Meteorologiczną przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Był współorganizatorem Muzeum Rzemiosła i Sztuki Stosowanej w Warszawie, zajmując się w nim m.in. działem biblioteki[8]. Należał do Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika[8]. Był również encyklopedystą oraz w latach 1900–1914 członkiem komitetu redakcyjnego Encyklopedii Wychowawczej[12]. W 1909 r. uczestniczył w odbywającym się w Warszawie I Zjeździe Neurologów, Psychiatrów i Psychologów Polskich[8]. Był jednym z założycieli żydowskiej partii „Zjednoczenie”, opowiadającej się za asymilacją Żydów w Polsce.
W 1880 ożenił się z Pauliną z Natansonów (1861–1928)[1].
Zginął w czasie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 roku[13]. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 20, uliczka 4)[14][15].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)[16]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1937)[17][18]
Upamiętnienie
edytujPolskie Towarzystwo Matematyczne utworzyło Nagrodę Dicksteina za wkład w nauczanie, popularyzację i historiografię matematyki.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 140.
- ↑ a b Wiadomości Matematyczne: Samuel Dickstein (1851–1939) [online], wiadmat.amu.edu.pl [dostęp 2019-06-03].
- ↑ Dickstein Samuel, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02].
- ↑ Fryderyk Papée, Towarzystwo historyczne 1886–1900, [w:] Kwartalnik Historyczny, rocznik LI, zeszyt 1–2, Lwów 1937, s. 7.
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906–1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 81, 95 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Doktoraty HC [online], uw.edu.pl [dostęp 2011-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-22].
- ↑ Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 19.
- ↑ a b c d e A. Bołdyrew, P. Waingertner, Dickstein Samuel (1851–1939), [w:] Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, red. A. Bołdyrew, A. Wałęga, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, t. 1: A-K, s. 200-203, ISBN 978-83-8331-334-4 [dostęp 2024-09-22].
- ↑ Samuel Dickstein. „Wiadomości Matematyczne”. I–XLVII, 1897–1939.
- ↑ ICM Proceedings 1893-2018 | International Mathematical Union (IMU) [online], mathunion.org [dostęp 2023-07-22].
- ↑ A. Wachułka, S. Dickstein a historia matematyki w Polsce w świetle korespondencji z E. Stammem, Roczniki Polskiego Towarzystwa Matematycznego Seria II: Wiadomości Matematyczne VII (1964), s. 191–202.
- ↑ Kierski 1923 ↓.
- ↑ J.J. O’Connor, E.F. Robertson, Samuel Dickstein [online], School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland [dostęp 2020-03-01] (ang.).
- ↑ Grób Samuela Dicksteina w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 278, poz. 644 „za zasługi na polu naukowem i pedagogicznem”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
- ↑ Odznaczeni w dniu 11 listopada. „Nowy Dziennik”, s. 15, nr 312 z 13 listopada 1937.
Bibliografia
edytuj- Feliks Kierski: Podręczna encyklopedia pedagogiczna. T. I. Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923, s. 90–91.
- Henryk Kroszczor: Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 13. ISBN 83-01-04304-0.
Linki zewnętrzne
edytuj
John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Samuel Dickstein w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)- Biografia Dicksteina i propozycje dalszej lektury na stronie Wiadomości Matematycznych
- Prace Samuela Dicksteina dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Wiadomości Matematyczne 1897–1939. Dostępne online w: CRISPA – biblioteka cyfrowa Uniwersytetu Warszawskiego.
- Publikacje Samuela Dicksteina w bibliotece Polona