Schody

Schody – element budynku lub ukształtowania terenu, który umożliwia komunikację między różnymi poziomami.

Schody w Muzeum Watykańskim

Schody znane są od najstarszych czasów. W starożytności i średniowieczu miały zastosowanie czysto praktyczne. Jedynie stopnie zewnętrzne, wykonane z kamienia, pomimo prostej konstrukcji stanowiły element architektoniczny zdobiący, podkreślający rangę obiektu (schody wiodące do świątyni, kościoła, zamku itp.) Dopiero w okresie renesansu zaczęto stosować bardziej dekoracyjne formy schodów. Oprócz schodów reprezentacyjnych w pałacach, bibliotekach, teatrach, domach mieszkalnych stosowano także ciasne, słabo oświetlone, niewygodne schody dla służby. Wymiary schodów regulują przepisy budowlane zawarte w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw budownictwa (rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie), zgodnie z nimi minimalne, wymagania zależą od przeznaczenia budynków (budynki mieszkalne, użyteczności publicznej, służba zdrowia) przeznaczenia schodów – wejścia do piwnic, na poddasze mogą zawierać mniej wygodne schody.

Schody nie są jedynym elementem komunikacji pionowej. Stosowane są także pochylnie, rampy, windy i schody ruchome.

Niektóre rozwiązania architektoniczne schodów

The Tulip Stairs – schody w Queen’s House, zaprojektowanym przez Inigo Jonesa (Greenwich w Anglii)

• schody z IV w. p.n.e. prowadzące do pałacu w Persepolis
• manierystyczne schody w przedsionku Biblioteca Laurenziana (Michał Anioł)

Florencja

• barokowe schody Scala Regia (Schody Królewskie) w Watykanie zaprojektowane przez Berniniego Gian Lorenzo
• rokokowe Schody Hiszpańskie w Rzymie prowadzące z Placu Hiszpańskiego do kościoła Trinita dei Monti (o 137 stopniach) (zbudowane w latach 1721–1725 według projektu scenograficznego Francesco De Sanctisa).

Rzym – Schody Hiszpańskie

• klasycystyczne schody w pałacu Caserta pod Neapolem zaprojektowane przez Luigiego Vanvitellii
• XIX-wieczne monumentalne schody w Odessie, wykorzystane jako scenografia filmu Pancernik Potiomkin

Odessa

Części konstrukcyjne schodów

• Bieg, bieg schodowy – to nazwa szeregu stopni, połączonych ze sobą
• Podesty (spoczniki) – poziome elementy rozdzielające biegi schodowe, pozwalają na ewentualny odpoczynek, zmianę kierunku biegów, wejście do mieszkania itp. Wyróżniamy spoczniki piętrowe (na poziomie kondygnacji) i międzypiętrowe.
• Stopień – część pozioma to podnóżek, stopnica lub posunięcie. Część pionowa to przednóżek, podstopnica albo podniesienie.
• Balustrada z poręczą lub pochwyt (poręcz mocowana bezpośrednio do ściany) – elementy zapewniające bezpieczne korzystanie ze schodów, umieszczona jest wzdłuż biegów.
• Dusza – wolna przestrzeń pomiędzy dwoma biegami.

Klasyfikacja schodów

Schody stalowe

W zależności od miejsca położenia

• wewnętrzne (wewnątrz budynku)
• zewnętrzne (na zewnątrz budynku)
• terenowe (jako oddzielna budowla)

Stalowe schody

Według przeznaczenia użytkowego

• główne (reprezentacyjne)
• służbowe (np. kuchenne)
• piwniczne
• ewakuacyjne
• techniczne (dojścia do urządzeń)

W zależności od kształtu w rzucie poziomym

Schody dwubiegowe z biegiem podwójnym górnym i dolnym

• jednobiegowe proste
• dwubiegowe jednokierunkowe
• dwubiegowe zwykłe z kierunkiem powrotnym
• dwubiegowe łamane
• dwubiegowe z biegiem podwójnym górnym i dolnym
• trójbiegowe
• wachlarzowe
• zabiegowe
• kręte i spiralne

W zależności od kąta nachylenia

• schody łagodne o nachyleniu do 30 stopni
• schody normalne o kącie nachylenia 30-36 stopni
• schody strome których kąt nachylenia przekracza 36 stopni
• schody rzymskie (kacze) których kąt (zwykle powyżej 45 stopni) wymaga zastosowania trepów naprzemiennych lub podcinanych

W zależności od ognioodporności

• ogniotrwałe (o określonej klasie ognioodporności)
• nieogniotrwałe

W zależności od materiału

• drewniane
• ceglane
• kamienne
• betonowe
• żelbetowe
• stalowe
• z materiałów mieszanych

W zależności od konstrukcji

• Wspornikowe (o stopniach wspornikowych)
• Wspornikowe (o biegach wspornikowych)
• Policzkowe (oparte na belkach policzkowych)
• Płytowe (wolno podparte)
• Płytowe o brzegach wspornikowych
• Spiralne (prętowe lub płytowe)
• Samonośne

W zależności od rodzaju pracy

• Pracujące jako układy płaskie
• Pracujące jako układy płytowe
• Pracujące jako układy prętowe
• Pracujące jako układy przestrzenne, których elementy mają złożony stan naprężeń

Wymiary schodów

Wymiary musimy tak dobrać, żeby schody były wygodne we wchodzeniu, jak i schodzeniu. Wysokość przednóżka i szerokość podnóżka są do siebie wzajemnie zależne. Obliczenia prowadzimy ze wzoru:

2h + s = 60–65 cm

gdzie: h – wysokość stopnia, s – szerokość stopnia. 63 cm to długość krótkiego kroku ludzkiego, który został przyjęty na podstawie badań i doświadczeń (średnia).

W praktyce budowlanej najczęściej spotykane wielkości to:

• wysokość stopni h = 14–19 cm (schody bardzo wygodne – 15 cm, wygodne – 16 cm, przeciętne – 17 cm, podrzędne – 19 cm);
• szerokość stopni s = 25–32 cm (schody bardzo wygodne – 32 cm, wygodne – 30 cm, przeciętne – 29 cm, podrzędne – 25 cm);

Dokładne długości, wysokości i szerokości stopni, podstopni i spoczników zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury (...) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, § 68 ust 1.

Schody rzymskie (kacze) w świetle przepisów są niedopuszczalne.

Poręcze schodów

Schody stalowe z balustradą.

Są zamontowane ze względu na bezpieczeństwo ruchu po schodach. Balustrady wykonane mogą być jako ścianki z żelbetu, kamienia, drewna, metalu lub szkła.

Schody stalowe

Mogą być wykonane ze stopni przymocowanych do bocznej ścianki policzków lub nasadzane na policzki.

Schody drewniane

Schody drewniane w Kamienicy Szołayskich w Krakowie

Schody kamienne na Wałach Chrobrego w Szczecinie

Wykonywane są przeważnie z drewna sosnowego, a stopnie z drewna dębowego. Schody wykonuje się nie więcej niż do dwóch kondygnacji.

Podział schodów drewnianych

• Schody drabiniaste – składają się z belek policzkowych albo policzków, podnóżków. Stosowane są w magazynach, budynkach gospodarczych itp.
• Schody ze stopniami osadzonymi w policzkach – składają się z policzków, podnóżków i przednóżków.
• Schody ze stopniami wsuwanymi w gniazda wyżłobionych policzków.
• Schody ze stopniami nakładanymi albo siodłowymi.
• Schody wachlarzowe.
• Schody kręte.
• Schody gięte.
• Schody spiralne.
• Schody półkowe.
• Schody dywanowe.

Schody kamienne

Schody z kamienia

Wykonuje się ze stopniami obustronnie podpartymi na belkach stalowych lub na murach. Stopnie wykonane są z kamieni twardych np. z granitu, bazaltu, sjenitu, marmuru czy piaskowca.

Schody betonowe i żelbetowe

Schody z betonu w wiedeńskim metro

Schody betonowe mogą być płytowe, policzkowe lub wspornikowe.

Schody wspornikowe – ogólny zarys konstrukcji

Ten rodzaj schodów znany jest szerzej jako schody półkowe. Schody wspornikowe pozbawione są konstrukcji podtrzymującej, a także poręczy (poręcz to wersja opcjonalna). Dzięki temu wyglądają jak stopnie zawieszone w powietrzu, zajmując niewielką przestrzeń. Konstrukcja schodów schowana jest w ścianie, dlatego ich montaż lepiej uwzględnić już na etapie projektu pomieszczenia, w którym mają się znaleźć.

Schody wspornikowe (o stopniach wspornikowych)

Schemat statyczny stopni przyjmuje postać wspornika. Pojedyncze stopnie pracują niezależnie od siebie. Wyróżniamy konstrukcję

monolityczne, jak i prefabrykowane. Oś obojętna jest równoległa do podniebienia stopni natomiast odkształcenia prostopadłe. Zbrojenie nośne jest rozłożone równomiernie wzdłuż górnej krawędzi prostopadle do zamocowania.

Schody wspornikowe (o biegu wspornikowym)

Schemat statyczny przyjmuje postać wspornika. Bieg pracuje jako jeden element, a jego ugięcie jest prostopadłe do podniebienia. Oś obojętna przebiega równolegle do podniebienia, natomiast ramię sił wewnętrznych przyjmowane jest jak dla płyty pełnej. Wyróżnia się schody o tej konstrukcji monolityczne, jak i prefabrykowane. Najczęściej podporę stanowi wieniec żelbetowy o szerokości ściany.

Schody policzkowe

Wyróżnia się 3 rodzaje schodów policzkowych: z obu stron oparte na belkach, z obu stron oparte na ścianach, oparte z jednej strony na ścianie, a z drugiej na belce. Ich zaletą jest przenoszenie dużych obciążeń. Schody te przyjmują schemat statyczny biegów lub stopni swobodnie podpartych. Mogą składać się z belek (stopni) bądź płyt (biegów). W obu przypadkach biegi pracują wzdłuż krótszego brzegu. Zwykle na jeden stopień bądź bieg przypadają 3 pręty zbrojeniowe.

Schody płytowe

Schemat statyczny konstrukcji to rama swobodnie podparta w końcach. Jest to najczęściej stosowany rodzaj tego typu konstrukcji. Część nośna pracuje jak płyta jednokierunkowo zbrojona. Najprostszym sposobem podparcia konstrukcji jest oparcie jej na przeciwległych ścianach klatki schodowej, bądź z jednej strony na belce lub płycie spocznikowej, a z drugiej na ścianie.

Zobacz też

• drabina
• schody ruchome
• klatka schodowa
• westybul

Bibliografia

• Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne. T. III. Konstrukcje drewniane. Dachy i schody. BiA, Warszawa 1956.
• schodypalacowe.pl