Sejsza

Sejsza – swobodna fala stojąca, powstająca w zamkniętych zatokach, morzach i jeziorach pod wpływem wyraźnego zaburzenia równowagi wody (w jednej części zbiornika poziom wody podnosi się, a w drugiej jednocześnie opada).

Termin został zaproponowany przez szwajcarskiego hydrologa François-Alphonse’a Forela w roku 1890, który zaobserwował zjawisko na Jeziorze Genewskim w Szwajcarii. Nazwa pochodzi od „poruszać się w tę i z powrotem” (w szwajcarskim dialekcie języka francuskiego).

Przyczyny powstawania

Sejsze mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Wywołane są gwałtownymi zmianami ciśnienia atmosferycznego nad zbiornikami wód lub w ich pobliżu, dużymi opadami deszczu w jednej części zbiornika lub gwałtownymi zmianami kierunku wiatru, aktywnością sejsmiczną. W niewielkich zbiornikach wodnych może je powodować ruch statków.

Woda na akwenie wraca do równowagi dzięki sile grawitacji po ustąpieniu warunków wymuszających oscylacje. W wyniku oporów falowanie zanika.

Okres drgań

Naturalny okres drgań fali dla prostopadłościennego zbiornika wynosi:

$T={\frac {2L}{\sqrt {gd}}},$

gdzie:

• $T$ – okres w sekundach,
• $L$ – długość zbiornika w metrach,
• $d$ – średnia głębokość w metrach,
• $g$ – przyspieszenie ziemskie.

Są też obserwowane wyższe harmoniczne z okresem $T/n$ gdzie $n$ jest liczbą naturalną, $n\geqslant 2$

Sejsze na świecie

Wszystkie większe jeziora mają małe ruchy sejszowe. Ruchy te często powstają pomiędzy zimnymi i ciepłymi warstwami jeziora. Na wspomnianym już Jeziorze Genewskim amplituda sejszy może osiągać 20 cm na wysokości Morges i około 40 cm w rejonie Genewy. Sejsze są obserwowane również np. na jeziorze Loch Ness w Szkocji. W Stanach Zjednoczonych na Wielkich Jeziorach ruch sejszowy nazywany jest „sloshing” („poruszać się w tę i z powrotem”). Typowe ruchy sejszowe powierzchni wody mają amplitudę kilku centymetrów. Morze Północne ma często ruchy sejszowe o okresie 36 godzin.

Sejsze jeziorne mogą powstawać bardzo szybko. Np. 13 czerwca 1995 na Jeziorze Górnym w kompleksie Wielkich Jezior sejsze miały amplitudę około 1,2 metra i powstały przez 15 minut. Na jeziorze Michigan w USA zaobserwowano 3-metrowe sejsze 26 czerwca 1954 roku.

Na Bałtyku sejsze osiągają wysokość kilkunastu centymetrów.

Linki zewnętrzne

• Co to jest sejsza?. seagrant.wisc.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-01-25)].