Shaanxi

Shaanxi (wymowa^ⓘwymowa; chiń. upr. 陕西; chiń. trad. 陝西; pinyin Shǎnxī; Wade-Giles Shan-hsi) – prowincja w północno-środkowej części ChRL. Teren prowincji obejmuje część Wyżyny Lessowej. Od południa ograniczone górami Qin Ling.

Prowincja Shaanxi

Nazwa chińska Pismo uproszczone 陕西省 Pismo tradycyjne 陝西省 Hanyu pinyin Shǎnxī Shěng Nazwa skrócona 陕 / 秦 (Shǎn / Qín)
prowincja
Państwo	ChRL
Stolica	Xi’an
Kod ISO 3166-2	CN-61
Gubernator	Zhao Yide
Powierzchnia	205 800 km²
Populacja (2020) • liczba ludności	39 528 999
• gęstość	190 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba prefektur	10
Liczba powiatów	107
Liczba gmin	1745
Położenie na mapie Chin
Strona internetowa

Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co „Na Zachód od Shan”. Zapisuje się ją jednak przez podwójne „a” dla odróżnienia od prowincji Shanxi, której nazwa w transkrypcji pinyin brzmi Shānxī.

Historia

Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę cywilizacji chińskiej. Stolica prowincji Xi’an była siedzibą władców 13 chińskich dynastii w okresie od XI wieku p.n.e. – X wieku n.e. W prowincji tej zaczynał się również jedwabny szlak. W okresie rządów Mongołów w XIII wieku prowincja straciła na znaczeniu. 23 stycznia 1556 w prowincji Shaanxi miało miejsce trzęsienie ziemi uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii – zginęło ok. 830 000 ludzi.

Geografia

Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry Qin Ling tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m n.p.m. (Taibai Shan, 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry Daba Shan stanowią granicę z prowincją Syczuan. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki Han Shui, dopływu Jangcy. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych – rozwija się uprawa ryżu, bawełny i herbaty. Góry pokryte są rozległymi lasami – częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach.

Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią Wyżyny Lessowej, ciągnie się równoleżnikowo szeroka, podłużna, odwadniana przez rzekę Wei He kotlina, która jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym glebom aluwialnym i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa – jedwabny szlak, wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową Zhengzhou–Xi’an–Lanzhou. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji.

Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy lessowej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka Huang He, płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od Wielkiego Muru. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy stepy przechodzą w półpustynie. W rolnictwie dominuje pszenica, gaoliang i proso – uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin.

Podział administracyjny

Mapa	Lp.	Nazwa	Chiński	Hanyu pinyin	Siedziba
	— Miasto zarządzane bezpośrednio przez władze prowincji —
	1	Xi’an	西安市	Xī’ān Shì	Dzielnica Weiyang
	— Prefektury miejskie —
	2	Ankang	安康市	Ānkāng Shì	Dzielnica Hanbin
	3	Baoji	宝鸡市	Bǎojī Shì	Dzielnica Weibin
	4	Hanzhong	汉中市	Hànzhōng Shì	Dzielnica Hantai
	5	Shangluo	商洛市	Shāngluò Shì	Dzielnica Shangzhou
	6	Tongchuan	铜川市	Tóngchuān Shì	Dzielnica Yaozhou
	7	Weinan	渭南市	Wèinán Shì	Dzielnica Linwei
	8	Xianyang	咸阳市	Xiányáng Shì	Dzielnica Qindu
	9	Yan’an	延安市	Yán’ān Shì	Dzielnica Baota
	10	Yulin	榆林市	Yúlín Shì	Dzielnica Yuyang

Demografia

Osadnictwo prowincji Shaanxi jest bardzo stare. Gęstość zaludnienia wynosi poniżej 40 osób/km² na północy do ponad 300 w obniżeniu rzeki Wei He. W odróżnieniu od innych prowincji w północno-zachodnich Chinach, jest to obszar etnicznie jednolity. Poza niewielką liczbą Hui, nie ma tu w zasadzie mniejszości niechińskich.