Spółgłoska zwarta

Spółgłoski zwarte powstają, gdy w czasie artykulacji dochodzi do blokady przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową (zwarcia, implozji), po czym następuje gwałtowne jej przerwanie (rozwarcie, wybuch, eksplozja, plozja). Spółgłoski zwarte z plozją nazywa się spółgłoskami zwarto-wybuchowymi.

Spółgłoski zwarte należą do najbardziej rozpowszechnionych dźwięków w językach świata. Prawie wszystkie języki posiadają głoski [p, t, k], a wyjątkowych wypadkach, gdy którejś z nich brak, zwarcie krtaniowe ([ʔ]) ma status fonemu.

Artykulacja

W artykulacji spółgłosek zwarto-wybuchowych można wyróżnić następujące fazy:

• implozja – w jamie ustnej dochodzi do zablokowania przepływu powietrza,
• zwarcie – napływające z płuc powietrze zatrzymuje się przed utworzoną blokadą,
• plozja – narastające ciśnienie przerywa zaporę, dochodzi do eksplozji.

Spółgłoski zwarte mogą też być artykułowane bez plozji. W języku wietnamskim wygłosowe spółgłoski zwarte wymawiane są bez plozji.

Spółgłoski zwarte, w szczególności bezdźwięczne, mogą też być wymawiane z przydechem.

Zwartym spółgłoskom bezdźwięcznym może towarzyszyć dodatkowe zwarcie strun głosowych, mówi się wtedy o spółgłoskach ejektywnych.

Przykłady

W alfabecie fonetycznym IPA wymienione są m.in. następujące spółgłoski zwarte:

• dwuwargowe
  • [p] (posłuchaj^ⓘposłuchaj), [b] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)
• przedniojęzykowe
  • [t] (posłuchaj^ⓘposłuchaj ), [d] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)
• przedniojęzykowe z retrofleksją
  • [ʈ] (posłuchaj^ⓘposłuchaj), [ɖ] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)
• środkowojęzykowe
  • [c] (posłuchaj^ⓘposłuchaj), [ɟ]
• tylnojęzykowe
  • [k] (posłuchaj^ⓘposłuchaj), [ɡ] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)
• języczkowe
  • [q] (posłuchaj^ⓘposłuchaj), [ɢ] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)
• nagłośniowa
  • [ʡ]
• krtaniowa (zwarcie krtaniowe)
  • [ʔ] (posłuchaj^ⓘposłuchaj)

Terminologia

Spółgłoski zwarte z plozją to inaczej spółgłoski zwarto-rozwarte, spółgłoski plozywne. Spółgłoski zwarte razem ze spółgłoskami nosowymi i zwarto-szczelinowymi tworzą wspólnie klasę spółgłosek okluzywnych (od łac. occlusio – „zamknięcie”).

Linki zewnętrzne

• Spółgłoski zwarte w sindhi (łącznie 24 spółgłoski zwarte)