Stanisław Niewiadomski (kompozytor)

Stanisław Niewiadomski
	; Stanisław Niewiadomski (kwiecień 1927)
Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1857 ; Soposzyn
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 1936 ; Lwów
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna, muzyka romantyczna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pedagog
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Karol Niewiadomski (ur. 4 listopada 1857^[1] w Soposzynie, zm. 15 sierpnia 1936 we Lwowie)^[2] – polski kompozytor, dyrygent, krytyk muzyczny, pedagog.

Życiorys

Był synem Tadeusza, dzierżawcy majątku Soposzyn k. Żółkwi. Ukończył szkołę realną we Lwowie. Równocześnie i później pobierał lekcje gry na fortepianie u Matyldy Żłobickiej (1836–1895), uczennicy Karola Mikulego^[3] oraz uczył się w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie pod kierunkiem Stefana Witte, Franciszka Słomkowskiego oraz Karola Mikulego, ucznia Chopina. Po udanym debiucie kompozytorskim w 1880 (kantata Akt wiary na 50-lecie wybuchu Powstania Listopadowego, za którą w 1881 otrzymał nagrodę) studiował w latach 1882–1885 w Konserwatorium Towarzystwa Przyjaciół Muzyki w Wiedniu, a następnie w Królewskim Konserwatorium Muzycznym w Lipsku. Powrócił do Lwowa, gdzie pracował jako pedagog, krytyk muzyczny w dziennikach lwowskich („Gazeta Lwowska” i „Dziennik Polski”) oraz warszawskich („Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”) oraz organizator życia muzycznego – najpierw jako korepetytor w Teatrze Skarbkowskim, następnie dyrektor artystyczny opery i operetki. W 1887 został profesorem Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie (wykłady teorii muzyki, harmonii, historii muzyki, klasa śpiewu chóralnego). W konserwatorium pracował do 1918^[2].

Lata I wojny światowej spędził w Wiedniu, kierując filią konserwatorium lwowskiego zorganizowaną dla uchodźców. W 1918 powrócił do Lwowa i objął stanowisko kierownika opery w Teatrze Miejskim. W 1919 przeniósł się na stałe do Warszawy. W Państwowym Konserwatorium Muzycznym uczył estetyki, historii muzyki i instrumentoznawstwa (do 1927). W 1924 założył Stowarzyszenie Pisarzy i Krytyków Muzycznych. Kontynuował również działalność publicystyczną (recenzje i felietony w Rzeczypospolitej, Warszawiance, Dniu Polskim, Kurierze Polskim, Muzyce, Gazecie Porannej, Lwowskich Wiadomościach Muzycznych i Literackich, lwowskim Wieku Nowym, poznańskim Przeglądzie Muzycznym, przemyskiej Orkiestrze oraz katowickim Śpiewaku^[2]. Wygłaszał prelekcje i odczyty w radiu oraz w filharmonii i operze. Był laureatem Nagrody Muzycznej m.st. Warszawy^[4].

Stanisław Niewiadomski (przed 1901).

Zmarł w sanatorium „Salus” we Lwowie^[5]. Pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie^[4]^[6].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)^[7]^[8]
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1908)^[9]
Order Gwiazdy Polarnej (Szwecja, 1933)^[8]

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[10]^[11])

Utwory orkiestrowe i kameralne

symfonia a-moll (w rękopisie)
symfonia B-dur (w rękopisie)
4 uwertury oraz fantazje na tematy pieśni na orkiestrę (w rękopisie)
kwartet smyczkowy d-moll (w rękopisie)

Utwory fortepianowe

3 utwory (Menuet, Barcarolle, Valse) op. 12, (1893)
2 utwory (Romanze, Valse-Caprice) op. 16, (1895)
Deux Mazureks op. 26, (1901)

Grób Stanisława Niewiadomskiego na cmentarzu Łyczakowskim
Liebesfeste op. 27, (1901)
4 Charakterstücke op. 28, (1901)
Quatre morceaux op. 30, (1901)
Polonaise et Krakowiak op. 31, (1901)
6 Morceaux mélodiques op. 34, (1902)
Trois danses polonaises, (1927)
Thème et variations d-moll, (1928)

Utwory wokalne a cappella

3 pieśni op. 5, słowa Adam Asnyk (ok. 1888)
Grób wikinga op. 22, słowa Or-Ot (ok. 1897)
Zaszumiał las op. 32, słowa Maria Konopnicka (ok. 1885)
Górskie dzwony op. 32, słowa Maria Konopnicka (przed 1907)
Siostrzane dole op. 32, słowa anonimowe (przed 1907)
Siedzi ptaszek na drzewie op. 32, słowa Adam Asnyk (przed 1907)
Ave Caesar op. 35, słowa Maria Konopnicka
Hymn polskiej młodzieży, słowa kompozytor (wyd. 1936)
Powitanie pieśni, (wyd. 1936)
Hasło młodzieży seminaryjnej, (wyd. 1936)

Utwory wokalno-instrumentalne

kantaty
- Akt wiary, kantata na bas, chór męski i orkiestrę, słowa Kornel Ujejski, (wyk. 1880)
- Pod kolumną wieszcza op. 25, kantata na chór męski i instrumenty dęte lub chór męski a cappella, słowa Kazimierz Przerwa-Tetmajer, (1898)
- Kantata na cześć Marii Konopnickiej „Pieśń hołdu” na głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę, słowa Anna Neumanowa, (wyk. 1902)
- Modlitwa wiosenna na chór mieszany, fortepian lub orkiestrę, słowa Maria Konopnicka, (wyk. 1889)
- Serenada ku uczczeniu Najjaśniejszego Cesarza i Króla Franciszka Józefa I na chór męski i orkiestrę, słowa Stanisław Rossowski, (wyk. 1894)
- Na Podegrodziu na bas, chór męski, fortepian lub orkiestrę, słowa Stanisław Wyspiański, (ok. 1910)
pieśni solowe z fortepianem
- 3 piosnki op. 1, słowa Emanuel Geibel, (1873)
- 2 pieśni op. 4, słowa Adam Asnyk, (1888)
- Pieśni i piosnki op. 4, słowa Adam Asnyk, (1888)
- Piosnka z ogródka, słowa Stanisław Rossowski, (przed 1896)
- 2 pieśni op. 6, słowa Maria Konopnicka (1889)
- Z wiosennych tchnień, słowa Marian Gawalewicz (ok. 1893)
- Jaśkowa dola, słowa Maria Konopnicka (1894–1898)
- Swaty op. 14, słowa Maria Konopnicka (1895)
- Trois melodiés op. 17, słowa różni autorzy, tłum. I Lisowski, (wyd. 1891)
- Kurhanek Maryli, słowa Adam Mickiewicz, (1897–1907)
- Astry op. 40, słowa Adam Asnyk, (wyd. ok. 1925)
- Dwa dialogi, słowa Stanisław Wyspiański, (przed 1909)
- Chansons d’avril op. 46, słowa różni autorzy, (przed 1917)
- Słonko op. 49, słowa Adam Asnyk, (wyd. 1920)
- Maki op. 50, słowa Kornel Makuszyński, (ok. 1916–1918)
- 4 pieśni, słowa Adam Asnyk, (wyd. 1890)
- Humoreski, słowa różni autorzy, (wyd. ok. 1927)
- Dwa hymny (Rota, sł. Maria Konopnicka i Hymn do zgody, sł. Jan Kochanowski, (1927)

Przypisy

↑ Rok urodzenia 1859, podawany powszechnie już za życia kompozytora i powielana w wielu publikacjach do dziś, jest błędny (źródło). Właściwy rok urodzenia został umieszczony na nagrobku kompozytora.
↑ ^a ^b ^c Pacan 2004 ↓, s. 61.
↑ ZdzisławZ. Jachimecki ZdzisławZ., Twórczość chóralna i liryczna współczesnych kompozytorów polskich. R. 1930, [w:] Księga Pamiątkowa VI. Ogólnośląskiego Zjazdu Śpiewaków i Ogólnośląskich Uroczystości Moniuszkowskich w Katowicach w czerwcu 1930 roku, Katowice 1930, s. 81–159 (o Stanisławie Niewiadomskim zob. s. 86 i n.) .
↑ ^a ^b Pacan 2004 ↓, s. 62.
↑ Zgon prof. St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 187 z 18 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.).
↑ Pogrzeb St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 188 z 19 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.).
↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1083 „za wybitną twórczość artystyczną”.
↑ ^a ^b StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 521 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (pol.).
↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918, Wiedeń 1918, s. 203 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (niem.).
↑ Pacan 2004 ↓.
↑ Chylińska 2004 ↓.

Bibliografia

Stanisław Niewiadomski. „Orkiestra”. 7–8 (70–71), s. 99–100, 1936.
Z. Jachimecki, Stanisław Niewiadomski i jego znaczenie dla polskiej kultury muzycznej, „Wiek Nowy” (Lwów) nr 10976–10978, z 17, 18 i 19 grudnia 1937.
Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 562. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Joanna Pacan: Niewiadomski Stanisław. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 7: NOPa część biograficzna. Kraków: PWM, 2002, s. 61–65. ISBN 83-224-0808-0. (pol.).
Teresa Chylińska: Niewiadomski, Stanisław. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. N. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

Biogram Stanisława Niewiadomskiego na Portalu Muzyki Polskiej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina
Stanisław Niewiadomski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
Stanisław Niewiadomski (kompozytor) – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Stanisław Niewiadomski w bazie Discogs.com (ang.)
Utwory Stanisława Niewiadomskiego w bibliotece Polona

[1] Rok urodzenia 1859, podawany powszechnie już za życia kompozytora i powielana w wielu publikacjach do dziś, jest błędny (źródło). Właściwy rok urodzenia został umieszczony na nagrobku kompozytora.

[CITEREFPacan200461-2] Pacan 2004 ↓, s. 61.

[3] ZdzisławZ. Jachimecki ZdzisławZ., Twórczość chóralna i liryczna współczesnych kompozytorów polskich. R. 1930, [w:] Księga Pamiątkowa VI. Ogólnośląskiego Zjazdu Śpiewaków i Ogólnośląskich Uroczystości Moniuszkowskich w Katowicach w czerwcu 1930 roku, Katowice 1930, s. 81–159 (o Stanisławie Niewiadomskim zob. s. 86 i n.) .

[CITEREFPacan200462-4] Pacan 2004 ↓, s. 62.

[Gazeta_Lwowska1-5] Zgon prof. St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 187 z 18 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.).

[Gazeta_Lwowska2-6] Pogrzeb St. Niewiadomskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 188 z 19 sierpnia 1936. [dostęp 2018-09-16]. [zarchiwizowane z adresu 2015-11-28]. (pol.).

[7] M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1083 „za wybitną twórczość artystyczną”.

[Łoza-8] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 521 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (pol.).

[ALEX-9] Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918, Wiedeń 1918, s. 203 [dostęp 2018-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-16] (niem.).

[CITEREFPacan2004-10] Pacan 2004 ↓.

[CITEREFChylińska2004-11] Chylińska 2004 ↓.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]