Starzec jakubek

Starzec jakubek
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Jacobaea
Gatunek	starzec jakubek
	Nazwa systematyczna
	Jacobaea vulgaris Gaertn.; Fruct. Sem. Pl. 2: 445 (1791)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Starzec jakubek^[4]^[5], starzec Jakubek^[6] (Jacobaea vulgaris Gaertn.^[3]^[7]) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Występuje w całej Europie, na dużej części Azji oraz w Afryce Północnej (Algieria, Maroko, Tunezja)^[8]. W Polsce jest pospolity.

Nazewnictwo

Tradycyjnie gatunek włączany był do rodzaju starzec Senecio. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek należy do rodzaju Jacobaea Gaertn.Fruct. sem. pl. 2:445, t. 170, fig. 1. 1791^[8]^[3]^[7].

Morfologia

Kwiatostan

Liście łodygowe

Niełupki

Łodyga: Wzniesiona, o wysokości do 120 cm. Rozgałęzia się, tworząc wzniesione do góry, wełnisto owłosione lub nagie pędy. Pod ziemią krótkie i grube kłącze.
Liście: Dolne lirowate, górne pierzastodzielne, ich odcinki odstają prawie pod prostym kątem. Nasady liści przeważnie z uszkami. Młode liście są pajęczynowato owłosione.
Kwiaty: Tworzą zebrane w podbaldachy koszyczki o średnicy 1,5–2,5 cm. Zewnętrzne listki okrywy zbiegające po szypułce i bardzo krótkie. Kwiaty żółte, kwiatów języczkowatych często brak. Ich puch kielichowy jest ok. dwa razy dłuższy od owocu i łatwo odpadający.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia lub bylina, hemikryptofit. Siedlisko: przydroża, rowy, zarośla. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Jest rośliną żywicielską larw proporzycy marzymłódki.

Zmienność

Tworzy mieszańce z starcem srebrzystym (Jacobaea erucifolia) i wodnym (J. aquatica)^[9].

Niebezpieczeństwa

Roślina niebezpieczna dla koni i królików. Jest trująca jako świeża, zwiędła i wysuszona. Działa jako kumulująca się trucizna niszcząca wątrobę. Spożycie przez zwierzę jednorazowo większej ilości starca czy też niewielkich jego ilości w dłuższym okresie może spowodować śmiertelne zatrucie^{[potrzebny przypis]}.

Niegdyś wierzono, że starzec jakubek jest rośliną leczniczą pomocną przy nadciśnieniu czy chorobach wątroby. Stosowano go przy silnych kolkach, chorobach skóry, wypryskach i trudno gojących się ranach. Dziś jednak wiadomo, że roślina jest silnie trująca i rakotwórcza^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Jacobaea vulgaris Gaertn.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 492. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 493. ISBN 83-01-00129-1.
↑ ^a ^b Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
↑ Lasy Państwowe ostrzegają: ta znana w Polsce roślina jest silnie toksyczna i rakotwórcza! (23.09.2019 roku), pomorska.pl

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Jacobaea vulgaris Gaertn.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-18].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[Rutkowski13-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 492. ISBN 978-83-01-14342-8.

[Mowszowicz79-6] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 493. ISBN 83-01-00129-1.

[kade-7] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[grin-8] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].

[9] Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8

[10] Lasy Państwowe ostrzegają: ta znana w Polsce roślina jest silnie toksyczna i rakotwórcza! (23.09.2019 roku), pomorska.pl

[4]

[5]

[6]

[3]

[7]

[8]

[1]

[2]

[9]

[10]