Stosunki polityczne

Stosunki polityczne – ogólne pojęcie na określenie relacji zachodzących we wspólnocie politycznej. Są one jednym z rodzajów stosunków społecznych, obejmując kontakty pomiędzy podmiotami politycznymi (instytucjami, państwami, obywatelami). Jako takie są obiektem badań socjologii i politologii.

Stosunki polityczne wewnątrz państwa

Przybierają postacie:

• zwierzchnictwa – znamionują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do podmiotów podporządkowanych. Wola rządzących jest wolą panującą. Podlegli władzy politycznej są zobowiązani do przestrzegania norm powszechnie obowiązujących. Władza zwierzchnia może być demokratyczna wybieralna, a może by despotyczna, narzucana społeczeństwu. Stosunki polityczne zwierzchnictwa to stosunki podległości i zachowania się według reguł zwierzchności.
• podporządkowania – charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących.Wola rządzących i posłuch wobec nich liczy się w relacjach politycznych. Niepodporządkowanie pociąga za sobą konsekwencje wynikające z norm prawnych. Stosunki polityczne podporządkowania to stosunki wykonywania nakazu płynącego z ośrodków decydenckich.
• współpracy – wyrażają się w podejmowaniu działań i zachowań między podmiotami politycznymi, wyrażającymi wolę układania stosunków na ustalonych zasadach i dochowania podejmowanych zobowiązań.

Stosunki polityczne współpracy to stosunki przychylne między stronami i służące do osiągnięcia założonych celów.

• kompromisu – charakteryzują się zachowaniem podmiotów politycznych przejawiających wolę wzajemnych ustępstw w dochodzeniu do zasadniczego celu. Stosunki te odznaczają się wolą stron wyjścia naprzeciw dążeniom partnerów i ułożenia relacji możliwych do przyjęcia dla obu stron.
• walki – demonstrują się stosunkami działań i zobowiązań podmiotów nastawionych na ofensywność i naleganie na kontrpartnera w dojściu do swoich celów. W zachowaniach jest to postępowanie jednostronne z wolą wyłącznie realizacji własnego interesu i niedostrzegania podmiotu, na którego skierowane bywa ostrze walki. Osiągnięcie celów zakłada się poprzez pokonanie przeciwnika.

Stosunki międzypaństwowe

charakteryzują się:

• współpracą
• rywalizacją
• walką

Dualistyczny charakter stosunków politycznych

Dwoistość ta ma wyraz obiektywny wyrażający się w tym, że podmioty są wzajemne uzależnione w swym działaniu bez względu na ich poziom uświadomienia przyczyn i skutków tych zależności. Jednocześnie mają wyraz subiektywny zasadzający się na tym, że od jakości uświadomienia sobie relacji między podmiotami zależy zakres i tempo oraz efektywność działań skierowanych na zdobycie dóbr zaspakajających potrzeby i interesy.

Kwalifikacja stosunków politycznych

Wyróżnia się stosunki polityczne:

• trwałe
• konsesualne
• konfliktowe

Stosunki polityczne odzwierciedlają w sposób bezpośredni lub pośredni i zarazem warunkują różne procesy ekonomiczne, socjalne i kulturalne w wymiarze ogólnospołecznym, regionalnym, lokalnym i jednostkowym.

Instytucjonalizacja stosunków politycznych

Stosunki polityczne podlegają instytucjonalizacji w postaci reglamentacji prawnej wytyczającej podstawy działania i ustanawiającej normy zachowania międzyludzkiego. Działania przebiegają w ramach instytucjonalnych, czyli dozwolonych instytucji dochodzenia roszczeń ludzkich, a także w pozainstytucjonalnych sposobach wyrażania niezadowolenia z istniejących stosunków. Stosunki polityczne mają dynamiczny charakter i podlegają stałym przekształceniom, wywołujących mniej lub bardziej głębokie zmiany systemu politycznego oraz usytuowania i wzajemnego oddziaływania podmiotów polityki.

Stabilność i niestabilność stosunków politycznych

Stosunki polityczne mające względnie trwałe i stabilne instytucje władzy politycznej wykazują większą efektywność w zabezpieczaniu dóbr materialnych i duchowych. W tego rodzaju stosunkach rzadziej pojawiają się sprzeczności i konflikty oraz mają łagodniejszy przebieg. Natomiast stosunki polityczne niestabilne odznaczają się wystąpieniem zaostrzonych sprzeczności na tle dążeń do zaspokojenia różnych potrzeb i zmiany położenia społecznego. Działania przebiegają w ramach instytucjonalnych.

Zobacz też

• stosunki międzynarodowe
• stosunek społeczny

Literatura

• Artur Bodnar, Decyzje polityczne, Elementy teorii, Warszawa 1985.
• Robert Dahl, Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995.
• Franciszek Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984.
• Franciszek Ryszka, O pojęciu polityki, Warszawa 1992.