Strunowce

Strunowce (Chordata, od gr. i łac. chorda – struna) – zwierzęta dwubocznie symetryczne, wtórouste, które na jednym z etapów rozwoju osobniczego mają następujące sześć charakterystycznych cech budowy:

• struna grzbietowa (wewnętrzny, tkankowy szkielet osiowy, ma postać elastycznego pręta, u dorosłych ryb i płazów jest obecna w postaci szczątkowej między trzonami kręgów, a u ptaków i ssaków całkowicie zanika),
• cewka nerwowa po stronie grzbietowej, nad struną grzbietową (odwrotnie w stosunku do bezkręgowców),
• gardziel przebita szczelinami skrzelowymi (u lądowych strunowców część z nich zanika, a część zostaje przekształcona w inne formy)
• układ pokarmowy pomiędzy układem nerwowym a sercem,
• serce po brzusznej stronie,
• umięśniony ogon znajdujący się za odbytem i służący do poruszania się (czasem zanika, np. u człowieka)

Strunowce

Chordata
Bateson, 1885
Lancetnik – prymitywny przedstawiciel strunowców
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Nadtyp	wtórouste
Typ	strunowce

Taksonomia

Schemat pochodzi z trzeciego wydania Vertebrate Palaeontology. Układ odpowiada częściowo pokrewieństwu ewolucyjnemu (podobnie jak kladogram), ale zachowuje tradycyjne rangi klasyfikacji Linneusza.

• Typ Chordata
  • Podtyp Tunicata (Urochordata) – (Osłonice; 3 tysiące gatunków)
  • Podtyp Cephalochordata (Acraniata) – (bezczaszkowce, np. lancetnik; 30 gatunków)
  • Podtyp Vertebrata (Craniata) (kręgowce; 57 674 gatunków)
    • Gromada „Agnatha”* (bezżuchwowce; ponad 100 gatunków)
      • Podgromada Myxinoidea (śluzice; 65 gatunków)
      • Podgromada Petromyzontida (minogi)
      • †Podgromada Conodonta (konodonty)
      • †Podgromada Pteraspidomorphi (z paleozoiku)
        • †Rząd Anaspida
        • †Rząd Thelodonti
    • Infratyp Gnathostomata (żuchwowce)
      • †Gromada Placodermi (ryby pancerne)
      • Gromada Chondrichthyes (ryby chrzęstnoszkieletowe; ponad 900 gatunków)
      • †Gromada Acanthodii (fałdopłetwe; z paleozoiku)
      • Gromada Osteichthyes (ryby kostnoszkieletowe; ponad 30 tysięcy gatunków)
        • Podgromada Actinopterygii (promieniopłetwe syn. kostnopromieniste; około 30 tysięcy gatunków)
        • Podgromada Sarcopterygii (ryby mięśniopłetwe – dwudyszne i trzonopłetwe)
      • Nadgromada Tetrapoda (czworonogie; ponad 18 tysięcy gatunków)
        • • Gromada Amphibia (płazy; 6 tysięcy gatunków)
        • Seria Amniota (jajo z owodnią)
          • Gromada Sauropsida – (gady; ponad 8225 gatunków)
          • Gromada Aves (ptaki; od 8800 do 10 tysięcy gatunków)
          • Gromada Synapsida (synapsydy (gady ssakokształtne); ponad 4500 gatunków)
          • Gromada Mammalia (ssaki; 5800 gatunków)

Gromady

Podział z 2018 roku:

• bezczaszkowce (Leptocardii)
• cefalaspidokształtne (Cephalaspidomorphi)
• gady (Reptilia)
• mięśniopłetwe (Sarcopterygii)
• ogonice (Appendicularia)
• płazy (Amphibia)
• promieniopłetwe (Actinopterygii)
• ptaki (Aves)
• spodouste (Elasmobranchii)
• sprzągle (Thaliacea)
• ssaki (Mammalia)
• śluzice (Myxini)
• zrosłogłowe (Holocephali)
• żachwy (Ascidiacea)

Filogeneza

Hipotetyczny przodek strunowców był zwierzęciem wodnym o dwóch częściach ciała: wisceralnej, odpowiadającej za pobieranie pokarmu i być może oddychanie oraz somatycznej, odpowiedzialnej za przemieszczanie całego ciała.

Teorie ewolucyjne

Pokrewieństwo trzech grup należących do strunowców było przez lata przedmiotem debaty. Według teorii Garstanga najbardziej bazalną grupą strunowców są osłonice, od których, drogą pedomorfozy, wyewoluowały pozostałe grupy, lancetniki i kręgowce, łączone w takson Euchordata. Teoria ta przez lata cieszyła się popularnością i wciąż występuje w podręcznikach szkolnych.

Inny punkt widzenia przedstawia teoria Atriozoa, która łączy ze sobą Cephalochordata i Tunicata na podstawie występowania u nich specyficznego krążenia wody opływającej kosz skrzelowy. Woda wpływa przez otwór gębowy, omywa skrzela, a następnie trafia do atrium – jamy okołoskrzelowej, z której uchodzi przez osobny otwór – atriopor. U kręgowców woda opuszcza gardziel przez otwory skrzelowe bezpośrednio do środowiska zewnętrznego.

Badania molekularne wykazały jednak, że najbliższymi krewnymi kręgowców są osłonice, a taksonem bazalnym – bezczaszkowce. Takson, zawierający w sobie osłonice i kręgowce nosi nazwę Olfactores. Odnaleziono kilka synapomorfii, które można dla niego wskazać.

Drzewo filogenetyczne

Chordata

Cephalochordata  Amphioxus  Olfactores Tunicata   Appendicularia (dawniej Larvacea)  Thaliacea   Ascidiacea   Craniata  Myxini  Vertebrata   Conodonta†  Cephalaspidomorphi  Hyperoartia  Pteraspidomorphi†  Gnathostomata   Placodermi†  Chondrichthyes  Teleostomi   Acanthodii†  Osteichthyes   Actinopterygii  Sarcopterygii  void  Tetrapoda   Amphibia  Amniota   Synapsida  void  Mammalia  Sauropsida  void  Aves

Grupa zawierająca – Bilateria

Uwagi:

• Linie pokazują prawdopodobne pokrewieństwo ewolucyjne, uwzględniając wymarłe taksony oznaczone znakiem †. Niektóre są bezkręgowcami. Chordata to typ.
• Pozycja (pokrewieństwo) bezczaszkowców, osłonic i kręgowców według czasopisma „Nature”.