Sztutowo
Sztutowo (kaszb. Sztutowò, niem. Stutthof) – wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie nowodworskim, w gminie Sztutowo na obszarze Żuław Wiślanych przy drodze wojewódzkiej nr 501. Wieś jest siedzibą sołectwa Sztutowo, w którego skład wchodzi również miejscowość Grochowo Drugie.
| wieś | |
 Kościół św. Wojciecha w Sztutowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
1931[2] |
| Strefa numeracyjna |
55 |
| Kod pocztowy |
82-110[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GND |
| SIMC |
0158965 |
Położenie na mapie gminy Sztutowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego  | |
 54°19′39″N 19°10′43″E/54,327500 19,178611[1]
| |
Miejscowość jest siedzibą gminy Sztutowo. Pomiędzy Sztutowem a Kątami Rybackimi znajduje się rezerwat kormoranów czarnych. Wieś jest ośrodkiem wczasowym i krajoznawczym[4].
Wieś należąca do Mierzei Wiślanej terytorium miasta Gdańska położona była w drugiej połowie XVI wieku w województwie pomorskim[5]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.
Na terenie miejscowości znajduje się rzymskokatolicka parafia św. Wojciecha. Jej świątynią jest dawny kościół baptystyczny wzniesiony w latach 1860–1878[6].
Położenie
edytujSztutowo leży na północnym skraju Żuław Wiślanych, nad Zatoką Gdańską i Wisłą Królewiecką[4].
Historia
edytujPrzed wiekiem XVIII
edytujPoczątkowo osada należała do książąt pomorskich. W połowie XIII wieku przejęli ją Krzyżacy. W 1432 roku powstała tu karczma. Powstała tu wówczas stadnina koni dla rycerzy krzyżackich[7][8].
Po II pokoju toruńskim wieś przeszła pod administrację Gdańska. Powstał tu wówczas dwór dzierżawiony przez gdańskie rody[7].
XVIII–XX w.
edytujW 1716 roku w Sztutowie gościł car Piotr Wielki[7].
Po I rozbiorze Polski Sztutowo zostało zaanektowane przez Prusy. W latach 1773–1918 Sztutowo podlegało administracji pruskiej.
Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego (tom XII, wyd. 1892, dane za rok 1885) Sztutowo liczyło 2490 mieszkańców, z czego 2412 było ewangelikami, 69 katolikami, zaś 9 dysydentami. Znajdowało tu się wówczas 245 domów[9].
W 1905 roku wieś uzyskała połączenie kolejowe z Gdańskiem[10].
Sztutowo w 1919 roku znalazło się na terenie Wolnego Miasta Gdańska. 1 września 1939 zostało włączone do III Rzeszy.
II wojna światowa
edytujW latach 1939–1945 znajdował się na terenie gminy niemiecki obóz koncentracyjny KL Stutthof. Był to najdłużej działający obóz koncentracyjny poza przedwojennymi granicami Niemiec. Założony został podczas kampanii wrześniowej, tuż po zajęciu Pomorza i Wolnego Miasta Gdańska. Obecnie funkcjonuje tu Muzeum Stutthof w Sztutowie[4].
W wyniku II wojny światowej wieś została przyłączona do Polski. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.
Sztutowo po wojnie
edytujW latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 10 batalionu Ochrony Pogranicza.
Transport
edytujTransport drogowy
edytujPrzez wieś przebiega droga wojewódzka nr 501.
Transport kolejowy
edytujZnajdują się tu końcowa stacja Żuławskiej Kolei Dojazdowej Sztutowo oraz przystanek Sztutowo Muzeum.
Transport wodny
edytujZnajduje się tu przystań żeglarska na Wiśle Królewieckiej[11].
Zabytki
edytuj- Muzeum „Stutthof” (dawny obóz koncentracyjny)[12]
- kościół św. Wojciecha, wybudowany w latach 1860-1878[13]
- most drogowy zwodzony na Wiśle Królewieckiej, tzw. most czterech pancernych z 1934 roku[12][14]
- stary budynek szkoły przy ul. Szkolnej 13, z lat 1864-1867[12]
- dom przy ul. Gdańskiej 31, z ok. 1901[12]
Turystyka
edytujWieś jest ośrodkiem letniskowym[15]. Znajduje się tu plaża strzeżona. Działają tu: domki turystyczne, domy wypoczynkowe i pokoje gościnne[16].
Religia
edytujWierni kościoła rzymskokatolickiego należą do miejscowej parafii św. Wojciecha. Wieś położona jest w diecezji elbląskiej, w dekanacie Krynica Morska.
Sport
edytujW Sztutowie działa klub piłki nożnej plażowej Hemako Sztutowo.
Ludzie związani ze Sztutowem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136041
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1275 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Sztutowo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w.: rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 129.
- ↑ Informacja o kościele na witrynie Polska Niezwykła (dostęp: 23 lipca 2014 r.).
- ↑ a b c Marian Tomaszewski, Krzysztof Mieczkowski, Kraina Zalewu Wiślanego - vademecum turysty: turystyka przyrodniczo-kulturowa, Elbląg: [Regionalne Centrum Marketingu] : nakł. Komunalnego Związku Gmin Nadzalewowych, 2009, s. 152, ISBN 978-83-919494-7-4 [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Historia – .:: Oficjalna strona Urzędu Gminy w Sztutowie ::. [online], www.sztutowo.pl [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2024-06-14].
- ↑ Historia | Żuławska Kolej Dojazdowa [online], kolejzulawska.pl [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Atrakcje – .:: Oficjalna strona Urzędu Gminy w Sztutowie ::. [online], www.sztutowo.pl [dostęp 2024-04-24].
- ↑ a b c d Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 23 stycznia 2024 roku [online], NID [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Muzea i Zabytki – .:: Oficjalna strona Urzędu Gminy w Sztutowie ::. [online], www.sztutowo.pl [dostęp 2024-04-24].
- ↑ Nagrywano tu "Czterech pancernych". Tak to miejsce wygląda obecnie [online], www.onet.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Magdalena Stefańczyk, Polskie wybrzeże Bałtyku: atlas turystyczny, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2022, s. 166, ISBN 978-83-8222-593-8 [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Baza noclegowa – .:: Oficjalna strona Urzędu Gminy w Sztutowie ::. [online], www.sztutowo.pl [dostęp 2024-04-24].