Tętno

Puls, tętno – falisty ruch naczyń tętniczych zależny od skurczów serca i od elastyczności ścian tętniczych.

Miejsca badania tętna u człowieka

Badanie tętna

Dokonuje się go na tętnicach powierzchniowych, najczęściej tętnicy promieniowej, choć także na innych tętnicach dostępnych badaniu palpacyjnemu – tętnicy szyjnej zewnętrznej, ramiennej, udowej, podkolanowej, skroniowej i grzbietowej stopy. Jednak w trakcie resuscytacji Europejska Rada Resuscytacji w wytycznych nie zaleca sprawdzania tętna na tętnicach obwodowych (gdyż często w takich wypadkach dochodzi do centralizacji krążenia i tętno w nich jest niewyczuwalne), ale na tętnicach szyjnych, gdyż ze wszystkich wyczuwalnych przez skórę tętnic są najbliżej serca. Tętno bada się na tętnicy szyjnej ok. 1,5 cm bocznie od wyniosłości krtaniowej – stosuje się jedno określone miejsce aby zapobiec masażu zatoki tętnicy szyjnej przy próbie wyszukania miejsca badania tętna i niepożądanemu obniżeniu pracy serca.

Technika badania sprowadza się do uciśnięcia tętnicy w miejscu, w którym leży bezpośrednio pod skórą opuszkami dwóch palców. Do badania tętna nie stosuje się kciuka, ponieważ w ten sposób można pomylić tętno badanego z własnym.

W czasie mierzenia pulsu zwraca się uwagę na 6 charakterystycznych cech tętna:

• częstotliwość (liczba wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty), której wartości prawidłowe zależą głównie od wieku. W czasie badania należy mieć na uwadze, że nie należy badać tętna po wysiłku fizycznym (po dużym wysiłku fizycznym częstotliwość może nawet przekraczać 200 uderzeń/min.) lub w stanie przeżyć emocjonalnych. Tętno może być częste (pulsus frequens) lub rzadkie (pulsus rarus). Przeciętna częstotliwość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi około:
  • u płodu: 110-150/min
  • u niemowląt: 130/min
  • u dzieci: 100/min
  • u młodzieży: 85/min
  • u dorosłych: 70/min
  • u ludzi starszych: 60/min
• miarowość – tętno jest miarowe (pulsus regularis) jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, w przeciwnym razie mówimy o tętnie niemiarowym (pulsus irregularis);
• wypełnienie – określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca. Tętno może być wysokie (duże) (pulsus altus, pulsus magnus), małe (niskie, pulsus parvus), nitkowate, równe (pulsus equalis), nierówne i dziwaczne (pulsus paradoxus);
• napięcie – cecha tętna będąca wyrazem ciśnienia tętniczego. Tętno może być twarde (pulsus durus), miękkie (pulsus mollis) bądź dwubitne.
• chybkość – zależy od szybkości wypełniania się tętnicy i zapadania jej światła w okresie jednego cyklu serca. Zależy od prędkości przepływu krwi i podatności ściany tętnic. Tętno może być chybkie (pulsus celer) lub leniwe (pulsus tardus).
• symetria – fizjologicznie powinno być takie samo po lewej i po prawej stronie (np. na lewej t. promieniowej i na prawej).

Średnie tętno spoczynkowe zależy przede wszystkim od wieku i stopnia wytrenowania: Najniższe spoczynkowe, niepatologiczne (bo wynikające z wytrenowania) tętno odnotowano u wyczynowego kolarza szosowego, wynosiło 27 uderzeń na minutę.

Mężczyźni
Wiek:	18-25	26-35	36-45	46-55	56-65	65+
Wyczynowa kondycja	49-55	49-54	50-56	50-57	51-56	50-55
Świetna kondycja	56-61	55-61	57-62	58-63	57-61	56-61
Dobra kondycja	62-65	62-65	63-66	64-67	62-67	62-65
Ponadprzeciętna kondycja	66-69	66-70	67-70	68-71	68-71	66-69
Przeciętna kondycja	70-73	71-74	71-75	72-76	72-75	70-73
Słaba kondycja	74-81	75-81	76-82	77-83	76-81	74-79
Zła kondycja	82+	82+	83+	84+	82+	80+

Kobiety
Wiek:	18-25	26-35	36-45	46-55	56-65	65+
Wyczynowa kondycja	54-60	54-59	54-59	54-60	54-59	54-59
Świetna kondycja	61-65	60-64	60-64	61-65	60-64	60-64
Dobra kondycja	66-69	65-68	65-69	66-69	65-68	65-68
Ponadprzeciętna kondycja	70-73	69-72	70-73	70-73	69-73	69-72
Przeciętna kondycja	74-78	73-76	74-78	74-77	74-77	73-76
Słaba kondycja	79-84	77-82	79-84	78-83	78-83	77-84
Zła kondycja	85+	83+	85+	84+	84+	84+

Patologia

Szczególne rodzaje tętna:

• tętno małe, leniwe, twarde (pulsus parvus, tardus, durus) występuje w zwężeniu zastawki aortalnej
• tętno chybkie, wysokie (duże) (pulsus celer, altus) występuje w niedomykalności aortalnej (określane jako tętno taranowe, tętno młota wodnego lub tętno Corrigana)
• tętno dwubitne występuje w kardiomiopatii przerostowej ze zwężeniem drogi odpływu, w wadzie złożonej aortalnej
• tętno dykrotyczne występuje w tamponadzie serca, ciężkiej niewydolności serca, we wstrząsie hipowolemicznym
• tętno nitkowate ang. thready pulse, łac. pulsus filiformis to tętno małe, szybkie, miękkie (pulsus parvus, frequens, mollis), obecne we wstrząsie, czasem w gorączce
• tętno dziwaczne (paradoksalne), polegające na nadmiernym obniżeniu skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu (więcej niż o 10 mm Hg), występuje w tamponadzie serca, zaciskającym zapaleniu osierdzia, masywnej zatorowości płucnej, wstrząsie, astmie, ciężkiej POChP
• tętno naprzemienne występuje w niewydolności lewokomorowej
• tętno bliźniacze występuje w niektórych zaburzeniach rytmu
• zjawisko deficytu tętna występuje w szybkim migotaniu przedsionków lub licznych dodatkowych pobudzeniach komorowych (pulsus intermittens)

Zobacz też

• ciśnienie tętnicze
• choroby układu krążenia

Bibliografia

• Witold Eugeniusz Orłowski: Zarys ogólnej diagnostyki lekarskiej. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL, 1994, s. 199–205. ISBN 83-200-1836-6.
• Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Andrzej Szczeklik (red.). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 24–25. ISBN 83-7430-031-0.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.