Tanzanit

Tanzanit (tanganit) – przezroczysta, niebieska w odcieniach odmiana zoisytu. Nieprawidłowo nazywany „szafirem Meru” – pierwsi jego odkrywcy mylnie uznali go za szafir.

Tanzanit

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Ca2Al3(SiO4)3OH
Twardość w skali Mohsa	6,5-7
Przełam	nierówny
Łupliwość	doskonała
Układ krystalograficzny	rombowy
Gęstość	3,35 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	niebieska, niebieskofioletowa i fioletowa, czasami brązowa, bladoszara, żółta, brunatna lub bezbarwna
Rysa	biała
Połysk	szklisty

Zdjęcie tej samej próbki tanzanitu oglądanej wzdłuż różnych osi kryształów. Różne barwy są wynikiem pleochroizmu tego minerału

Nazwa pochodząca od Tanzanii, gdzie minerał ten został odkryty, została wprowadzona przez firmę jubilerską Tiffany z Nowego Jorku.

Do gemmologii został wprowadzony dopiero w 1967 r. przez hinduskiego poszukiwacza drogich kamieni Manuela de Souza. Kamień stał się znany przede wszystkim dzięki biżuterii noszonej przez Elizabeth Taylor.

Charakterystyka

Właściwości

Tworzy kryształy o pokroju słupkowym z wyraźnym pionowym prążkowaniem. Zawiera domieszki wanadu, strontu, chromu. Jest kruchy, niektóre okazy po oszlifowaniu wykazują efekt kociego oka.

Niebieską barwę zawdzięcza śladowym ilościom jonów wanadu. Naturalne kryształy są często brązowe lub bladoszare. W celu zmiany barwy na niebieską lub zwiększenia jej intensywności, kryształy są wygrzewane w temperaturze 400–500 °C. Nasilenie niebieskiej barwy związane jest z utlenianiem jonów V3+
do V4+
. Większość tanzanitów oferowanych handlowo zostało poddanych tego typu obróbce cieplnej. Naturalne pochodzenie barwy można rozpoznać po czerwonym odcieniu widocznym wzdłuż jednej z osi.

Inne właściwości:

• Dwójłomność: 0,009
• Dyspersja: 0,019
• Pleochroizm: bardzo silny, dichroizm niebiesko-fioletowy; trichroizm niebiesko-fioletowo-czerwonawy. Pleochroizm zanika podczas wygrzewania.

Istnieje możliwość pomylenia z ametystem, kordierytem, lazulitem, szafirem, spinelem i syntetycznym korundem. Znane są też imitacje tanzanitu.

Występowanie

Spotykany w żyłach pegmatytowo-hydrotermalnych w gnejsach.

Miejsca występowania: Tanzania – Gerevi Hills (rejon Arusza i Moshi).

Zastosowanie

• do wyrobu wszystkich typów biżuterii,
• jest bardzo rzadkim i wyjątkowo atrakcyjnym kamieniem jubilerskim,
• kamień kolekcjonerski.

Bibliografia

• W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak: Zarys Gemmologii, Wyd. AGH 1996
• C. Hall: Klejnoty, Kamienie szlachetne i ozdobne, Wyd. Wiedza i Życie 1996 r.
• W. Schuman: Kamienie szlachetne i ozdobne, Wyd. „Alma-Press” 2004 r.