Temperatura ciała człowieka

Temperatura ciała człowieka w dużej mierze zależy od miejsca pomiaru, pory dnia oraz poziomu aktywności danej osoby. Wbrew powszechnej opinii nie istnieje jedna, stała, wartość temperatury ciała dla wszystkich osobników.

Elektroniczny termometr do pomiaru temperatury ciała

Historia pojęcia i aktualne badania

Kiedyś sądzono, że średnia temperatura (mierzona w ustach) zdrowej, dorosłej osoby wynosi 37 °C. Temperatura normalna obejmowała zakres od 36,1 °C do 37,8 °C. W Polsce i Rosji temperaturę mierzono pod pachą. W tych krajach za temperaturę „idealną” uważano 36,6 °C, za normalną zaś temperaturę w zakresie od 36 °C do 36,9 °C.

Ostatnie badania wykazały, że średnia temperatura zdrowej, dorosłej osoby wynosi 36,8 °C (w 3 badaniach uzyskano ten sam wynik). Wahania (jedno odchylenie standardowe) uzyskane podczas trzech badań są następujące:

• 36,4–37,1 °C
• 36,3–37,1 °C wśród mężczyzn, 36,5–37,3 °C wśród kobiet
• 36,6–37,3 °C

Wahania w zależności od miejsca pomiaru

Temperatura zmienia się wraz z miejscem, w którym dokonuje się pomiaru. W odbycie jest ona od 0,3 do 0,6 °C wyższa niż w jamie ustnej. Natomiast pod pachą temperatura jest od 0,3 do 0,6 °C niższa niż w jamie ustnej. Wśród hinduskich dzieci w wieku od 6 do 12 lat średnia różnica w temperaturze mierzonej w jamie ustnej i pod pachą wynosiła tylko 0,1 °C (standardowe odchylenie to 0,2 °C). Wśród maltańskich dzieci w wieku od 4 do 14 lat różnica ta była również niewielka i wynosiła 0,56 °C, zaś różnica pomiędzy temperaturą w odbycie i pod pachą wśród dzieci w wieku poniżej 4 lat wynosiła 0,38 °C.

Wahania rozwojowe

Wśród ciepłokrwistych zwierząt niższych można wyróżnić takie, które po urodzeniu są zimnokrwiste. Kocięta, króliki i szczeniaki, jeśli zostaną odseparowane od otoczenia w krótkim czasie po urodzeniu, doświadczają spadku temperatury ciała, aż do osiągnięcia poziomu podobnego do temperatury otoczenia. Ale zwierzęta te po urodzeniu są jeszcze ślepe, bezradne i czasami nie mają sierści. Zwierzęta, które po urodzeniu są rozwinięte w większym stopniu mogą utrzymywać temperaturę ciała na dość stałym poziomie. U silnych, zdrowych nowo narodzonych (1–2 dni wcześniej) dzieci temperatura po odseparowaniu od otoczenia wzrasta, natomiast u słabych, nieprawidłowo rozwiniętych temperatura utrzymuje się na jednym poziomie lub spada. Te wahania temperatur obserwowane u noworodków i młodych zwierząt są skutkiem niedoskonałego rozwinięcia się mechanizmów regulacji nerwowej.

Przeciętna temperatura nieznacznie obniża się w okresie między niemowlęctwem i pokwitaniem a następnie między pokwitaniem i wiekiem średnim. Ale zanim ten okres się zakończy, temperatura znów zaczyna wzrastać, a w wieku ok. 18 lat jest tak wysoka, jak podczas okresu niemowlęctwa.

Wahania wywołane rytmem dobowym

U ludzi dzienne wahania obserwuje się w zależności od faz spoczynku i aktywności. Najniższą temperaturę obserwuje się między godziną 23 a 3, zaś najwyższą między 10 a 18. U małp również obserwuje się wyraźne dzienne wahania, które powiązane są z fazą spoczynku i aktywności, a nie z dniem i nocą. Małpy nocne najwyższą temperaturę ciała osiągają nocą, a najniższą w ciągu dnia. Sutherland Simpson i J. J. Galbraith zauważyli, że wszystkie nocne zwierzęta i ptaki, których fazy spoczynku i aktywności są w sposób naturalny odwrócone za sprawą nawyków, a nie poprzez wpływy zewnętrzne, osiągają najwyższą temperaturę podczas naturalnej dla nich fazy aktywności (nocą), a najniższą podczas okresu spoczynku (w ciągu dnia). Te wahania mogą zostać odwrócone poprzez odwrócenie ich trybu dnia.

Krzywa dziennej temperatury ciała ptaków jest zasadniczo podobna do ludzkiej i zwierząt stałocieplnych. Różni się tym, że temperatura maksymalna jest osiągana wcześniejszym popołudniem, a minimalna wcześniej rano. Krzywe mówiące o królikach, świnkach morskich i psach były podobne do krzywych mówiących o ludziach. Obserwacje te pozwoliły stwierdzić, że temperatura jest częściowo regulowana przez rytm dobowy.

Wahania u kobiet spowodowane cyklem menstruacyjnym

Podczas fazy folikularnej (trwającej od pierwszego dnia menstruacji do ostatniego dnia owulacji) przeciętna podstawowa temperatura ciała u kobiet waha się między 36,45 °C a 36,7 °C. Podczas 24 godzin – kiedy trwa owulacja – temperatura wzrasta o 0,15–0,45 °C. Jest to związane z intensywniejszą przemianą materii w tym czasie, spowodowaną wzrostem poziomu progesteronu. Podstawowa temperatura ciała waha się pomiędzy 36,7 °C a 37,3 °C podczas trwania fazy lutealnej, a podczas kilku dni menstruacji obniża się do poziomu osiąganego w fazie przedowulacyjnej. Dzięki obserwacji zmiany temperatury ciała, kobiety mają możliwość wyznaczenia momentu owulacji, co może być pomocne w zapłodnieniu lub w przeciwdziałaniu mu.

Wahania spowodowane gorączką

Gorączka to stan polegający na zwiększeniu temperatury w punkcie nastawczym w podwzgórzu, spowodowany pojawieniem się w obiegu pirogenów, które zostały wyprodukowane przez układ immunologiczny. W związku z czym, wzrost temperatury wywołany gorączką może wywoływać uczucie zimna w miejscach, w których osoby bez gorączki go nie doświadczają.

Wahania wywołane biologicznym sprzężeniem zwrotnym

Grupa mnichów zwanych Tummo jest znana z tego, że poprzez praktykowanie technik medytacji opartych na biologicznym sprzężeniu zwrotnym, potrafi w znacznym stopniu podnieść temperaturę swojego ciała.

Wahania wywołane innymi czynnikami

W badaniu Simpsona i Galbraitha średnia temperatura ciała osobników żeńskich była wyższa niż osobników męskich (wśród wszystkich organizmów, u których udało się określić płeć).

Jedzenie wywołuje czasami wzrost temperatury, ale czasami również spadek. Jednorazowa dawka alkoholu powoduje spadek temperatury, natomiast podczas wielokrotnego podania alkoholu, w nocy może nastąpić hipertermia. Ćwiczenia oraz zmiany temperatury otoczenia w średnich granicach, wywołują bardzo niewielkie zmiany, ponieważ na temperaturę wpływa również wiele czynników kompensujących. Średnia temperatura stworzeń zamieszkujących tropiki jest bardzo podobna do temperatury tych gatunków, które żyją w rejonach arktycznych.