Trzęsienie ziemi na Cyprze (1222)

Trzęsienie ziemi na Cyprze 1222 roku – jedno z największych zjawisk sejsmicznych w historii Bliskiego Wschodu (magnituda szacunkowa: 7-7,5) i najsilniejszym trzęsieniem ziemi odczuwalnym na Cyprze od dwudziestu lat. Odnotowane, jako „silne” i niszczące „dla całej wyspy” (za Panisem, Scribą, 1280; Scholasticusem, 1450). W zachodnim porcie Pafos spowodowało tysiące ofiar śmiertelnych i całkowite zniszczenie zabudowy.

Trzęsienie ziemi na Cyprze (1222)

Nawiedzone państwa	Królestwo Cypru
Epicentrum	Rów Cypryjski, wysokość Pafos
Data	11 maja 1222
Godzina	6:15
Ofiary śmiertelne	Tysiące osób
Siła	ok. 7-7,5 skali Richtera
Zasięg trzęsienia	wschodnia część basenu Morza Śródziemnego
Położenie na mapie Cypru Pafos
34°45′N 32°25′E

Pafos przed trzęsieniem ziemi

Odwiedzając port na dziesięć lat przed trzęsieniem ziemi, Wilbrand von Oldenburg, biskup Paderborn i Utrechtu opisał je, jako niewielkie miasto, położone w granicach starożytnego, rzymskiego Pafos. Wkrótce po jego wizycie na kopcu u wejścia do portu zbudowano twierdzę Saranda Kolones, której załoga miała pełnić rolę strażników, broniących dostępu do portu ze strony wroga.

Trzęsienie ziemi

Trzęsienie ziemi wystąpiło rankiem, kwadrans po godzinie szóstej czasu uniwersalnego, 11 maja 1222 roku i objęło zachodnią część Rowu Cypryjskiego – obszar południowo-zachodniego wybrzeża wyspy. Czas dotarcia do portu Pafos fal tsunami (według Scholasticusa i Scriby: „...morze opuściło swoje miejsca i cofnęło się ku otwartemu morzu...” jeszcze podczas wstrząsu) pozwolił oszacować miejsce epicentrum zjawiska na południowo-zachodnie wybrzeża kraju. Przemieszczenia skał objęły pięćdziesięciokilometrowy odcinek uskoku ze średnim przesunięciem: 3 m; głębokość ogniska wstrząsu oszacowano na 15 km (Yolsal i in., 2007). Maksymalną intensywność drgań na lądzie oszacowano na IX stopień w skali Mercallego. Trzęsienie było silnie odczuwalne także w głębi lądu – m.in. w Nikozji, gdzie również dokonało wielu strat.

Ważnym geologicznym skutkiem wstrząsu było podźwignięcie wybrzeża w regionie Pafos, co przełożyło się na całkowitą niezdatność ówczesnego portu do użytku; podobnie: w samym mieście wyschły wszystkie ujęcia wody. Z tego samego powodu swoje przeznaczenie stracił Saranda Kolones; twierdza nigdy nie została odbudowana.

Zniszczenia

Miasto Pafos uległo całkowitemu zniszczeniu – łącznie ze wspomnianą, bizantyjską twierdzą. Według zapisów kronikarskich oba żywioły pochłonęły tam życie większości mieszkańców. W jednym ze źródeł (Coggeshall, 1729) wspomniany został fakt zawalenia się należącego do franciszkanów kościoła w mieście, w trakcie odbywającej się tam mszy. Pod gruzami zginąć mieli wszyscy zgromadzeni, łącznie z odprawiającym obrzęd biskupem.

Tsunami

W port Pafos, w niecałą minutę po wstrząsie, uderzyła seria fal tsunami o wysokości do 1,9 m na wybrzeżu (ok. metra na wodach szelfowych), poprzedzonych charakterystycznym dla tego zjawiska cofnięciem się wód w dokach. Tsunami miało charakter lokalny – na przylądku Akamas, na północnym zachodzie wyspy, fale osiągały wysokość maksymalnie trzydziestu centymetrów. Tsunami odnotowano także na egipskich i libijskich wybrzeżach. Do portu w Aleksandrii, zgodnie z modelami sejsmicznymi, fale dotarły po siedemdziesięciu jeden minutach i osiągnęły na wybrzeżu maksymalnie 82 cm wysokości.

Bibliografia

• Mitchell, P.D., Medicine in the Crusades: warfare, wounds, and the medieval surgeon, Cambridge University Press, 2004, s. 120.
• Antonopoulos, J., Data from investigation on seismic Sea waves events in the Eastern Mediterranean from 1000 to 1500 A.D, [w:] „Annali Di Geofisica” 33/1980, s. 179–198.
• Pryor, J.H., Logistics of warfare in the Age of the Crusades: proceedings of a workshop held at the Centre for Medieval Studies, Ashgate Publishing, 2006, s. 115.
• Noller J.S., Zomeni Z., Panayides I., Preliminary field and GIS-based Assessment of Tsunami Hazard on Cyprus [dostępny: 25 lutego 2012]