Turakowate

Turakowate
	Musophagidae
	Lesson, 1828
	; Przedstawiciel rodziny – turak fioletowy (Tauraco violaceus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	turakowe
Rodzina	turakowate
Podrodziny
	Corythaeolinae; Criniferinae; Musophaginae;
	Corythaeolinae; Criniferinae; Musophaginae;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turakowate^[2] (Musophagidae) – rodzina ptaków z rzędu turakowych (Musophagiformes). Występują wyłącznie w Afryce Subsaharyjskiej^[3]. Żyją w lasach i na sawannach. Nie są dobrymi lotnikami, za to dobrze biegają i wspinają się po drzewach. Są łatwo rozpoznawalne dzięki charakterystycznym czubom na głowie.

Niewielki turak ostroczuby (*Tauraco livingstonii*) swój łaciński epitet otrzymał na cześć znanego odkrywcy Afryki, Davida Livingstone’a.

Biologia

Wymiary

Większość gatunków mierzy 40–45 cm i waży około 300 gramów. Jedynie szyszak (czyli turak olbrzymi) jest wyraźnie większy – mierzy nawet 70–75 cm i waży nieraz powyżej 1 kg^[4]. Mają dość krótkie, zaokrąglone skrzydła i długie ogony.

Biotop

Turaki prowadzą osiadły tryb życia. Pięć gatunków turaków (z podrodziny Criniferinae) o bardziej matowym, szarobrązowym upierzeniu zamieszkuje sawanny, pozostałe wolą bardziej lesiste środowisko. Wszystkie są jednak typowo nadrzewne. Ich donośne głosy przypominające szczekanie często są wykorzystywane przez ssaki roślinożerne jako ostrzeżenie przed drapieżnikami^[5].

Pożywienie

Odżywiają się liśćmi, pąkami, kwiatami i owocami, w okresie lęgowym również drobnymi bezkręgowcami^[5].

Rozmnażanie

Budują płytkie gniazda na drzewach, gdzie składają zwykle 1–3 jaja. Pisklęta wykluwają się pokryte gęstym puchem. Przebywają w gnieździe ok. 4 tygodni, ale często opuszczają je, zanim nauczą się latać, zręcznie wspinając się po drzewach^[4].

Cechy szczególne

Upierzenie

Ptaki należące do tej rodziny są zwykle bardzo kolorowo ubarwione, często na niebiesko, zielono lub fioletowo. Kolory te zawdzięczają specjalnym barwnikom nieobecnym u innych ptaków ani nigdzie indziej w świecie zwierząt. Za zieleń u turaków odpowiedzialna jest turakowerdyna, a za kolor czerwonofioletowy i granatowy turacyna. Barwniki te czynią upierzenie turaków niepowtarzalnym w całej gromadzie ptaków, ponieważ np. kolor zielony u innych gatunków jest barwą strukturalną – wynika z załamywania się światła na strukturze piór, a nie z obecności związków chemicznych^[4].

Budowa nóg

Cechą szczególną turaków jest ułożenie zewnętrznego, czwartego palca ich nóg. Jest on ustawiony pod kątem prostym w stosunku do osi nogi, co umożliwia jego skierowanie zarówno do przodu, jak i do tyłu (semizygodactylia)^[5]. Cecha ta umożliwia zręczne czepianie się gałęzi, co jest związane z typowo nadrzewnym trybem życia tych ptaków.

Systematyka

Do rodziny należą następujące podrodziny^[2]:

Corythaeolinae – szyszaki
Criniferinae – hałaśniki
Musophaginae – turaki

W dawniejszych klasyfikacjach rodzinę turakowatych (Musophagidae) zaliczano do rzędu kukułkowych (Cuculiformes) razem z kukułkowatymi (Cuculidae)^[6], niekiedy także z hoacynami (Opisthocomidae)^[7].

Kladogram (uproszczony) rodziny Musophagidae^[8]:

Musophagidae

Corythaeolinae

	Corythaeola

Criniferinae

Criniferoides

	Corythaixoides

	Crinifer

Musophaginae

	Gallirex

	Tauraco

Przypisy

↑ Musophagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Musophagidae Lesson, 1828 - turakowate - Turacos (wersja: 2020-05-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-19].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-19]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Pod red. Przemysława Busse: Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 304. ISBN 83-214-0043-4.
↑ ^a ^b ^c S. Marchant: Turaki i kukułki (w:) Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 345. ISBN 83-85152-34-2.
↑ A. Wetmore. A classification for the birds of the world. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 139 (11), s. 1–37, 1960. (ang.).
↑ JM Hughes, AJ Baker. Phylogenetic relationships of the enigmatic hoatzin (Opisthocomus hoazin) resolved using mitochondrial and nuclear gene sequences. „Molecular Biology and Evolution”. 16 (9), s. 1300–1307, 1999. DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a026220. (ang.).
↑ J. Boyd III: Musophagidae: Turacos. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).

Linki zewnętrzne

International Turaco Society (ang.)

[itis-1] Musophagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-2] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Musophagidae Lesson, 1828 - turakowate - Turacos (wersja: 2020-05-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-19].

[ioc-3] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-19]. (ang.).

[Busse-4] Pod red. Przemysława Busse: Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 304. ISBN 83-214-0043-4.

[Marchant-5] S. Marchant: Turaki i kukułki (w:) Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 345. ISBN 83-85152-34-2.

[wetmore-6] A. Wetmore. A classification for the birds of the world. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 139 (11), s. 1–37, 1960. (ang.).

[hughes-7] JM Hughes, AJ Baker. Phylogenetic relationships of the enigmatic hoatzin (Opisthocomus hoazin) resolved using mitochondrial and nuclear gene sequences. „Molecular Biology and Evolution”. 16 (9), s. 1300–1307, 1999. DOI: 10.1093/oxfordjournals.molbev.a026220. (ang.).

[tif-8] J. Boyd III: Musophagidae: Turacos. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-13]. (ang.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]