Ubezpłodnienie
Ubezpłodnienie, sterylizacja – zabieg chirurgiczny w wyniku którego organizm nie ma możliwości zapładniania albo zajścia w ciążę[1]. Z medycznego punktu widzenia jest to nieodwracalne pozbawienie zdolności rozrodczych kobiety lub mężczyzny[2]. Dlatego sterylizacja nie może być uznana za metodę antykoncepcyjną. W przeciwieństwie do niej utrata płodności na drodze antykoncepcji – nawet trwała (przez podwiązanie nasieniowodów u mężczyzn drogą ich przecięcia wraz z obszyciem, koagulacją końcówek lub podwiązanie jajowodów u kobiet metodą laparoskopii czy laparotomii) – jest odwracalna. Zabieg przywrócenia drożności jajowodów po salpingektomii lub rewazektomia mogą być jednak znacznie utrudnione i obarczone większym ryzykiem niepowodzenia[3].
Rodzaje zabiegów
edytujWyróżnia się[1]:
- kastrację (trzebienie/wytrzebienie) – polegającą na chirurgicznym usunięciu gonad, tj. jąder u mężczyzn lub jajników u kobiet. Możliwe jest też zniszczenie komórek rozrodczych promieniowaniem rentgenowskim, lekami lub substancjami toksycznymi jako skutek uboczny radioterapii, farmakoterapii lub chemioterapii. Interwencja ta skutkuje niepłodnością, ale i zaburzeniem funkcjonowania układu hormonalnego. Zabiegowi powszechnie poddaje się zwierzęta, a ludzi – w wyjątkowych przypadkach.
- sterylizację – błędnie pojmowaną jako wazektomia (odpowiednik u kobiet – salpingektomia), będącą w istocie synonimem kastracji, czyli zabiegu chirurgicznego usunięcia gonad. W odróżnieniu od niej wazektomia nie wiąże się z usunięciem jąder, a z trwałym, ale odwracalnym zamknięciem światła nasieniowodu w celu zablokowania transportu plemników do ejakulatu. Zabieg nie ogranicza wydzielania hormonów ani produkcji spermy[4].
Regulacje prawne
edytujPolskie prawo (art. 156 § 1 pkt 1 K.k.) stwierdza, że kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia zdolności płodzenia podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20[5]. Stąd kastracja i sterylizacja są zabiegami dozwolonymi w Polsce tylko w niektórych przypadkach i ze wskazań medycznych, jak:
- choroby nowotworowe (nowotwór złośliwy gonad męskich lub żeńskich, silnie hormonozależny rak piersi lub trzonu macicy, rak prostaty);
- wysokie ryzyko utraty zdrowia lub życia przez pacjentkę w wyniku zajścia w ciążę;
- stwierdzona wada genetyczna u kobiety potwierdzająca, że urodzenie przez nią dziecka z medycznego punktu widzenia jest niemożliwe[6].
Mimo zaistnienia powyższych wskazań, zabieg wymaga uprzedniego uzyskania zgody pacjenta lub pacjentki na interwencję. Na świecie (np. w Szwecji, Dani, Kanadzie, USA) kastracja chemiczna wykorzystywana jest jako metoda obniżania libido w leczeniu przestępców seksualnych[2]. Wazektomia i salpingektomia (w literaturze funkcjonujące też jako sterylizacja antykoncepcyjna) w Polsce powszechnie są uznawane za nielegalne. Art. 156 §1 nie reguluje jednak w sposób jednoznaczny ich sytuacji prawnej oraz nie zakazuje explicite tych metod antykoncepcyjnych[7]. W USA, Danii, Finlandii, Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii czy Japonii wazektomia traktowana jest jako ogólnodostępna antykoncepcja dla mężczyzn[8]. Wraz z salpingektomią metody te są tam prawnie dozwolone i legalnie wykonywane.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b ubezpłodnienie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-05-18].
- ↑ a b Przymusowa kastracja chemiczna dla pedofilów?. wprost.pl, 2008. [dostęp 2015-05-12].
- ↑ P. Dobroński, M. Czaplicki. Odtworzenie ciągłości nasieniowodów (vasovasostomia) z użyciem okularów operacyjnych o trzykrotnym powiększeniu. „Urologia Polska nr 57/3.”, 2004.
- ↑ G. Shih, D.K. Turok, W.J. Parker. Vasectomy: the other (better) form of sterilization.. „Contraception Journal nr 4(83)”, 2011.
- ↑ Kodeks karny - Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. [dostęp 2012-05-18].
- ↑ E. Zielińska. Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych. „Państwo i Prawo nr 9”, 1985.
- ↑ H. Pilonis. Wazektomia – wątpliwości medyczne, etyczne i prawne. „Służba Zdrowia nr 42-50”, 2013.
- ↑ R. Tokarczyk: Normatywne ujęcie antyprokreacji.. 2000, s. 227, seria: Roczniki Socjologii Rodziny UAM nr XII. ISBN 83-232-1056-X.
Bibliografia
edytuj- W. Grzywo-Dąbrowski: Sterylizacja i kastracja z punktu widzenia lekarskiego, eugenicznego i prawnego. Warszawa.
- T. Opala. Ginekologia - podręcznik dla położnych, pielęgniarek i fizjoterapeutów. „Wydawnictwo Lekarskie PZWL”, Warszawa 2006.
- E. Zielińska. Warunki dopuszczalności zabiegów sterylizacyjnych. „Państwo i Prawo nr 9”, 1985.
Linki zewnętrzne
edytuj- Antykoncepcja dla mężczyzn (pol.)
- Wazektomia a kastracja. Artykuł w serwisie monitor.co.ug. monitor.co.ug. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.)
