Ullamaliztli
Ullamaliztli – rytualna gra w piłkę plemion prekolumbijskiej Mezoameryki i Ameryki Południowej.
Pierwsze boiska do rytualnej gry w piłkę zbudowali Olmekowie w II tysiącleciu p.n.e.[1]
Boiska do gry w ullamaliztli znajdowały się w każdym mieście prekolumbijskiej Mezoameryki. Wiele boisk zachowało się do czasów dzisiejszych na terenie obecnego Meksyku, m.in. w El Tajín i w Monte Albán oraz największe – w Chichén Itzá[1].
Boisko do gry
edytujGrano na zazwyczaj prostokątnym boisku tlachtli w kształcie dużej drukowanej litery I (dwuteownik). Boiska były różnej wielkości i różniły się kształtem. Wzdłuż dłuższych boków znajdowały się pochyłe platformy, a za nimi pionowy mur, na niektórych od razu pionowy lub nieco pochyły mur, bez platform. Na środku tego muru, po obu stronach były umieszczone kamienne pierścienie. Pierścienie były ustawione pionowo, a nie poziomo jak w koszykówce. Na dłuższych bokach znajdowały się rozszerzenia boiska zakończone pionową ścianą. Wokół boisk nie było trybun dla widzów. Przebieg gry mogła obserwować garstka ludzi, prawdopodobnie kapłanów[2].
Zasady gry
edytujDo gry używano piłki z twardej gumy wyrabianej z soku mlecznego drzew chicle. Piłkę podbijano biodrem (lub udem) tak, aby przerzucić ją przez jeden z kamiennych pierścieni zawieszonych na murze, na wysokości ok. 4 m. Prawdopodobnie, by uniknąć kontuzji i złamań, używano swoistych ochraniaczy na biodro w kształcie podkowy, wykonanych z kamienia, drewna lub twardej skóry[2].
Poza chwilą, gdy „zawodnik” wybierał miejsce, gdzie chciał rzucić piłkę, nie wolno jej było dotknąć dłońmi ani stopami[2].
Piłki były różnej wielkości, najczęściej piłki do koszykówki[2].
Drużyny składały się z jednego do czterech zawodników, czasami z większej liczby. Najczęściej jednak było to dwóch na dwóch[2].
Piłka mogła odbić się tylko jeden raz o ziemię. Nie są znane zasady punktacji obowiązujące w tej grze. Wiadomo tylko, że przerzucenie piłki przez pierścień było równoznaczne z wygraną. Stawką w grze mogło być życie zawodników albo nawet królestwo. Zasady gry mogły się zmieniać w ciągu wieków i w różnych kulturach. Na reliefie w Chichén Itzá widać ścięcie głowy zawodnikowi, być może przywódcy drużyny, ale nie wiadomo, czy wygranej, czy przegranej[1].
W symbolice ludów Mezoameryki boisko oznaczało wszechświat, piłka była równoznaczna ze Słońcem lub Księżycem, zaś sama gra symbolizowała niepewność losu i przypadek decydujący o życiu lub śmierci.
Gra w ullamaliztli miała przypominać czy odtwarzać wyczyny mitycznych Bohaterskich Bliźniaków w świecie podziemnym (Xibalba)[2].
