Władimir Antonow-Owsiejenko

Władimir Aleksandrowicz Antonow-Owsiejenko, właściwie Wołodymyr Ołeksandrowicz Owsiejenko, ps. Sztyk i A. Galski (ukr. Володимир Олександрович Антонов-Овсієнко, ros. Владимир Александрович Антонов-Овсеенко, ur. 9 marca^?/21 marca 1883 w Czernihowie, zm. 10 lutego 1938 w Kommunarce) – radziecki rewolucjonista, wojskowy, działacz partyjny, polityk, dziennikarz i dyplomata narodowości ukraińskiej, współtwórca i jeden z przywódców Bolszewickiej Organizacji Wojskowej, sekretarz Piotrogrodzkiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, czołowy dowódca rewolucji październikowej i wojny domowej kierujący działaniami na Ukrainie, naczelny dowódca Wojsk Południa Rosji, głównodowodzący wojsk USRR, dowódca Frontu Zachodniego, szef Zarządu Politycznego Rewolucyjnej Rady Wojennej ZSRR i członek Rady Komisarzy Ludowych. Już w trakcie wojny zaczął tracić pozycję, dodatkowo osłabiło go poparcie Trockiego w konflikcie ze Stalinem o schedę po Leninie. Skierowany do dyplomacji, sprawował mniej znaczące funkcje attaché handlowego w Czechosłowacji i na Litwie, później ambasadora w Polsce, zerwał też z Lewicową Opozycją. Stopniowo odbudowywał karierę jako prokurator generalny RSFRR, konsul generalny w Barcelonie podczas hiszpańskiej wojny domowej i jeden z kierujących interwencją radziecką w Hiszpanii oraz ludowy komisarz sprawiedliwości RSFRR, lecz przerwała ją śmierć podczas wielkiej czystki. Ojciec historyka i pisarza Antona.

Władimir Antonow-Owsiejenko

Володимир Олександрович Антонов-Овсієнко

Władimir Antonow-Owsiejenko w 1930
Pełne imię i nazwisko	Wołodymyr Ołeksandrowicz Owsiejenko
Data i miejsce urodzenia	9 marca?/21 marca 1883 Czernihów, gubernia czernihowska, Cesarstwo Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	10 lutego 1938 Kommunarka, RFSRR, ZSRR
Poseł ZSRR w Polsce
Okres	od 30 stycznia 1930 do marca 1934
Poprzednik	Dmitrij Bogomołow
Następca	Jakow Dawtian
Prokurator generalny RFSRR
Okres	od 25 maja 1934 do 25 września 1936
Poprzednik	Andriej Wyszynski
Następca	Faina Njurina-Njurenberg (pełniąca obowiązki)
Ludowy komisarz sprawiedliwości RFSRR
Okres	od 16 września 1937 do 17 października 1937
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	Iwan Bułat
Następca	Jakow Dmitrijew
Odznaczenia

Sztyk

Władimir Antonow-Owsiejenko ok. 1919
Data i miejsce urodzenia	9 marca?/21 marca 1883 Czernihów, gubernia czernihowska, Cesarstwo Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	10 lutego 1938 Kommunarka, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojskowe Organizacje Bolszewików Czerwona Gwardia Armia Czerwona
Stanowiska	sekretarz Piotrogrodzkiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego naczelny dowódca Wojsk Południa Rosji głównodowodzący wojsk USRR dowódca Frontu Zachodniego
Główne wojny i bitwy	rewolucja 1905 roku, kryzys lipcowy, rewolucja październikowa, rosyjska wojna domowa: wojna ukraińsko-sowiecka powstanie tambowskie hiszpańska wojna domowa
Późniejsza praca	dyplomata

Głos Antonowa-Owsiejenki zarejestrowany w 1923 roku

Życiorys

Młodość

Urodził się w rodzinie porucznika armii carskiej, szlachcica Ołeksandra Owsiejenki. W latach 1902–1904 kształcił się w Woroneskim Korpusie Kadetów, następnie w junkierskiej szkole oficerskiej w Petersburgu. Brał udział w ruchu rewolucyjnym od 1901 r. Od 1903 w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. Carski oficer, za udział w rewolucji 1905 r., zwłaszcza za organizację buntu w Puławach, a potem w 1906 w Sewastopolu skazany na karę śmierci, zamienioną na 20 lat zesłania, z którego zbiegł. Jako przedstawiciel wojskowej organizacji SDPRR wchodził w skład petersburskiego komitetu partii. Później prowadził konspiracyjną pracę w Rosji i Finlandii. Od 1910 r. na emigracji we Francji, gdzie współpracował z mienszewikami.

Działalność polityczna i wojenna

W 1914 r. zerwał współpracę z mienszewikami, przechodząc po wybuchu I wojny światowej do frakcji międzydzielnicowców. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu powrócił w czerwcu 1917 r. do Rosji i przyłączył się do frakcji bolszewików. Jeden z kierujących Bolszewicką Organizacją Wojskową w armii rosyjskiej. Po nieudanej próbie przejęcia władzy przez bolszewików w lipcu 1917 (tzw. dni lipcowe) aresztowany przez Rząd Tymczasowy i osadzony w Kriestach, uwolniony na początku września 1917, po tzw. puczu Korniłowa. W październiku 1917 sekretarz Piotrogrodzkiego Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego. Był jednym z organizatorów ataku na Pałac Zimowy w Petersburgu, jako dowódca oddziałów, które zajęły Pałac, aresztował Rząd Tymczasowy. 8 listopada 1917 wybrany do pierwszej Rady Komisarzy Ludowych jako członek Komitetu Wojskowego i Morskiego. Od końca 1917 do początku 1918 r. dowodził wojskami rewolucyjnymi przeciw kozackiemu atamanowi Aleksiejowi Kaledinowi i frontem bolszewickim przeciw wojskom Ukraińskiej Republiki Ludowej. W tym samym czasie wspierał, poprzez dostarczanie wyposażenia, anarchistyczne oddziały dowodzone przez swoją dawną znajomą – Marię Nikiforową. Tzw. Wolna Drużyna Bojowa (ros. Вольная боевая дружина) współpracowała kilkukrotnie z bolszewikami w działaniach przeciwko Ukraińskiej Republice Ludowej oraz oddziałom Białych. W późniejszym okresie, kiedy dowództwo bolszewickie uznało Rewolucyjną Powstańczą Armię Ukrainy za wroga, Antonow-Owsjenko dalej wyrażał poparcie dla anarchistów, przez co jego pozycja polityczna osłabła.

Od marca do maja 1918 naczelny dowódca Wojsk Południa Rosji. Brał udział w opracowaniu planów wojennych przeciw Ukraińskiej Republice Ludowej. 3 stycznia 1919 r. na czele wojsk bolszewickich opanował Charków, który stał się siedzibą marionetkowego bolszewickiego Tymczasowego Robotniczo-Chłopskiego Rządu Ukrainy. Dowodził radziecką interwencją na Ukrainie, wiosną został mianowany głównodowodzącym wojsk Ukraińskiej SRR. Od stycznia do czerwca 1919 dowodził Frontem Zachodnim. W latach 1919–1920 przewodniczący komitetu guberni tambowskiej. W 1921 r. przedstawiciel pełnomocny Komisji Wszechrosyjskiego Komitetu Wykonawczego (WCIK) do zwalczania powstania tambowskiego. W latach 1922–1924 szef Zarządu Politycznego Rewolucyjnej Rady Wojennej ZSRR. W latach 1923–1927 współpracował z Lewicową Opozycją. W 1928 r. zerwał z nią.

Od 1924 r. attaché handlowy (ros. torgpred) ZSRR w Czechosłowacji, od 1928 r. na Litwie, w latach 1930–1934 poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny ZSRR w Polsce. W latach 1934–1935 był prokuratorem generalnym RFSRR. W czasie wojny domowej w Hiszpanii był generalnym konsulem ZSRR w Barcelonie.

Śmierć

W czasie wielkiej czystki odwołany do Moskwy i po przyjeździe 12 października 1937 aresztowany przez NKWD. 8 lutego 1938 został skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z zarzutu o udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej.

Stracony 10 lutego 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą, pochowany anonimowo.

Zrehabilitowany 25 lutego 1956 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Bibliografia

• Encyklopedia PWN. Warszawa, 1962.
• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, red. Jan Wojnowski, Warszawa 2001.
• biogram na portalu hrono.ru
• http://www.sakharov-center.ru/asfcd/martirolog/?t=page&id=2414 (ros.)
• Przewodnik po historii Partii Komunistycznej i ZSRR (ros.)