Walenty Lewandowski
Walenty Teofil Lewandowski (ur. 17 lutego 1823 w Łaskarzewie – zm. 22 stycznia 1907 w Warszawie[1] – komisarz wojenny województwa podlaskiego[2] i dowódca powstania styczniowego na Podlasiu, uczestnik powstania węgierskiego 1848 roku. Brat stryjeczny księdza Wawrzyńca Lewandowskiego.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
powstaniec styczniowy |
Życiorys
edytujSyn Wawrzyńca, garncarza z Łaskarzewa i Jadwigi z Rajewskich. W 1848 uciekł z Królestwa Kongresowego, w Rzeszowie wziął udział w działalności Rady Narodowej. Na Węgrzech zaciągnął się do Legionu Polskiego. Kampanię zakończył jako podporucznik artylerii. Internowany przez Turków, wszedł w skład sekcji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Po krótkim pobycie w Anglii, w 1851 przeniósł się do Paryża. W wyborach do Centralizacji w 1855 uzyskał 22 głosy, objął sekretariat sekcji Batignolles. W 1857 został profesorem języka polskiego w Szkole Polskiej na Montparnasse. W czasie wojny francusko-włoskiej w 1859 r. został sekretarzem Tymczasowej Komisji Jednoczącej się Emigracji[3]. W 1861 ogłosił odezwę Do emigracji, opowiadając się za zakonspirowaniem przygotowań do wybuchu powstania. Komitet Centralny wezwał go w grudniu 1862 do przyjazdu do kraju, a 5 stycznia 1863 mianował go naczelnikiem wojennym województwa podlaskiego w stopniu pułkownika.
Operował na Podlasiu i w Białostockiem. Walczył pod Stokiem Lackim (23 stycznia), Łaskarzewem (28 stycznia)[3]. Po niepowodzeniu w bitwie pod Siemiatyczami, stoczył bitwy pod Woskrzenicami (17 lutego) i Sycyną (21 lutego). W łukowskiem połączył się z oddziałem księdza Stanisława Brzóski. Po bitwie pod Różą, kilkakrotnie ranny[3], 24 marca dostał się do rosyjskiej niewoli. Namiestnik Fiodor Berg zamienił mu karę śmierci na osiedlenie na Syberii bez praw. W 1865 wszedł w porozumienie ze spiskowcami rosyjskimi co do oderwania Syberii od Rosji. Po wykryciu spisku w 1866 więziony przez dwa lata. Przeniósł się do Irkucka. W 1877 powrócił do kraju. Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie (kw. 207, rz. 2, g. 25)[4].
Bibliografia
edytuj- Marian Tyrowicz: Walenty Teofil Lewandowski w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, 1972, s.211-213.
Przypisy
edytuj- ↑ Lewandowski Walenty Teofil 1823-1907, Fundacja im. Ignacego Kapicy, kapica.org
- ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 4.
- ↑ a b c Janina Chodera, Feliks Kiryk (red.), Słownik biograficzny historii Polski. T. 2: L-Ż, Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2005, s. 849, ISBN 978-83-04-04692-4 [dostęp 2023-09-27].
- ↑ Elżbieta Słabik, Mogiła pułkownika Walentego Lewandowskiego, „Mówią Wieki” (2), 2023, s. 39-42, ISSN 1230-4018.