Walim (województwo dolnośląskie)
Walim (niem. Wüstewaltersdorf, Wüste Waltersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Walim, w dolinie rzeki Walimki u zachodniego podnóża Gór Sowich.
| wieś | |
 Panorama Walimia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
400–580[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
2340[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
58-320[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DBA |
| SIMC |
0856474 |
Położenie na mapie gminy Walim  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |
 50°41′52″N 16°26′32″E/50,697778 16,442222[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujWalim to duża i uprzemysłowiona wieś, leżąca u zachodniego podnóża Gór Sowich, w dolinie Walimki i Sowiego Spławu, na wysokości około 400–580 m n.p.m.[2]
Nazwa
edytujPierwotnie Walim nosił nazwę Waltersdorf (wieś Waltera). Wojna trzydziestoletnia, susze i zarazy spowodowały znacznie wyludnienie wsi, wtedy nastąpiła zmiana nazwy na Wüstewaltersdorf (pusta wieś Waltera). Nazwa ta zachowała się do 1945, wtedy władze polskie przyjęły nazwę Łokietek, którą następnie zmieniono na Walim. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[5].
Historia
edytujWalim został założony na początku XIV wieku[2]. W XVII i XVIII wieku miejscowość stała się ośrodkiem produkcji i handlu płótnem[2]. Od roku 1765, w Walimiu co tydzień organizowane były targi płótna i przędzy[2]. Na bazie utworzonych w latach 1848 i 1864, dwóch tkalni mechanicznych, powstały tu zakłady Websky, Hartmann & Wiesen AG, po II wojnie światowej przejęte przez państwo[2]. W czasach PRL w Zakładach Przemysłu Lniarskiego Walim rocznie wytwarzano do 12,5 mln mb tkanin (ręczniki, obrusy, tkaniny żakardowe, drukowane, powlekane, pościelowe)[2]. Do przedsiębiorstwa należał zakład terenowy w Wałbrzychu, ośrodki wczasowe w Sławie nad jeziorem i Międzyzdrojach, dom kultury, żłobek i przedszkole[6]. Zakłady upadły w 1992[7]. Ich dawne budynki zostały zniszczone.
W 1914 do wsi doprowadzono z Jugowic linię kolei elektrycznej[2]. Była to jedna z pierwszych zelektryfikowanych linii kolejowych na obecnym obszarze Polski. Linię tę zamknięto w 1959 r., a następnie rozebrano[2].
W czasie II wojny światowej m.in. w okolicach Walimia naziści postanowili wybudować system podziemnych korytarzy, być może – fabryk zbrojeniowych, aby ustrzec się przed ewentualnymi nalotami aliantów. Celem prowadzonych na dużą skalę prac górniczych i budowlanych było wykonanie połączonego ze sobą systemu obiektów – kompleksów składających się z części podziemnej i nadziemnej.
Po II wojnie światowej we wsi pracowały Zakłady Przemysłu Lniarskiego Walim oraz zakłady przemysłu drzewnego, był to również ośrodek spotów zimowych i popularne letnisko[8]. W 2014 roku Walim został ukazany w krótkometrażowym filmie dokumentalnym wyprodukowanym przez telewizję TVN pt. Depozytariusz. Obraz przedstawia historię Łukasza Kazka, mieszkańca Walimia, który w Górach Sowich odnajduje depozyty ukryte przez niemieckich mieszkańców wysiedlanych w wyniku postanowień konferencji poczdamskiej z terenów poddanych polskiej jurysdykcji po II wojnie światowej[9][10].
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (marzec 2011) liczył 2340 mieszkańców[3]. Jest największą miejscowością gminy Walim.
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Walim.
W administracyjnych granicach Walimia znajdują się 4 osiedla, które wcześniej stanowiły oddzielne wsie: Walim, Sędzimierz, Grządki, Dalków.
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- kościół parafialny pw. św. Barbary, z 1548 r. – XVI w., z wieżą dobudowaną w 1777 r. Przebudowywany na początku XIX wieku oraz w 1969 r. Kościół jednonawowy z wydzielonym prezbiterium
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Jadwigi, przebudowany w 1771 r.
- kaplica grobowa Klingberga, ul. 3 Maja, z 1813 r. – z początku XIX w.
- kaplica grobowa Seylerów, ul. Wyszyńskiego, z około 1800 r.
- dom, ul. Konopnickiej 2 (dawniej: ul. Dymitrowa 1), z końca XVIII w., początek XX w.
- dom, ul. Kilińskiego 3, murowano-szachulcowy, z drugiej połowy XVIII w., 1820 r.
- dom, ul. Wyszyńskiego 3, z połowy XIX w.
- dom, ul. Wyszyńskiego 8, murowano-drewniany, z 1704 r., drugiej połowy i przełomu XIX/XX w.
- dom towarowy Kauhaus, obecnie dom mieszkalny, ul. Wyszyńskiego 13, z 1779 r., 1839 r.
- budynek administracyjny tkalni z łącznikiem komunikacyjnym i boczną ścianą tkalni, ul. Kościuszki 8, z 1863 r.
Inne zabytki:
- podziemia i sztolnie w kompleksie Riese.
W kościele św. Jadwigi w Walimiu spoczywa mumia Karla von Zedlitza uważanego za twórcę egzaminu maturalnego[12], wraz ze szczątkami innych członków rodziny von Zedlitz. Grobowiec rodziny von Zedlitz został odkryty w 2014 roku przez Łukasza Kazka i grupę badaczy z Wałbrzycha[13].
Atrakcje turystyczne
edytuj- Sztolnie Walimskie – kompleks „Rzeczka”, jeden z siedmiu podziemnych kompleksów „Riese”
Transport
edytujPo Walimiu kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[14][15].
Szlaki turystyczne
edytujPrzez Walim przechodzą następujące szlaki turystyczne[16]:
z Głuszycy Górnej do Jugowic,
z Walimia do Głuszycy,
z Walimia na Przełęcz Walimską,
z Walimia na Wielką Sowę.
Ludzie związani z Walimiem
edytujKościoły
edytuj- Kościół katolicki. Parafia św. Barbary
- Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143768
- ↑ a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-BiS, 1994, s. 412–421. ISBN 83-85773-12-6.
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1329 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 19 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Informator dla studentów i absolwentów wyższych uczelni, Zjednoczenie Przemysłu Lniarskiego, 1975.
- ↑ Jan Harasimowicz: Dolny Śląsk. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2007. ISBN 978-83-7384-313-4.
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 383.
- ↑ Depositary. Polish Film Festival in America. [dostęp 2016-02-15]. (ang.).
- ↑ Depozytariusz. Muzeum Kinematografii w Łodzi. [dostęp 2016-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-16)]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 191,192. [dostęp 2012-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Baron von Zedlitz – Ślązak, który wymyślił matury na wachtyrz.eu.
- ↑ Pruski minister, który wymyślił matury, spoczywa na Dolnym Śląsku.
- ↑ Walbrzych24.com Autobusy do Głuszycy i Walimia, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2018-02-06].
Bibliografia
edytuj- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1995, ISBN 83-85773-12-6.
Linki zewnętrzne
edytuj- Sztolnie Walimskie – kompleksu Riese
- Walim. naszesudety.pl, 13 czerwca 2005. [dostęp 2016-04-26].
- Waldemar Brygier, Sztolnie w Walimiu [online], naszesudety.pl, 13 czerwca 2005 [dostęp 2016-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-31].