Wanda Chotomska
Wanda Maria Chotomska (ur. 26 października 1929 w Warszawie, zm. 2 sierpnia 2017 tamże[1]) – polska pisarka, autorka wierszy i opowiadań dla dzieci i młodzieży[2], autorka cyklu programów telewizyjnych dla dzieci Jacek i Agatka (1962–1973).
 Wanda Chotomska (2008) | |
| Data i miejsce urodzenia |
26 października 1929 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 sierpnia 2017 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodziła się w kamienicy przy ul. Wroniej 2 w Warszawie[3]. Jej rodzicami byli Stefan Chotomski i Romualda z domu Nyckowska[4]. Była sanitariuszką w powstaniu warszawskim, a po jego kapitulacji przebywała w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd zbiegła[5].
Studiowała na Wydziale Społeczno-Politycznym i Wydziale Dziennikarskim Akademii Nauk Politycznych w Warszawie[1]. Debiutowała w 1949 na łamach tygodnika „Świat Młodych”; w 1958 opublikowała pierwszy zbiór wierszy Tere fere. Wspólnie z Mironem Białoszewskim ogłaszała wiersze w tygodniku „Świerszczyk”, podpisywane pseudonimem „Wanda Miron”. Stworzyła popularny cykl programów telewizyjnych dla dzieci Jacek i Agatka (1962–1973). Była członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Prezes Zarządu Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży[6].
Laureatka Orderu Uśmiechu (1969), który powstał z jej inspiracji. W 1976 dołączono jej pracę Drzewo z czerwonym żaglem do międzynarodowej Listy Honorowej IBBY[7].
Jej książka Dzieci pana Astronoma stała się lekturą szkolna dla klasy III po reformie szkolnictwa i modyfikacji listy lektur w połowie lat 80-tych i była nią do 1999 r.; jej opowiadanie Od rzeczy do rzeczy było proponowaną lekturą dla klasy II w latach 1997-1999[8].
Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w kwaterze 190-2-24[9].
Twórczość
edytuj- Poezja
Wiersze pod psem (1959), Dwunastu panów (1960), Kaczka-tłumaczka (1968), Siedem księżyców (1970), Dla każdego coś śmiesznego (1971), Dlaczego cielę ogonem miele (1973) Tańce polskie (1981), Remanent (1985; 81 wierszyków; wydanie ilustrowane przez Edwarda Lutczyna), Kram z literami (1987), Wiersze dla dzieci (1997), Wanda Chotomska dla najmłodszych (2000)
- Opowiadania
Klucze do Jelenia (1972), Drzewo z czerwonym żaglem (1976), Pięciopsiaczki (1985), Dzień dobry, córeczko i inne opowiadania (1995), Od rzeczy do rzeczy (1969)
- Scenariusze bajek filmowych dla dzieci
Tadek Niejadek (1957), Wędrówki pana Księżyca (1959), Kangurek (1966), Czarna krowa w kropki bordo (1971), Poczta (1973), Czarodziejski młynek (1977), Uciekł wałek ze stolnicy (1978), Fajka (1988), Szalik (1988).
- Scenariusze bajek muzycznych
Kosmiczna heca, O Tadku-Niejadku, babci i dziadku
- Widowiska
Gawęda i detektywi, Gawęda – Na deszcz i pogodę, Gawęda – W 80 minut dookoła świata, Gawęda w cyrku
- Niezaklasyfikowane
Abecadło krakowskie (1962), Abecadło warszawskie (1960), Bajki z 1001 dobranocy (1972; na podstawie programów telewizyjnych Jacek i Agatka), Dzidka i kitka (1975), Dzieci pana Astronoma (1971), Dzień dobry, królu Zygmuncie (1973), Dzień dobry! Książka do domu, do szkoły, na podwórko, na boisko i na wakacje (1977), Dziesięć bałwanków (1977), Gdyby kózka nie skakała (1971), Gdyby tygrysy jadły irysy (1968), Jedziemy nad morze (1962), Koziołki pana Zegarmistrza (1971), Leonek i lew (1976), Muzyka pana Chopina (1978), Opowieść o arrasach (1969), Panna Kle-Kle (1973), Przygody jeża spod miasta Zgierza (1964), Różowy balonik (1976), Ślimak (1978), Trzymaj się, Kamil (1981)
Jest również autorką wielu piosenek dla Łejerów z Poznania.
Odznaczenia
edytuj- Złoty Medal „Za Zasługi dla Pożarnictwa”[4]
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”[10]
- 1969 – Order Uśmiechu[11]
- 1977 – Medal Komisji Edukacji Narodowej[4][10]
- 2003 – Medal Polskiej Sekcji IBBY za całokształt twórczości[7]
- 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[6]
- 2012 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości literackiej, za działalność społeczną na rzecz dzieci i młodzieży[12][13]
- 2016 – Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka[14]
Inne informacje
edytujByła żoną Jerzego Steinmetza, z którym miała córkę Ewę, znaną również z działalności dla dzieci – między innymi za sprawą roli Ciotki Klotki w programach dziecięcych z lat 80.: Tik-Tak, Fasola, Ciuchcia. Po rozwodzie związała się z artystą Eugeniuszem Stecem. Żyli razem aż do jego śmierci w 1991, ale nigdy nie zostali małżeństwem[5].
W 2007 Wanda Chotomska obchodziła razem z Łejerami „Wandalia”, czyli 30. rocznicę współpracy artystycznej. Z tej okazji podczas benefisu przygotowanego przez Łejery, miasto Poznań w dowód wdzięczności przyznało Wandzie Chotomskiej Wielką Pieczęć Miasta.
W 2003 została Honorowym Obywatelem Miasta Słupska oraz Honorowym Obywatelem Miasta Zgierza.
Laureatka nagrody specjalnej „Super Koziołka za całokształt twórczości” w roku 2013[15].
Upamiętnienie
edytujJej imieniem zostały nazwane m.in.:
- biblioteki: Biblioteka dla dzieci im. Wandy Chotomskiej „Chotomek” w Płocku;
- przedszkola: Przedszkole Miejskie nr 9 w Będzinie, Przedszkole Integracyjne nr 61 w Bydgoszczy, Przedszkole Publiczne nr 2 w Goleniowie, Miejskie Przedszkole nr 92 w Katowicach, Przedszkole Samorządowe nr 4 w Kielcach, Przedszkole Miejskie nr 2 w Kołobrzegu, Samorządowe Przedszkole nr 1 w Kościanie, Publiczne Przedszkole nr 5 w Kozienicach, Samorządowe Przedszkole w Krościenku Wyżnym, Przedszkole Samorządowe nr 6 w Myślenicach, Publiczne Przedszkole w Kozodrzy, Miejskie Przedszkole nr 9 w Oświęcimiu, Przedszkole Publiczne nr 5 w Policach, Przedszkole Publiczne nr 7 w Rzeszowie, Przedszkole Publiczne nr 1 w Skarżysku-Kamiennej, Przedszkole Miejskie nr 6 w Toruniu, Przedszkole z oddziałami integracyjnymi nr 127 w Warszawie, Przedszkole nr 351 w Warszawie, Gminne Przedszkole Publiczne nr 2 w Woli, Miejskie Przedszkole nr 2 w Zgierzu;
- Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Przecieszynie (2002), Zespół Szkolno-Przedszkolny w Trelkowie (2003 – powiat Szczytno), Zespół Oświatowy w Starej Prawdzie (szkoła podstawowa i gimnazjum, powiat Stoczek Łukowski);
- szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa w Pawłowie (powiat Chojnice), Szkoła Podstawowa w Domaradzu (powiat słupski), Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami integracyjnymi w Pustyni (powiat Dębica), Szkoła Podstawowa nr 6 w Dzierżoniowie, Szkoła Podstawowa w Bogucinie (powiat Garbów), Szkoła Podstawowa w Kiełczowie, Szkoła Podstawowa w Kleczewie, Szkoła Podstawowa w Józefowie (powiat Legionowo), Szkoła Podstawowa nr 4 w Praszce, Szkoła Podstawowa w Łagowie (gmina Zgorzelec), Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Moja Szkoła” w Łomiankach, Szkoła Podstawowa w Ortelu Książęcym, Szkoła Podstawowa w Bruku (gmina Dzierzgoń), Szkoła Podstawowa w Starym Orzechowie (gm. Pomiechówek), Szkoła Podstawowa nr 19 w Łodzi, Szkoła Podstawowa nr 77 w Warszawie;
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Głogówku;
- Międzynarodowy Konkurs Literacki Dzieci i Młodzieży w Słupsku.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Anna Legierska: Wanda Chotomska. culture.pl.
- ↑ Wanda Chotomska nie żyje. Tak wspominała ją córka [online], gazeta.pl [dostęp 2022-10-08] (pol.).
- ↑ Joanna Rolińska: Ale jest Warszawa. Rozmowy. Warszawa: The Facto, 2014, s. 77. ISBN 978-83-61808-37-4.
- ↑ a b c Who is who w Polsce. T. 1. Wyd. 2. Hübner 2003, s. 527.
- ↑ a b Wanda Chotomska. „Na receptach wypisuję uśmiech”. 2021-08-02. [dostęp 2021-08-02].
- ↑ a b Spotkanie autorskie z Wandą Chotomską. WiMBP w Łodzi. [dostęp 2013-02-20]. (pol.).
- ↑ a b Żegnamy Wandę Chotomską: IBBY – Polska Sekcja [online] [dostęp 2019-12-08] (pol.).
- ↑ Alicja Ungeheuer-Gołąb, Literatura dla dzieci jako przestrzeń wczesnej edukacji w kontekście kanonu lektur, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 39 (3), 2020, s. 173–186, DOI: 10.17951/lrp.2020.39.3.173-186, ISSN 0137-6136 [dostęp 2024-09-05] (ang.).
- ↑ Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Oddział Warszawa: Pożegnaliśmy, ale pamiętamy. sppwarszawa.pl. [dostęp 2022-09-13].
- ↑ a b Kto jest kim w Polsce. Warszawa 1989, s. 169.
- ↑ Kawalerowie Orderu Uśmiechu. Kapituła Orderu Uśmiechu. [dostęp 2013-02-20]. (pol.).
- ↑ Odznaczenia państwowe w Święto Niepodległości. prezydent.pl, 11 listopada 2012. [dostęp 2012-11-11].
- ↑ M.P. z 2013 r. poz. 226.
- ↑ Lista odznaczonych Odznaką RPD [online], brpd.gov.pl, grudzień 2023 (pol.).
- ↑ Marek Medela: Oświęcim: Koziołek Matołek za Elfa.. 2013-10-17. [dostęp 2022-01-21].
Bibliografia
edytuj- Złote Myśli Ludzi Wielkiego Umysłu, Talentu i Serca. Twórcy Wizerunku Polski, Lidia Domańska (red.), Warszawa: Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”, 2007, ISBN 978-83-924703-4-2, OCLC 233422183.
- Wanda Chotomska – publikacje w bibliotece Polona
Linki zewnętrzne
edytuj- Wanda Chotomska w bazie Filmweb
- Wanda Chotomska w bazie filmpolski.pl
- Wanda Chotomska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2022-09-13].
- Barbara Gawryluk: Wanda Chotomska. publio.pl. [dostęp 2022-09-13].