Wikipedia

Wasilij Blücher

radziecki dowódca wojskowy

Wasilij Konstantinowicz Blücher (ros. Василий Константинович Блюхер; ur. 19 lis.?/1 grudnia 1889 w Barszczince, gubernia jarosławska, zm. 9 listopada 1938 w Moskwie) – działacz partii bolszewickiej, wyższy dowódca Armii Czerwonej, marszałek Związku Radzieckiego (1935).

Wasilij Blücher
Василий Константинович Блюхер
Ilustracja
marsz. Wasilij Blücher
marszałek Związku Radzieckiego marszałek Związku Radzieckiego
Pełne imię i nazwisko

Wasilij Konstantinowicz Blücher

Data i miejsce urodzenia

19 lis.?/1 grudnia 1889
Barszczinka, gubernia jarosławska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1938
Lefortowo, Moskwa, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1915 (Armia Imperium Rosyjskiego),
1918–1938 (Armia Czerwona)

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Armia Czerwona

Stanowiska

dowódca: Armii Uralskiej,
30. i 51 Dywizji Strzelców, nacz. d-ca Armii Republiki Dalekiego Wschodu
d-ca Specjalnej Armii Dalekowschodniej (ODWA)

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna domowa w Rosji

podpis
Odznaczenia
Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonej Gwiazdy Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”
Carskie:
Krzyż św. Jerzego III stopnia (Imperium Rosyjskie) Krzyż św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie) Medal św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
Wasilij Blücher w 1923
Opancerzona salonka Wasilija Blüchera na dziedzińcu Muzeum Historii Wojskowości w Chabarowsku

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Z pochodzenia Rosjanin, wywodził się z rodziny chłopskiej. Niemiecko brzmiące nazwisko było przezwiskiem jego przodka, uczestnika wojny krymskiej, nadanym mu przez dziedzica po powrocie z wojny, w nawiązaniu do nazwiska pruskiego feldmarszałka Gebharda Leberechta von Blüchera. Po uwłaszczeniu chłopów pseudonim ten został oficjalnie przyjęty przez rodzinę jako nazwisko[1].

Ukończył jedynie szkołę cerkiewno-parafialną, po czym został przez rodzinę wysłany do pracy do Petersburga. Był niewykwalifikowanym robotnikiem w magazynie, następnie w fabryce, stracił pracę za udział w robotniczym mityngu[2]. W poszukiwaniu nowego zatrudnienia udał się do Moskwy i znalazł pracę w zakładach budowy wagonów w Mytiszczach. W 1910 r. został aresztowany za wzywanie do strajku, spędził w więzieniu trzy lata[2]. Po wyjściu na wolność pracował w warsztatach kolei Moskiewsko-Kazańskiej[2].

I wojna światowa

edytuj

W I wojnie światowej szeregowy, następnie podoficer (otrzymał awans za odwagę). Służył w 8 Armii[2]. Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Zasługi Wojskowego Orderu św. Jerzego oraz medalem św. Jerzego[3]. W styczniu 1915 r. został ciężko ranny pod Tarnopolem, wskutek czego po trzynastomiesięcznym leczeniu został uznany za niezdolnego do służby[2]. Po demobilizacji pracował w Niżnym Nowogrodzie i w Kazaniu. Od 1916 w SDPRR (frakcja bolszewików)[2]. Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu, idąc za sugestią Waleriana Kujbyszewa, zajął się prowadzeniem agitacji bolszewickiej w 102 pułku rezerwowym stacjonującym w Samarze[2].

Został wybrany zastępcą przewodniczącego komitetu pułkowego, członkiem Samarskiej Rady Deputatów Żołnierskich. Organizator przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Samarze. W końcu października 1917 skierowany do Czelabińska jako komisarz oddziału Czerwonej Gwardii. Tam został wybrany na przewodniczącego komitetu rewolucyjnego, a w marcu 1918 na przewodniczącego rady rewolucyjnej.

Wojna domowa w Rosji

edytuj

Po buncie Korpusu Czechosłowackiego dowódca okrążonych w rejonie Orenburga oddziałów czerwonych, dowódca południowo-uralskiego zgrupowania partyzanckiego (następnie Armii Uralskiej) w czasie wojny domowej w Rosji. Przeprowadził rajd wzdłuż Uralu na trasie liczącej 1500 km i połączył się z siłami 3 Armii Czerwonej[2]. 28 września 1918 za ten czyn był nagrodzony jako pierwszy w Rosji Sowieckiej Orderem Czerwonego Sztandaru[2].

Następnie był dowódcą 30. i 51 Dywizji Strzeleckiej, zastępcą dowódcy 3 Armii. 51 dywizją strzelecką dowodził w bitwie pod Kachowką, powstrzymując próbę kontrofensywy Sił Zbrojnych Południa Rosji z Krymu w kierunku prawego brzegu Dniepru[4]. Następnie na czele grupy operacyjnej brał udział w bitwie o Perekop, zakończonej ostatecznym zwycięstwem nad Siłami Zbrojnymi Południa Rosji dowodzonymi przez gen. Piotra Wrangla, odznaczając się w tej bitwie[1][2].

W czerwcu 1921 r. został głównodowodzącym Ludowej Armii Rewolucyjnej i ministrem wojny, naczelny dowódca armii i członek Ludowo-Rewolucyjnego Komitetu marionetkowej Republiki Dalekiego Wschodu[5][6]. W tym czasie siły republiki przeprowadziły operację rozbicia wojsk Romana von Ungern-Sternberga w Mongolii, zakończonej w końcu sierpnia 1921 r.[7] Jesienią tego samego roku biali, którzy utrzymywali się jeszcze na Przymorzu, wokół Władywostoku, podjęli ostatnią w rosyjskiej wojnie domowej próbę działań ofensywnych. 22 grudnia 1921 r. czerwoni musieli opuścić Chabarowsk, biali zaś kontynuowali marsz na zachód wzdłuż Kolei Transsyberyjskiej, docierając w ostatecznym rozrachunku do stacji Wołoczajewka. Tam ich oddziały zostały powstrzymane przez kontrofensywę dowodzoną przez Blüchera, który następnie w końcu lutego 1922 r. odzyskał Chabarowsk[8]. W 1922 r. został odwołany z Dalekiego Wschodu i skierowany na inne stanowisko; ostatnimi operacjami przeciwko białym na Dalekim Wschodzie dowodził już Ijeronim Uborewicz[9].

W latach 1921–1924 członek Wszechrosyjskiego Komitetu Wykonawczego (rząd Rosji Sowieckiej).

Dalsza służba w Armii Czerwonej

edytuj

W latach 1924–1927 pod pseudonimem „Galen” był głównym sowieckim doradcą wojskowym Kuomintangu w Chinach[1]. Następnie przez dwa lata służył w Ukraińskim Okręgu Wojskowym[1].

W latach 1929–1938 dowódca Specjalnej Armii Dalekowschodniej (ODWA), następnie Frontu Dalekowschodniego[2]. Rozbił wojska chińskie w czasie zbrojnego konfliktu o Kolej Wschodniochińską w 1929. W 1935 r. otrzymał stopień Marszałka Związku Radzieckiego, być może za sprawą osobistej interwencji Stalina[1]. W latach 1930–1938 deputowany Rady Najwyższej I kadencji.

Jako dowódca Specjalnej Armii Dalekowschodniej wykazywał również ambicje polityczne, ingerując w pracę lokalnych organów partyjnych. W 1936 r. doszło do ostrego konfliktu między Blücherem a dalekowschodnim komitetem wykonawczym oraz komitetem krajowym, jednak Stalin stanął po jego stronie[1]. Blücher, jako jeden z bohaterów wojny domowej, cieszył się wielkim szacunkiem wśród żołnierzy i oficerów niższych rangą, chociaż nie posiadał wykształcenia (ukończył technikum w trybie specjalnym, następnie również szkołę wojsk pancernych) i nigdy nie zdobył wojskowych doświadczeń w skali operacyjnej[1]. Pozostawał natomiast w złych stosunkach z komisarzem obrony Klimientem Woroszyłowem[1].

W okresie wielkiej czystki został zmuszony do jej poparcia. Był członkiem specjalnego trybunału, który w czerwcu 1937 r. wydał, na podstawie sfingowanych zarzutów, wyroki śmierci w sprawie marszałka Michaiła Tuchaczewskiego i innych wysokich rangą dowódców[10]. W drugiej połowie 1937 r. za jego zgodą NKWD przeprowadziło na masową skalę aresztowania w podległym mu okręgu wojskowym[11], chociaż według niektórych ocen starał się, chcąc ratować wartość bojową swoich wojsk, ograniczać zakres represji na tyle, na ile był w stanie[12]. W październiku 1937 r. został wybrany na członka Komitetu Centralnego WKP (b)[13], zaś w marcu 1938 r. powołany do nowo utworzonej Głównej Rady Wojennej[14].

Aresztowanie i śmierć

edytuj

Sytuacja marszałka zmieniła się latem 1938 r. Na polecenie Stalina na Daleki Wschód udali się naczelnik zarządu politycznego Armii Czerwonej Lew Mechlis oraz zastępca komisarza spraw wewnętrznych Michaił Frinowski w celu przygotowania represji przeciwko oficerom ODWA, w tym jej dowódcy[15]. Po operacji nad jeziorem Chasan w sierpniu 1938 r. Frinowski oskarżył marszałka o „moralną degrengoladę”, „oderwanie od armii”, „skryte sprzyjanie prawicowcom” i „przestępczą bezczynność”, wskutek której wojska ZSRR na Dalekim Wschodzie miały być nieprzygotowane do konfliktu z Japonią. 18 sierpnia 1938 r. Blücher opuścił Chabarowsk, zaś 28 sierpnia na spotkaniu wyższych dowódców ze Stalinem i Woroszyłowem jego referat poświęcony walkom nad jeziorem Chasan został bezwzględnie skrytykowany[16]. Następnie krytyce, pełnej logicznych sprzeczności i zmyślonych zarzutów, poddana została cała działalność marszałka na Dalekim Wschodzie. Tego samego dnia Blücher został odwołany ze stanowiska dowódcy Frontu Dalekowschodniego[17].

Woroszyłow zaproponował mu oczekiwanie na rzekomo przygotowywaną nową nominację w willi w Boczarowym Ruczaju pod Soczi. Tam Blücher został 21 października aresztowany przez NKWD[18]. Przewieziony do Moskwy i osadzony na Łubiance, Blücher został oskarżony o udział w „spisku wojskowo-faszystowskim” i działanie na rzecz Japonii począwszy od 1921 r. Rolę dowodów w sprawie miały odegrać zeznania wymuszone podczas śledztw na innych aresztowanych oficerach – Iwanie Fiedce, Aleksandrze Jegorowie, Grigoriju Chachanianie, Władimirze Winokurowie, Grigoriju Kassinie i byłym zastępcy Blüchera Siergieju Gulinie[19].

 
Tablice pamięci Bluchera i Siergieja Łazo na budynku dowództwa Armii Dalekowschodniej w Chabarowsku

Jako że marszałek nie przyznawał się do winy, został przeniesiony do Więzienia Lefortowskiego i wielokrotnie pobity. Gdy oprawcy nadzorującego śledztwo[19] Ławrientija Berii (Wsiewołod Mierkułow, Bogdan Kobułow, Boris Rodos i inni) tłukli go na przemian stalowymi pałkami, Blücher miał wołać: „Stalinie! Czy słyszysz, co oni ze mną robią?”[20][21]. 6 listopada ciężko pobity marszałek został skonfrontowany z Fiedką i Chachanianem, po czym przyznał się do udziału w spisku prawicowo-trockistowskim oraz w spisku wojskowym[22]. Śledztwo w jego sprawie nie zostało jednak ukończone – Blüchera skatowano tak bestialsko, że zmarł z powodu odniesionych obrażeń[20] 9 listopada w szpitalu więziennym[22]. Ciało marszałka na polecenie Stalina zostało spopielone w krematorium na Cmentarzu Dońskim[23].

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 517–519.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Блюхер Василий Константинович [online], www.hrono.ru [dostęp 2020-11-21].
  3. ↑ Блюхер Василий Константинович [online], www.hrono.ru [dostęp 2020-11-21].
  4. ↑ Оборона Каховского плацдарма [online], warspot.ru [dostęp 2020-02-19] (ros.).
  5. ↑ Блюхер Василий Константинович.
  6. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 347.
  7. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 223.
  8. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 224–225.
  9. ↑ Mawdsley E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, M. Popławska (tłum.), Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2, OCLC 750846354, s. 295.
  10. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 69.
  11. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 106.
  12. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 521.
  13. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 522–523.
  14. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 152.
  15. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 524–525.
  16. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 528–529.
  17. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 530.
  18. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 531–532.
  19. ↑ a b P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 533.
  20. ↑ a b Simon Sebag Montefiore Stalin Dwór Czerwonego Cara, Warszawa 2008, s. 278–279.
  21. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 534.
  22. ↑ a b P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 535.
  23. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 536.

Bibliografia

edytuj
  • Adam Krzyżanowski, Raj doczesny komunistów, Zuzanna Dawidowicz (red.), Kraków: Wyd. Arcana, 2008, ISBN 978-83-60940-24-2, OCLC 233506549.
  • Bolesław Potyrała, Hieronim Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
  • (ros.) W. Safonow – Ostatnie dni Marszałka Blüchera, Moskwa 1991
  • (ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
  • P. Wieczorkiewicz: Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939. Warszawa: Zysk i S-ka, 2016. ISBN 978-83-7785-794-6.
  • (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
  • (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 3, s. 435, Moskwa 1969-1978
  • (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
  • Василий Константинович Блюхер – Проект ХРОНОС (ros.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wasilij_Blücher&oldid=73940435”
  NODES
INTERN 1