Wielkie Oczy
Wielkie Oczy (ukr. Великі Очі) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Wielkie Oczy[4][5]. Leży na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w pobliżu granicy z Ukrainą.
| wieś | |
 Siedziba władz gminy, dawny dwór | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
926[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-627[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLU |
| SIMC |
0613263 |
Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
 50°01′31″N 23°09′46″E/50,025278 23,162778[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego; jest siedzibą gminy Wielkie Oczy.
Wielkie Oczy były miastem. Lokowane w 1671 roku, utraciły prawa miejskie w 1935 roku[6].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0613270 | Horysznie | część wsi |
| 0613286 | Mielniki | część wsi |
Historia
edytujNazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki miejscowości sięgają XIV w. Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii w Krakowcu. Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 roku osadził dominikanów. W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor[7].
W 1671 roku Wielkie Oczy otrzymały od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego prawa miejskie. W miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Mikołaj Bazyli Potocki, starosta kaniowski, zapisał dobra Wielkie Oczy w województwie ruskim położone synowcowi swemu ks. Kajetanowi Potockiemu, kanonikowi katedralnemu krakowskiemu[8].
W XIX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. W mieście w 1842 roku urodził się Bernard Henner, właściciel zakładów fotograficznych i radny miasta Przemyśla[9] Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców – Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 roku utraciły prawa miejskie.
W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie jaworowskim w woj. lwowskim. W 1943 Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowała tutaj 45 Żydów. W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali na terenie wsi 31 Polaków[10].
W 1926 roku władze zakonu dominikanów zlikwidowały klasztor, a parafię przekazały diecezji przemyskiej. W 1986 roku na frontonie kościoła umieszczono tablicę ku czci Polaków pomordowanych w latach 1939 - 1946, zawierającą nazwiska wielu mieszkańców Wielkich Oczu i okolicznych wsi[11].
O dawnym miejskim charakterze świadczy układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem, otoczonym kamieniczkami i drewnianymi domami. O dawnym współistnieniu trzech religii świadczą obiekty sakralne tych wyznań.
Turystyka
edytuj- Szlak Architektury Drewnianej – Trasa nr VI (lubaczowska)
Galeria
edytuj-
Dawny rynek i pomnik -
-
Dom Pomocy Społecznej -
Zespół szkół -
Dom (stan w 2007) projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1918,
ul. Krakowiecka 4
Ludzie związani z Wielkimi Oczami
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146455
- ↑ Wieś Wielkie Oczy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
- ↑ Zespół kościelno-klasztorny - Wielkie Oczy - Kultura i turystyka - Dla turysty - Strona internetowa Gminy Wielkie Oczy [online], www.wielkieoczy.info.pl [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ Sadok Barącz: Pamiątki buczackie. Lwów: Drukarnia Gazety Narodowej 1882, s. 68–69.
- ↑ Wielkie Oczy - przewodnik - Shtetl Routes - Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 353-354, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ WIELKIE OCZY - ZABYTKI - KOŚCIÓŁ [online], wielkieoczy.itgo.com [dostęp 2022-09-06].
Linki zewnętrzne
edytuj- Wielkie Oczy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 345.
- Mapa katastralna miasteczka Wielkie Oczy z 1854
- Autorska strona monograficzna Krzysztofa Dawida Majusa
- Fotografie Pawła Rydzewskiego. roztocze.horyniec.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- Parafia Wielkie Oczy. parafiawielkieoczy.iap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-26)].