Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2021-11

Aktualnie na stronie głównej

Minuskuł 569 – rękopis Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim. Kodeks składa się z 358 pergaminowych kart o rozmiarach 26,2 na 19,3 cm. Zawiera pełny tekst czterech Ewangelii z patrystycznym komentarzem otaczającym tekst biblijny z kilku stron. Tekst czterech Ewangelii pisany jest jedną kolumną na stronę. Według kolofonu został sporządzony w 1061 roku przez nieznanego skrybę. Bułgarski kapłan Eugenius odnotował na folio 5 recto kodeksu, że w 1757 roku rękopis został zakupiony od mnicha Sofroniusza w zamian za obietnicę wzniesienia kaplicy ku czci św. Spyridona w klasztorze św. Pawła w Bułgarii. Na liście Fredericka H. A. Scrivenera rękopis znajduje się pod numerem 475. Rękopis zachował się w całości, jest rzadko cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Od 1805 roku kodeks przechowywany jest w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Sankt Petersburgu. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2021-11-01

Ostrolot białobrewy – gatunek małego ptaka z rodziny ostrolotów. Występuje w niemal całej Australii, lecz tereny lęgowe są skupione we wschodniej części kontynentu. Szczególnie rzadki jest w Australii Zachodniej. Po raz pierwszy gatunek formalnie opisał John Gould w 1837 roku. Holotyp pochodził z Nowej Południowej Walii. Długość ciała wynosi 18–19 cm, masa ciała – 30–41,1 g. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Cecha ta wyróżnia ostrolota białobrewego na tle podrodziny, jako że poza dwoma gatunkami ostroloty są monomorficzne. Ich upierzenie jest też przeważnie w monotonnej kolorystyce. Zazwyczaj te ptaki żerują wśród drzew i w zaroślach. Niekiedy pokarmu szukają wśród kwiatów, owocujących krzewów lub na ziemi. Łączą się w grupy złożone z co najmniej 3–20 osobników, niekiedy kilkuset czy blisko 1000 lub więcej. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje ostrolota białobrewego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku. Czytaj więcej…

2021-11-02

Memoriał Jochena Rindta 1971 – zawody Formuły 1, które odbyły się w dniach 11–13 czerwca 1971 roku na torze Hockenheimring. Kalendarz na sezon 1971 Mistrzostw Świata Formuły 1 początkowo stanowił, że w czerwcu miało odbyć się Grand Prix Belgii. Jednakże belgijski tor Spa-Francorchamps został uznany przez Fédération Internationale du Sport Automobile za zbyt niebezpieczny, wskutek czego wyścig odwołano. Aby zapełnić lukę powstałą po odwołaniu Grand Prix Belgii, Badischer Motorsport Club z Hockenheim zdecydował się na zorganizowanie wyścigu Formuły 1 pod nazwą Jochen Rindt Gedächtnisrennen. Był to zatem wyścig honorujący pamięć Jochena Rindta, mistrza świata Formuły 1 z sezonu 1970, który zginął na torze Monza. Zwycięzcą został Belg Jacky Ickx z zespołu Ferrari, który startował z pole position i ustanowił ponadto najszybsze okrążenie. Czytaj więcej…

2021-11-03

Lotniskowce typu Yorktown – typ trzech amerykańskich lotniskowców z okresu dwudziestolecia międzywojennego oraz II wojny światowej o wyporności standardowej 19 900 ton. Były one ostatnimi amerykańskimi lotniskowcami traktatowymi, po wypowiedzeniu traktatu waszyngtońskiego przez Japonię. Okręty te stanowiły również pierwszą serię amerykańskich jednostek tej klasy zbudowanych od podstaw jako lotniskowce. Ustanowiły też podstawowy standard konstrukcyjny wszystkich amerykańskich lotniskowców uderzeniowych zbudowanych podczas wojny. Jednostki zdolne do przenoszenia nominalnie 80 samolotów weszły do służby krótko przed wybuchem wojny na Pacyfiku. Odegrały decydującą rolę w najważniejszych bitwach pierwszego okresu wojny, w tym w podczas bitwy na Morzu Koralowym, bitwy pod Midway oraz w szeregu kluczowych bitew w archipelagu Wysp Salomona, które złamały prymat floty imperium japońskiego na obszarze Pacyfiku. Czytaj więcej…

2021-11-04

Ulica Brzezińska w Łodzi – ulica w północno-wschodniej części Łodzi, w północnej części dawnej dzielnicy Widzew, jedna z najdłuższych łódzkich ulic, licząca około 8,4 km, mająca w swym przebiegu 25 skrzyżowań z 33 ulicami, jedno rondo oraz jedno skrzyżowanie bezkolizyjne z autostradą A1, będąca w całości fragmentem drogi krajowej nr 72. Jest trasą wylotową z Łodzi w kierunku wschodnim. Ulica ma przebieg równoleżnikowy i jest przedłużeniem w kierunku wschodnim ulicy Wojska Polskiego. Biorąc początek na wiadukcie nad jednotorową linią kolejową nr 16 Łódź Widzew – Kutno, stanowi granicę między dwoma obszarami SIM: Starych Moskuli a Sikawą. Od połowy swej długości ulica Brzezińska wkracza w obszar Nowosolnej. W przybliżeniu w połowie długości ulicy przebiega granica między dwoma makroregionami fizycznogeograficznymi: Niziną Południowowielkopolską a Wzniesieniami Południowomazowieckimi oraz między dwoma mezoregionami fizycznogeograficznymi: Wysoczyzną Łaską a Wzniesieniami Łódzkimi. Czytaj więcej…

2021-11-05

Ludwik I de Bourbon-Condé (ur. 7 maja 1530 w Vendôme, zm. 13 marca 1569 w Jarnac) – pierwszy książę de Condé i diuk d’Enghien, markiz de Conti, hrabia de Soissons, d’Anisy oraz de Vallery. Założyciel domu książęcego de Condé, bocznej linii rodu Burbonów. Dowódca wojsk hugenotów w okresie wojen religijnych we Francji. Ludwik jako książę krwi należał do ścisłego grona doradców i parów królewskich, wsławił się jako zdolny dowódca w czasie wojen włoskich. Dość szybko znalazł się pod wpływem wyznania kalwińskiego. W obliczu narastającego konfliktu między hugenotami a katolikami we Francji, stanął na czele stronnictwa protestanckiego. Po śmierci króla Henryka II, zainspirował hugenocki spisek mający na celu porwanie jego następcy króla Franciszka II. Spisek się nie udał. Po masakrze hugenotów w Wassy, poprowadził armię protestancką na Paryż, został jednak pokonany pod Dreux. Wojnę zakończył edykt z Amboise, nadający swobodę kultu szlachcie hugenockiej. Pięć lat później, ponownie poprowadził armię protestancką na Paryż, lecz został pokonany w bitwie pod Saint-Denis. Podpisał pokój w Longjumeau. Zginął podczas bitwy pod Jarnac. Czytaj więcej…

2021-11-06

Uncharted 2: Pośród złodziei – przygodowa gra akcji przedstawiona z perspektywy trzeciej osoby, wyprodukowana przez amerykańskie studio Naughty Dog i wydana przez Sony Computer Entertainment na konsolę gier wideo Sony PlayStation 3. Gra ukazała się w październiku 2009 roku. Jest to druga część serii Uncharted. Akcja gry rozgrywa się dwa lata po wydarzeniach z pierwszej odsłony. Nathan Drake podejmuje się rozwikłania tajemnicy Marco Polo, który w 1292 roku, po dwudziestoletnim pobycie na dworze chińskiego cesarza Kubilaj-chana, zdecydował się powrócić do ojczyzny. Podróżnik dokładnie opisywał swoje wyprawy, jednak o tej nic nie wspomniał. Drake z czasem odkrywa, że Polo, na polecenie cesarza, udał się na poszukiwania tajemniczej Shambhali, aby odnaleźć spełniający życzenia buddyjski szafir Cintamani. Trop prowadzi Drake’a aż do Tybetu, w których rozpoczyna się właściwa akcja. Gra została bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Recenzenci zachwalali każdy aspekt gry, począwszy od grafiki, przez fabułę, a kończąc na rozgrywce. Czytaj więcej…

2021-11-07

Song Taizu (ur. 21 marca 927 w Luoyangu, zm. 14 listopada 976) – pierwszy cesarz dynastii Song, panujący od roku 960 aż do śmierci. Wywodził się z rodziny lokalnych urzędników z Hebei, przy czym jego ojciec, jako pierwszy miał wybrać karierę wojskową. Przyszły cesarz odznaczył się w służbie późniejszej dynastii Zhou, ostatecznie zostając dowódcą oddziałów gwardii. W 960 roku obalił małoletniego ostatniego cesarza Zhou i założył własną dynastię Song. Niedługo potem pozbył się potencjalnych rywali doprowadzając do przejścia w stan spoczynku większości znaczących generałów. W trakcie swojego panowania Taizu podbił wszystkie królestwa Południa Chin z wyjątkiem Wuyue, które jednak także uznawało jego zwierzchność. W rezultacie w chwili jego śmierci jedynym niezależnym państwem w Chinach pozostało Północne Han. Taizu przywrócił egzaminy urzędnicze i powierzył administrację armii cywilnemu Biuru Do Spraw Wojskowych, złamał także potęgę niegdyś wszechmocnych wojskowych gubernatorów. Z uwagi na powyższe uważa się, iż za jego rządów zapoczątkowany został proces, który w późniejszym okresie Song doprowadził do dominacji administracji cywilnej nad wojskową. Czytaj więcej…

2021-11-08

Ostrolot białobrewy – gatunek małego ptaka z rodziny ostrolotów. Występuje w niemal całej Australii, lecz tereny lęgowe są skupione we wschodniej części kontynentu. Szczególnie rzadki jest w Australii Zachodniej. Po raz pierwszy gatunek formalnie opisał John Gould w 1837 roku. Holotyp pochodził z Nowej Południowej Walii. Długość ciała wynosi 18–19 cm, masa ciała – 30–41,1 g. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Cecha ta wyróżnia ostrolota białobrewego na tle podrodziny, jako że poza dwoma gatunkami ostroloty są monomorficzne. Ich upierzenie jest też przeważnie w monotonnej kolorystyce. Zazwyczaj te ptaki żerują wśród drzew i w zaroślach. Niekiedy pokarmu szukają wśród kwiatów, owocujących krzewów lub na ziemi. Łączą się w grupy złożone z co najmniej 3–20 osobników, niekiedy kilkuset czy blisko 1000 lub więcej. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje ostrolota białobrewego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku. Czytaj więcej…

2021-11-09

Memoriał Jochena Rindta 1971 – zawody Formuły 1, które odbyły się w dniach 11–13 czerwca 1971 roku na torze Hockenheimring. Kalendarz na sezon 1971 Mistrzostw Świata Formuły 1 początkowo stanowił, że w czerwcu miało odbyć się Grand Prix Belgii. Jednakże belgijski tor Spa-Francorchamps został uznany przez Fédération Internationale du Sport Automobile za zbyt niebezpieczny, wskutek czego wyścig odwołano. Aby zapełnić lukę powstałą po odwołaniu Grand Prix Belgii, Badischer Motorsport Club z Hockenheim zdecydował się na zorganizowanie wyścigu Formuły 1 pod nazwą Jochen Rindt Gedächtnisrennen. Był to zatem wyścig honorujący pamięć Jochena Rindta, mistrza świata Formuły 1 z sezonu 1970, który zginął na torze Monza. Zwycięzcą został Belg Jacky Ickx z zespołu Ferrari, który startował z pole position i ustanowił ponadto najszybsze okrążenie. Czytaj więcej…

2021-11-10

Lotniskowce typu Yorktown – typ trzech amerykańskich lotniskowców z okresu dwudziestolecia międzywojennego oraz II wojny światowej o wyporności standardowej 19 900 ton. Były one ostatnimi amerykańskimi lotniskowcami traktatowymi, po wypowiedzeniu traktatu waszyngtońskiego przez Japonię. Okręty te stanowiły również pierwszą serię amerykańskich jednostek tej klasy zbudowanych od podstaw jako lotniskowce. Ustanowiły też podstawowy standard konstrukcyjny wszystkich amerykańskich lotniskowców uderzeniowych zbudowanych podczas wojny. Jednostki zdolne do przenoszenia nominalnie 80 samolotów weszły do służby krótko przed wybuchem wojny na Pacyfiku. Odegrały decydującą rolę w najważniejszych bitwach pierwszego okresu wojny, w tym w podczas bitwy na Morzu Koralowym, bitwy pod Midway oraz w szeregu kluczowych bitew w archipelagu Wysp Salomona, które złamały prymat floty imperium japońskiego na obszarze Pacyfiku. Czytaj więcej…

2021-11-11

Ulica Brzezińska w Łodzi – ulica w północno-wschodniej części Łodzi, w północnej części dawnej dzielnicy Widzew, jedna z najdłuższych łódzkich ulic, licząca około 8,4 km, mająca w swym przebiegu 25 skrzyżowań z 33 ulicami, jedno rondo oraz jedno skrzyżowanie bezkolizyjne z autostradą A1, będąca w całości fragmentem drogi krajowej nr 72. Jest trasą wylotową z Łodzi w kierunku wschodnim. Ulica ma przebieg równoleżnikowy i jest przedłużeniem w kierunku wschodnim ulicy Wojska Polskiego. Biorąc początek na wiadukcie nad jednotorową linią kolejową nr 16 Łódź Widzew – Kutno, stanowi granicę między dwoma obszarami SIM: Starych Moskuli a Sikawą. Od połowy swej długości ulica Brzezińska wkracza w obszar Nowosolnej. W przybliżeniu w połowie długości ulicy przebiega granica między dwoma makroregionami fizycznogeograficznymi: Niziną Południowowielkopolską a Wzniesieniami Południowomazowieckimi oraz między dwoma mezoregionami fizycznogeograficznymi: Wysoczyzną Łaską a Wzniesieniami Łódzkimi. Czytaj więcej…

2021-11-12

Ludwik I de Bourbon-Condé (ur. 7 maja 1530 w Vendôme, zm. 13 marca 1569 w Jarnac) – pierwszy książę de Condé i diuk d’Enghien, markiz de Conti, hrabia de Soissons, d’Anisy oraz de Vallery. Założyciel domu książęcego de Condé, bocznej linii rodu Burbonów. Dowódca wojsk hugenotów w okresie wojen religijnych we Francji. Ludwik jako książę krwi należał do ścisłego grona doradców i parów królewskich, wsławił się jako zdolny dowódca w czasie wojen włoskich. Dość szybko znalazł się pod wpływem wyznania kalwińskiego. W obliczu narastającego konfliktu między hugenotami a katolikami we Francji, stanął na czele stronnictwa protestanckiego. Po śmierci króla Henryka II, zainspirował hugenocki spisek mający na celu porwanie jego następcy króla Franciszka II. Spisek się nie udał. Po masakrze hugenotów w Wassy, poprowadził armię protestancką na Paryż, został jednak pokonany pod Dreux. Wojnę zakończył edykt z Amboise, nadający swobodę kultu szlachcie hugenockiej. Pięć lat później, ponownie poprowadził armię protestancką na Paryż, lecz został pokonany w bitwie pod Saint-Denis. Podpisał pokój w Longjumeau. Zginął podczas bitwy pod Jarnac. Czytaj więcej…

2021-11-13

Uncharted 2: Pośród złodziei – przygodowa gra akcji przedstawiona z perspektywy trzeciej osoby, wyprodukowana przez amerykańskie studio Naughty Dog i wydana przez Sony Computer Entertainment na konsolę gier wideo Sony PlayStation 3. Gra ukazała się w październiku 2009 roku. Jest to druga część serii Uncharted. Akcja gry rozgrywa się dwa lata po wydarzeniach z pierwszej odsłony. Nathan Drake podejmuje się rozwikłania tajemnicy Marco Polo, który w 1292 roku, po dwudziestoletnim pobycie na dworze chińskiego cesarza Kubilaj-chana, zdecydował się powrócić do ojczyzny. Podróżnik dokładnie opisywał swoje wyprawy, jednak o tej nic nie wspomniał. Drake z czasem odkrywa, że Polo, na polecenie cesarza, udał się na poszukiwania tajemniczej Shambhali, aby odnaleźć spełniający życzenia buddyjski szafir Cintamani. Trop prowadzi Drake’a aż do Tybetu, w których rozpoczyna się właściwa akcja. Gra została bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Recenzenci zachwalali każdy aspekt gry, począwszy od grafiki, przez fabułę, a kończąc na rozgrywce. Czytaj więcej…

2021-11-14

Song Taizu (ur. 21 marca 927 w Luoyangu, zm. 14 listopada 976) – pierwszy cesarz dynastii Song, panujący od roku 960 aż do śmierci. Wywodził się z rodziny lokalnych urzędników z Hebei, przy czym jego ojciec, jako pierwszy miał wybrać karierę wojskową. Przyszły cesarz odznaczył się w służbie późniejszej dynastii Zhou, ostatecznie zostając dowódcą oddziałów gwardii. W 960 roku obalił małoletniego ostatniego cesarza Zhou i założył własną dynastię Song. Niedługo potem pozbył się potencjalnych rywali doprowadzając do przejścia w stan spoczynku większości znaczących generałów. W trakcie swojego panowania Taizu podbił wszystkie królestwa Południa Chin z wyjątkiem Wuyue, które jednak także uznawało jego zwierzchność. W rezultacie w chwili jego śmierci jedynym niezależnym państwem w Chinach pozostało Północne Han. Taizu przywrócił egzaminy urzędnicze i powierzył administrację armii cywilnemu Biuru Do Spraw Wojskowych, złamał także potęgę niegdyś wszechmocnych wojskowych gubernatorów. Z uwagi na powyższe uważa się, iż za jego rządów zapoczątkowany został proces, który w późniejszym okresie Song doprowadził do dominacji administracji cywilnej nad wojskową. Czytaj więcej…

2021-11-15

Międzynarodowa Organizacja Kawy – międzyrządowa organizacja zrzeszająca państwa eksportujące oraz importujące kawę. Została założona w 1963 roku. Powstanie organizacji motywowane było nadwyżką produkcji i spadającymi cenami kawy pod koniec lat 50. Celem powstania organizacji było promowanie międzynarodowej konsumpcji kawy oraz poszukiwanie sposobów poprawy jakości, a także obniżenia kosztów jej produkcji oraz ułatwienie współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie handlu. Najwyższym organem organizacji jest Międzynarodowa Rada Kawy, która składa się z przedstawicieli każdego z rządów członkowskich. Państwa członkowskie reprezentują 99% światowej produkcji kawy oraz 67% światowej konsumpcji. Siedziba MOK znajduje się w budynku przy 222 Gray’s Inn Road w Londynie w Wielkiej Brytanii. Czytaj więcej…

2021-11-16

Prairial – francuski oceaniczny dwukadłubowy okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt miał wyporność 404 ton w położeniu nawodnym i 553 ton pod wodą, a jego główną bronią było osiem torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z jednej wewnętrznej oraz sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Prairial” został zwodowany we wrześniu 1908 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu, a do służby w Marine nationale wcielono go w czerwcu 1909 roku. Uczestniczył w działaniach wojennych, operując na wodach kanału La Manche oraz Oceanie Atlantyckim. Okręt zatonął 29 kwietnia 1918 roku nieopodal Hawru, po kolizji z brytyjskim parowcem „Tropic”. Zdołano uratować jedynie siedmiu członków załogi okrętu podwodnego – pozostałych 19 zginęło. Czytaj więcej…

2021-11-17

SM UC-57 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany we wrześniu 1916 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w styczniu 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej okręt odbył siedem misji bojowych, podczas których zatopił pięć jednostek o łącznej pojemności 271 BRT i zdobył dwa statki o łącznej pojemności 3863 BRT. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. 12 listopada 1917 roku UC-57 wyruszył z Gdańska na swą siódmą misję bojową, mając na pokładzie ośmiu fińskich żołnierzy i cztery tony amunicji. 17 listopada, po udanym wysadzeniu żołnierzy i ładunku na wyspie Hamnskär w Zatoce Fińskiej okręt podwodny miał przeczekać noc leżąc na dnie, a następnie udać się w drogę powrotną do Gdańska. U-Boot nigdy nie dotarł do portu, tonąc z całą załogą prawdopodobnie po wejściu na minę. Czytaj więcej…

2021-11-18

ORP Kormoran – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu i stawiania min morskich. Okręt został zwodowany w grudniu 1963 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w styczniu 1965 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerem burtowym 616, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po ponad 28-letnim czasie użytkowania w czerwcu 1993 roku. Czytaj więcej…

2021-11-19

Giovanni da Procida – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Mameli. Okręt został zwodowany w kwietniu 1928 roku w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto w Tarencie, a w skład Regia Marina wszedł w styczniu 1929 roku. Długość całkowita okrętu wynosiła 64,6 metra, szerokość 6,51 metra i zanurzenie 4,3 metra. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 810 ton, a w zanurzeniu 993 tony. Załoga okrętu składała się z 5 oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym oraz Oceanie Atlantyckim, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii oraz kampanii śródziemnomorskiej. Po kapitulacji Włoch „Giovanni da Procida” trafił do USA, gdzie był używany do szkolenia sił ZOP. Jednostka została wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku. Czytaj więcej…

2021-11-20

SMS Habsburg – drugi z okrętów pancernych typu Erzherzog Ferdinand Max zbudowanych dla Österreiche Marine. Położenie stępki pod okręt odbyło się w czerwcu 1863 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino. Okręt został zwodowany w czerwcu 1865 roku i ukończony w czerwcu 1866 roku, w momencie wybuchu wojny prusko-austriackiej. Pierwotnie okręty miały być wyposażone w działa gwintowane sprowadzone z Prus, lecz z powodu wojny musiano je zastąpić szesnastoma gładkolufowymi działami 48-funtowymi. „Habsburg” wziął udział w bitwie pod Lissą w lipcu 1866 roku, lecz jego rola w bitwie była niewielka. W 1870 roku został użyty w pokazie siły, mającym na celu powstrzymanie Włochów przed aneksją Rzymu, którego opiekun, Francja, zajęty był wojną francusko-pruską, lecz Włosi zajęli miasto mimo to. Został przezbrojony w nowsze działa w 1874 roku i ponownie 1882 roku. Wycofany z pierwszoliniowej służby w 1886 roku, do 1898 roku służył jako okręt strażniczy i koszarowy w porcie w Puli, kiedy to został skreślony z rejestru floty i sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2021-11-21

Josz – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki wojskowy żyjący w IV wieku. Jeden z dowódców w bitwie na wzgórzu Kumorah z 385 roku, poległ w niej wraz ze wszystkimi swymi podkomendnymi. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, występuje też wśród wyznających mormonizm Maorysów. Na kartach Księgi Mormona pojawia się wyłącznie w wersie czternastym szóstego rozdziału Księgi Mormona. Istnienie Josza nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali etymologię imienia tego wojskowego, wywodząc ją z języka hebrajskiego. Niezależnie od wskazywanych semickich korzeni tego słowa Kerry Hull zastanawiał się nad jego mezoamerykańską genezą, w zgodzie z jedną z teorii na temat geograficznego kontekstu Księgi Mormona. Sugerował w tym kontekście związek z występującym w językach majańskich słowem yax, znaczącym nowy, zielony, święty czy drogocenny. Czytaj więcej…

2021-11-22

Międzynarodowa Organizacja Kawy – międzyrządowa organizacja zrzeszająca państwa eksportujące oraz importujące kawę. Została założona w 1963 roku. Powstanie organizacji motywowane było nadwyżką produkcji i spadającymi cenami kawy pod koniec lat 50. Celem powstania organizacji było promowanie międzynarodowej konsumpcji kawy oraz poszukiwanie sposobów poprawy jakości, a także obniżenia kosztów jej produkcji oraz ułatwienie współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie handlu. Najwyższym organem organizacji jest Międzynarodowa Rada Kawy, która składa się z przedstawicieli każdego z rządów członkowskich. Państwa członkowskie reprezentują 99% światowej produkcji kawy oraz 67% światowej konsumpcji. Siedziba MOK znajduje się w budynku przy 222 Gray’s Inn Road w Londynie w Wielkiej Brytanii. Czytaj więcej…

2021-11-23

Prairial – francuski oceaniczny dwukadłubowy okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt miał wyporność 404 ton w położeniu nawodnym i 553 ton pod wodą, a jego główną bronią było osiem torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z jednej wewnętrznej oraz sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Prairial” został zwodowany we wrześniu 1908 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu, a do służby w Marine nationale wcielono go w czerwcu 1909 roku. Uczestniczył w działaniach wojennych, operując na wodach kanału La Manche oraz Oceanie Atlantyckim. Okręt zatonął 29 kwietnia 1918 roku nieopodal Hawru, po kolizji z brytyjskim parowcem „Tropic”. Zdołano uratować jedynie siedmiu członków załogi okrętu podwodnego – pozostałych 19 zginęło. Czytaj więcej…

2021-11-24

SM UC-57 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany we wrześniu 1916 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w styczniu 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej okręt odbył siedem misji bojowych, podczas których zatopił pięć jednostek o łącznej pojemności 271 BRT i zdobył dwa statki o łącznej pojemności 3863 BRT. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. 12 listopada 1917 roku UC-57 wyruszył z Gdańska na swą siódmą misję bojową, mając na pokładzie ośmiu fińskich żołnierzy i cztery tony amunicji. 17 listopada, po udanym wysadzeniu żołnierzy i ładunku na wyspie Hamnskär w Zatoce Fińskiej okręt podwodny miał przeczekać noc leżąc na dnie, a następnie udać się w drogę powrotną do Gdańska. U-Boot nigdy nie dotarł do portu, tonąc z całą załogą prawdopodobnie po wejściu na minę. Czytaj więcej…

2021-11-25

ORP Kormoran – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu i stawiania min morskich. Okręt został zwodowany w grudniu 1963 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w styczniu 1965 roku. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona numerem burtowym 616, cały okres służby spędziła w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu. Okręt został skreślony z listy floty po ponad 28-letnim czasie użytkowania w czerwcu 1993 roku. Czytaj więcej…

2021-11-26

Giovanni da Procida – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Mameli. Okręt został zwodowany w kwietniu 1928 roku w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto w Tarencie, a w skład Regia Marina wszedł w styczniu 1929 roku. Długość całkowita okrętu wynosiła 64,6 metra, szerokość 6,51 metra i zanurzenie 4,3 metra. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 810 ton, a w zanurzeniu 993 tony. Załoga okrętu składała się z 5 oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym oraz Oceanie Atlantyckim, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii oraz kampanii śródziemnomorskiej. Po kapitulacji Włoch „Giovanni da Procida” trafił do USA, gdzie był używany do szkolenia sił ZOP. Jednostka została wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku. Czytaj więcej…

2021-11-27

SMS Habsburg – drugi z okrętów pancernych typu Erzherzog Ferdinand Max zbudowanych dla Österreiche Marine. Położenie stępki pod okręt odbyło się w czerwcu 1863 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino. Okręt został zwodowany w czerwcu 1865 roku i ukończony w czerwcu 1866 roku, w momencie wybuchu wojny prusko-austriackiej. Pierwotnie okręty miały być wyposażone w działa gwintowane sprowadzone z Prus, lecz z powodu wojny musiano je zastąpić szesnastoma gładkolufowymi działami 48-funtowymi. „Habsburg” wziął udział w bitwie pod Lissą w lipcu 1866 roku, lecz jego rola w bitwie była niewielka. W 1870 roku został użyty w pokazie siły, mającym na celu powstrzymanie Włochów przed aneksją Rzymu, którego opiekun, Francja, zajęty był wojną francusko-pruską, lecz Włosi zajęli miasto mimo to. Został przezbrojony w nowsze działa w 1874 roku i ponownie 1882 roku. Wycofany z pierwszoliniowej służby w 1886 roku, do 1898 roku służył jako okręt strażniczy i koszarowy w porcie w Puli, kiedy to został skreślony z rejestru floty i sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2021-11-28

Josz – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich neficki wojskowy żyjący w IV wieku. Jeden z dowódców w bitwie na wzgórzu Kumorah z 385 roku, poległ w niej wraz ze wszystkimi swymi podkomendnymi. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, występuje też wśród wyznających mormonizm Maorysów. Na kartach Księgi Mormona pojawia się wyłącznie w wersie czternastym szóstego rozdziału Księgi Mormona. Istnienie Josza nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali etymologię imienia tego wojskowego, wywodząc ją z języka hebrajskiego. Niezależnie od wskazywanych semickich korzeni tego słowa Kerry Hull zastanawiał się nad jego mezoamerykańską genezą, w zgodzie z jedną z teorii na temat geograficznego kontekstu Księgi Mormona. Sugerował w tym kontekście związek z występującym w językach majańskich słowem yax, znaczącym nowy, zielony, święty czy drogocenny. Czytaj więcej…

2021-11-29

Naprawa DNA – szereg procesów prowadzących do identyfikacji oraz naprawy zmian w cząsteczkach DNA w żywej komórce. W komórkach organizmów żywych procesy metaboliczne i czynniki środowiskowe mogą powodować uszkodzenie DNA. W każdej komórce codziennie ma miejsce nawet milion takich uszkodzeń. Wiele z nich powoduje trwałe zmiany w cząsteczce DNA, które mogą upośledzić albo pozbawić komórkę możliwości prawidłowej transkrypcji kodowanego przez uszkodzony fragment DNA genu. Inne uszkodzenia mogą skutkować potencjalnie groźną dla genomu komórki mutacją, dotyczącą tej komórki i wszystkich następnych powstałych z niej po podziałach. Oznacza to, że proces naprawy DNA w komórce musi być cały czas aktywny, by móc szybko i skutecznie niwelować skutki każdego uszkodzenia komórkowego DNA. Powodzenie naprawy DNA zależy od wielu czynników, w tym typu i wieku komórki oraz środowiska pozakomórkowego. W komórce, w której duża ilość DNA uległa uszkodzeniu albo której mechanizmy naprawy DNA nie są wystarczająco efektywne, mogą zajść: nieodwracalny stan wygaśnięcia aktywności komórki, apoptoza oraz niekontrolowane podziały, prowadzące do powstania nowotworu. Czytaj więcej…

2021-11-30

Mnyamawamtuka – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z grupy tytanozaurów. Jego skamieniałości odnaleziono na początku XXI wieku, opisano je w 2019 roku pod nazwą czerpiącą źródłosłów ze suahili. Pierwszy człon nazwy mnyama oznacza w tym języku zwierzę bądź bestię. Następujące dalej wa Mtuka znaczy „z Mtuka”. Chodzi tu o rzekę, w zlewisku której leży teren, gdzie znaleziono szczątki. Epitet gatunkowy stanowi odniesienie do tylno-bocznej ekspansji tylnego trzonu środkowych kręgów ogonowych, przyjmujących w rezultacie kształt sercowaty. Zwierzę to żyło w czasach aptu bądź cenomanu na terenie dzisiejszej Tanzanii, gdzie znaleziono jego dość kompletny szkielet. Przeprowadzone przez odkrywców analizy filogenetyczne wskazują na Mnyamawamtuka jako na bliską grupę zewnętrzną kladu Lithostrotia. Czytaj więcej…