Metropolita sarski i podoński, locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego. Pełnił obowiązki do powrotu metropolity Filareta (Romanowa), który jako ojciec cara Michała I miał objąć urząd patriarchy[1].
Wybrany na urząd przez sobór biskupów zgodnie z życzeniem cara Michała I[2]. Wcześniej, w 1608, przebywając w obozie Dymitra Samozwańca II, niekanonicznie tytułował się patriarchą, w opozycji do legalnego zwierzchnika Kościoła - Hermogena[3].
Wybrany na urząd przez cara, z grona trzech wskazanych przez sobór kandydatów. Jego wybór był formalnością, gdyż już wcześniej jako na swojego następcę wskazywał na niego zmarły patriarcha Filaret[4].
Najprawdopodobniej wybrany na urząd przez sobór biskupów, z poparciem cara[6]. W 1658, skonfliktowany z carem, ogłosił rezygnację z urzędu patriarchy i wycofał się do monasteru Nowe Jeruzalem. Decyzji tej nie potwierdził Sobór Lokalny ani Sobór Biskupów, toteż Nikon tytularnie pozostawał patriarchą, chociaż nie sprawował związanych z tym urzędem obowiązków, które pełnił w zastępstwie metropolita rostowski Jonasz[7]. W 1664 wrócił do Moskwy i zamierzał podjąć ich wykonywanie na nowo. Car Aleksy I był już jednak zdecydowanie mu przeciwny i nie dopuścił do tego, doprowadzając do zwołania w 1666 soboru z udziałem zwierzchników starożytnych patriarchów prawosławnych, który oficjalnie pozbawił Nikona wszystkich godności kościelnych[8]. W 1682 Nikon został pośmiertnie zrehabilitowany[9].
↑ abcD. Połozniew: Russkaja Prawosławnaja Cerkow w XVII wiekie. W: Prawosławnaja Encikłopiedija. T. RPC. Moskwa: Cerkowno-Naucznyj Centr "Prawosławnaja Encikłopiedija", 2000, s. 92-93. ISBN 5-89572-005-6.
↑A. Andrusiewicz: Dzieje wielkiej smuty. Katowice: Śląsk, 1999, s. 367. ISBN 83-7164-070-6.
↑A. Andrusiewicz: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: 2001, s. 106-107. ISBN 83-7311-126-3.
↑A. Andrusiewicz: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: 2001, s. 122-125. ISBN 83-7311-126-3.