Wybory samorządowe w Polsce w 2018 roku
Wybory samorządowe w Polsce w 2018 – wybory samorządowe, które z mocy ustawy zostały zarządzone przez premiera Mateusza Morawieckiego 13 sierpnia 2018[1] na dzień 21 października, natomiast II tura wyborów tzw. włodarzy (wójtów gmin, burmistrzów i prezydentów miast) odbyła się dwa tygodnie później – 4 listopada. W wyborach tych wybierani byli wójtowie gmin, burmistrzowie, prezydenci miast oraz radni dzielnicowi m.st. Warszawy, gminni (w tym miejscy), powiatowi i sejmików województw.
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj | |||
| Data przeprowadzenia |
21 października 2018 (I tura); 4 listopada 2018 (II tura) | ||
| Data zarządzenia |
13 sierpnia 2018 | ||
| Podstawa prawna | |||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Zmiana prawa wyborczego
edytuj
Wybory samorządowe w 2018 roku odbyły się po znaczącej nowelizacji prawa wyborczego (obejmującego kodeks wyborczy oraz ustawę o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim i o ustroju m.st. Warszawy), wprowadzonej ustawą z 11 stycznia 2018 o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (weszła w życie 31 stycznia 2018)[2], której najważniejszymi elementami były:
- wprowadzenie dwukadencyjności wójtów, burmistrzów i prezydentów miast[3][2];
- wydłużenie z 4 do 5 lat kadencji organów samorządowych (wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast, rady gmin, powiatów i sejmiki województw)[3][2];
- ograniczenie jednomandatowych okręgów wyborczych do gmin do 20 tys. mieszkańców (wcześniej nie obowiązywały jedynie w miastach na prawach powiatów oraz dzielnicach m.st. Warszawy)[3][2];
- ograniczenie możliwości głosowania korespondencyjnego jedynie dla osób niepełnosprawnych[3][2];
- wprowadzenie dwóch rodzajów komisji obwodowych: jedna będzie organizować głosowanie, a druga ustalać wyniki głosowania[3][2];
- zwiększenie uprawnień mężów zaufania i wprowadzenie instytucji obserwatorów społecznych[3][2].
Zmiany z powodu nieprawidłowości przy wyborach samorządowych w 2014 wprowadziła też ustawa z 25 czerwca 2015 o zmianie ustawy w sprawie kodeksu wyborczego[4]. Do najważniejszych zmian należały:
- przezroczyste urny wyborcze, których wzór określa Państwowa Komisja Wyborcza (dla wyborów zarządzonych od 1 lipca 2016), oraz koperty na kartę do głosowania gwarantujące tajność głosowania (zniesione wraz z wejściem życie ustawy z dnia 11 stycznia 2018);
- możliwość rejestracji własnymi urządzeniami nagrywającymi czynności obwodowych komisji przez mężów zaufania przed rozpoczęciem głosowania i po jego zakończeniu;
- ujęcie w protokołach głosowania liczby głosów nieważnych z podaniem przyczyny nieważności głosu;
- kadencyjność członków Państwowej Komisji Wyborczej – 9 lat oraz górny wiek członka – 70 lat (od 1 stycznia 2016);
- informowanie przez komisarza wyborczego (do 30 stycznia 2018 przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) wyborców w formie druku bezadresowego najpóźniej w 21. dniu przed terminem wyborów o sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu w danych wyborach (od 1 stycznia 2016);
- zasada, iż karta do głosowania jest kartką zadrukowaną jednostronnie, natomiast w uzasadnionych przypadkach (np. zbyt duża liczba komitetów wyborczych) PKW może zastosować karty do głosowania w formie „książeczki” z obligatoryjną informacją na pierwszej stronie o sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu w danych wyborach, na stronie drugiej – spis treści zawierający listę komitetów wyborczych;
- wspólne wykonywanie czynności związanych z ustaleniem wyników głosowania przez członków obwodowych komisji wyborczych;
- zakaz członkostwa osób w obwodowej komisji wyborczej, jeśli kandydatem jest osoba bliska (zstępnym, wstępnym, małżonkiem, rodzeństwem, małżonkiem zstępnego lub przysposobionego);
- zwiększenie z 9 do 10 maksymalnej i zmniejszenie z 7 do 6 minimalnej liczebności komisji obwodowych w obwodach ze względu na zróżnicowanie liczby uprawnionych do głosowania (od 2000 głosujących minimum 8 członków komisji), co ma zwiększyć komfort pracy komisji oraz przyspieszyć liczenie oddanych głosów (zasady te zostały zmienione w dniu 31 stycznia 2018);
- ustalenie liczebności zagranicznych komisji wyborczych od 4 do 8 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub upoważnione przez nich osoby oraz jednej osoby wyznaczonej przez konsula.
Po wyborach środowiska eksperckie wprowadzone zmiany oceniały niejednoznacznie[5].
Listy wyborcze
edytuj26 września 2018 PKW wylosowała numery list komitetów ogólnopolskich[6]:
- KWW Bezpartyjni Samorządowcy – nr 1
- KW Polskie Stronnictwo Ludowe – nr 2
- KW Partia Zieloni – nr 3
- KKW Platforma.Nowoczesna Koalicja Obywatelska – nr 4
- KKW SLD Lewica Razem – nr 5
- KW Partia Razem – nr 6
- KW Ruch Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej – nr 7
- KWW Kukiz’15 – nr 8
- KWW Wolność w Samorządzie – nr 9
- KW Prawo i Sprawiedliwość – nr 10.
Wyniki głosowania i wyniki wyborów
edytujFrekwencja
edytujI tura wyborów, frekwencja na poziomie całego kraju:
II tura wyborów, frekwencja na poziomie całego kraju:
Wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast
edytujWśród 107 miast, w których wybierano prezydentów, w 63 rozstrzygnięcia nastąpiły w I turze. W 80 przypadkach prezydentami zostali kandydaci startujący z komitetów własnych lub lokalnych, w 19 Koalicji Obywatelskiej, w 4 Prawa i Sprawiedliwości, w 2 koalicji SLD Lewica Razem, a w 1 Polskiego Stronnictwa Ludowego, jak również komitetu Kukiz’15. Prezydentami miast zostało 23 członków Platformy Obywatelskiej, 7 Sojuszu Lewicy Demokratycznej, 4 PiS, 2 PSL, po 1 Nowoczesnej i Porozumienia oraz 69 kandydatów bezpartyjnych (wśród bezpartyjnych był eurodeputowany PO, jednak nie poparty przez tę partię w I turze; jednocześnie po 1 członku PiS i SLD nie było popieranych przez własne partie – zarówno w I, jak i w II turze). Spośród 18 miast wojewódzkich w 5 wygrali kandydaci KO, a w pozostałych 13 kandydaci komitetów własnych lub lokalnych (w tym 4 związanych z KO i 2 z Bezpartyjnymi Samorządowcami). Jednocześnie w miastach tych zwyciężyło 5 członków PO, 1 SLD i 12 kandydatów bezpartyjnych.
Najwięcej burmistrzów zostało wybranych z komitetu PiS (62), jednak przynależność do PiS zadeklarowało 59 zwycięskich kandydatów na burmistrza, podczas gdy więcej do PO (69) i PSL (68). Także najwięcej wójtów zostało wybranych z ramienia KW PiS (168), jednak na wójtów zostało wybranych najwięcej członków PSL (221 – podczas gdy kandydatów KW PSL 138). Ogółem na włodarzy zostało wybranych najwięcej kandydatów PiS (234), PSL (173) i KO (33), zaś najwięcej członków PSL (291), PiS (203) i PO (127).
-
Zwycięskie komitety wyborcze
| Komitet wyborczy | Prezydenci | Burmistrzowie | Wójtowie | Razem | |
|---|---|---|---|---|---|
| Koalicja Obywatelska | 19 | 11 | 3 | 33 | |
| Prawo i Sprawiedliwość | 4 | 62 | 168 | 234 | |
| SLD Lewica Razem | 2 | 3 | 1 | 6 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 1 | 34 | 138 | 173 | |
| Kukiz’15 | 1 | – | 3 | 4 | |
| Mniejszość Niemiecka | – | 4 | 9 | 13 | |
| Bezpartyjni Samorządowcy | – | 2 | 1 | 3 | |
| Śląska Partia Regionalna | – | – | 1 | 1 | |
| Wolni i Solidarni | – | – | 1 | 1 | |
| Pozostali | 80 | 706 | 1221 | 2007 | |
| Partia polityczna | Prezydenci | Burmistrzowie | Wójtowie | Razem | |
|---|---|---|---|---|---|
| Platforma Obywatelska | 24 | 69 | 35 | 128 | |
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 7 | 15 | 16 | 38 | |
| Prawo i Sprawiedliwość | 4 | 59 | 140 | 203 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 2 | 68 | 221 | 291 | |
| Porozumienie | 1 | 2 | 7 | 10 | |
| Nowoczesna | 1 | 2 | – | 3 | |
| Solidarna Polska | – | 2 | 4 | 6 | |
| Regionalna. Mniejszość z Większością | – | 2 | 1 | 3 | |
| Unia Pracy | – | 2 | – | 2 | |
| Prawica Rzeczypospolitej | – | 1 | 1 | 2 | |
| Partia Razem | – | 1 | – | 1 | |
| Stronnictwo „Piast” | – | 1 | – | 1 | |
Sejmiki województw
edytuj-
Podział mandatów w sejmikach wojewódzkich po wyborach -
Koalicje w sejmikach (według komitetów wyborczych)
Wyniki głosowania
edytujWszystkie dane wyrażono w procentach.
| Sejmik | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PiS | KO | PSL | SLD LR | Kukiz’15 | BS | WwS | Razem | RN | Zieloni | Regionalne z mandat. |
Inne | |
| dolnośląski[14] | 28,53 | 25,77 | 5,23 | 5,50 | 4,78 | 14,98 | 1,38 | 1,61 | 1,32 | 1,76 | 8,291 | 0,86 |
| kujawsko-pomorski[15] | 28,27 | 34,66 | 14,31 | 9,00 | 5,70 | 0,64 | 1,98 | 1,77 | 0,54 | 1,19 | – | 1,94 |
| lubelski[16] | 44,04 | 18,19 | 19,30 | 5,89 | 6,64 | 0,42 | 1,62 | 0,93 | 1,32 | 0,14 | – | 1,51 |
| lubuski[17] | 25,11 | 29,92 | 12,43 | 9,59 | 3,22 | 13,17 | 0,55 | 1,72 | 1,67 | 2,62 | – | – |
| łódzki[18] | 34,88 | 28,39 | 13,06 | 6,32 | 5,86 | 3,90 | 1,38 | 1,72 | 1,17 | 1,34 | – | 1,98 |
| małopolski[19] | 43,55 | 22,66 | 10,03 | 2,87 | 5,76 | 3,89 | 1,80 | 1,44 | 0,86 | 1,02 | – | 6,14 |
| mazowiecki[20] | 34,04 | 27,66 | 13,15 | 5,46 | 5,44 | 6,24 | 1,51 | 1,70 | 1,24 | 1,38 | – | 2,16 |
| opolski[21] | 25,77 | 29,45 | 10,72 | 5,94 | 6,06 | 0,78 | 1,54 | 1,51 | 0,95 | 0,45 | 14,642 | 2,19 |
| podkarpacki[22] | 52,25 | 13,44 | 11,88 | 5,85 | 6,62 | 3,39 | 1,77 | 1,08 | 1,92 | 0,63 | – | 1,16 |
| podlaski[23] | 41,64 | 24,14 | 15,66 | 4,78 | 5,90 | 1,20 | 1,04 | 1,24 | 1,36 | 0,44 | – | 2,60 |
| pomorski[24] | 27,84 | 40,70 | 8,33 | 6,59 | 5,24 | 3,03 | 2,83 | 2,21 | 1,64 | 1,59 | – | – |
| śląski[25] | 32,11 | 28,83 | 5,15 | 8,31 | 6,58 | 4,96 | 1,43 | 1,46 | 1,16 | 1,39 | – | 8,62 |
| świętokrzyski[26] | 38,40 | 11,79 | 25,52 | 6,16 | 4,90 | 2,78 | 1,84 | 0,77 | 1,16 | 0,43 | 5,263 | 0,98 |
| warmińsko-mazurski[27] | 28,15 | 30,40 | 19,64 | 8,16 | 6,29 | 0,79 | 0,48 | 2,31 | 2,65 | 0,45 | – | 0,70 |
| wielkopolski[28] | 27,84 | 29,66 | 14,52 | 9,31 | 5,23 | 6,08 | 1,53 | 1,78 | 1,26 | 1,56 | – | 1,23 |
| zachodniopomorski[29] | 26,80 | 32,04 | 9,68 | 9,08 | 4,21 | 13,70 | 1,94 | 1,53 | 0,73 | 0,30 | – | – |
| Polska[30] | 34,13 | 26,97 | 12,07 | 6,62 | 5,63 | 5,28 | 1,59 | 1,57 | 1,26 | 1,15 | 1,13 | 2,60 |
Objaśnienia:
1 KWW Z Dutkiewiczem dla Dolnego Śląska,
2 KWW Mniejszość Niemiecka,
3 KWW Projekt Świętokrzyskie Bogdana Wenty.
W tabeli przedstawiono jedynie wyniki komitetów ogólnopolskich. Spośród pozostałych komitetów najlepsze rezultaty w skali kraju uzyskały: Wolni i Solidarni (0,78%), Z Dutkiewiczem dla Dolnego Śląska (0,6%), Wspólna Małopolska (0,4%), Śląska Partia Regionalna (0,38%), Ślonzoki Razem (0,36%) i Mniejszość Niemiecka (0,34%).
Podział mandatów
edytuj| Sejmik | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PiS | KO | PSL | BS | SLD LR | MN | ZDdDŚ | PŚ BW | Razem | |
| dolnośląski | 14 | 13 | 1 | 6 | – | – | 2 | – | 36 |
| kujawsko-pomorski | 11 | 14 | 4 | – | 1 | – | – | – | 30 |
| lubelski | 18 | 7 | 7 | – | 1 | – | – | – | 33 |
| lubuski | 9 | 11 | 4 | 4 | 2 | – | – | – | 30 |
| łódzki | 17 | 12 | 4 | – | – | – | – | – | 33 |
| małopolski | 24 | 11 | 4 | – | – | – | – | – | 39 |
| mazowiecki | 24 | 18 | 8 | 1 | – | – | – | – | 51 |
| opolski | 10 | 13 | 2 | – | – | 5 | – | – | 30 |
| podkarpacki | 25 | 5 | 3 | – | – | – | – | – | 33 |
| podlaski | 16 | 9 | 5 | – | – | – | – | – | 30 |
| pomorski | 13 | 18 | 2 | – | – | – | – | – | 33 |
| śląski | 22 | 20 | 1 | – | 2 | – | – | – | 45 |
| świętokrzyski | 16 | 3 | 9 | – | 1 | – | – | 1 | 30 |
| warmińsko-mazurski | 11 | 12 | 7 | – | – | – | – | – | 30 |
| wielkopolski | 13 | 15 | 7 | 1 | 3 | – | – | – | 39 |
| zachodniopomorski | 11 | 13 | 2 | 3 | 1 | – | – | – | 30 |
| Polska | 254 | 194 | 70 | 15 | 11 | 5 | 2 | 1 | 552 |
Rady powiatów (w tym miast na prawach powiatu)
edytuj-
Zwycięskie komitety wyborcze na szczeblu powiatów i miast na prawach powiatu
| Komitet wyborczy | % głosów[31] | Liczba mandatów[13] | |
|---|---|---|---|
| Prawo i Sprawiedliwość | 30,46 | 2114 | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 14,22 | 952 | |
| Koalicja Obywatelska | 12,29 | 726 | |
| SLD Lewica Razem | 2,77 | 105 | |
| Mniejszość Niemiecka | 0,46 | 45 | |
| Bezpartyjni Samorządowcy | 0,86 | 36 | |
| Kukiz’15 | 1,42 | 19 | |
| Projekt Świętokrzyskie Bogdana Wenty | 0,14 | 5 | |
| Porozumienie Jarosława Gowina | 0,22 | 3 | |
| Śląska Partia Regionalna | 0,05 | 3 | |
| KW stowarzyszeń i organizacji społecznych | 6,91 | 397 | |
| Pozostałe (KWW) | 30,21 | 1839 | |
Rady gmin (w tym miast)
edytuj-
Zwycięskie komitety wyborcze na szczeblu gmin
| Komitet wyborczy | Gminy powyżej 20 tys. mieszkańców | Gminy do 20 tys. mieszkańców | Gminy łącznie | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| % głosów[31] | Liczba mandatów[31] | % głosów[31] | Liczba mandatów[13] | Suma mandatów | |||
| Prawo i Sprawiedliwość | 25,20 | 1877 | 15,72 | 3931 | 5808 | ||
| Koalicja Obywatelska | 19,41 | 932 | 0,80 | 166 | 1098 | ||
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 1,19 | 123 | 8,52 | 3077 | 3200 | ||
| SLD Lewica Razem | 3,70 | 107 | 0,82 | 200 | 307 | ||
| Bezpartyjni Samorządowcy | 0,80 | 22 | 0,13 | 31 | 53 | ||
| Kukiz’15 | 2,37 | 18 | 0,48 | 75 | 93 | ||
| Projekt Świętokrzyskie Bogdana Wenty | 0,19 | 7 | 0,03 | 7 | 14 | ||
| Mniejszość Niemiecka | 0,04 | 4 | 0,33 | 203 | 207 | ||
| Śląska Partia Regionalna | 0,16 | 1 | 0,06 | 10 | 11 | ||
| Wolni i Solidarni | 0,04 | 0 | 0,07 | 13 | 13 | ||
| Porozumienie Jarosława Gowina | 0,01 | 0 | 0,09 | 13 | 13 | ||
| Prawica Rzeczypospolitej | – | – | 0,03 | 9 | 9 | ||
| Stronnictwo Ludowe „Ojcowizna” RP | – | – | 0,01 | 4 | 4 | ||
| Wolność w Samorządzie | 0,18 | 0 | 0,02 | 3 | 3 | ||
| Samoobrona | – | – | 0,02 | 3 | 3 | ||
| Ślonzoki Razem | – | – | 0,00 | 2 | 2 | ||
| Ruch Narodowy | 0,01 | 0 | 0,02 | 1 | 1 | ||
| Kongres Nowej Prawicy | 0,00 | 0 | 0,00 | 1 | 1 | ||
| Zieloni | 0,08 | 0 | 0,00 | 0 | 0 | ||
| KW stowarzyszeń i organizacji społecznych | 6,45 | 632 | 3,12 | 1014 | 1646 | ||
| Pozostałe (KWW) | 40,17 | 3628 | 69,72 | 23 410 | 27 038 | ||
Rady dzielnic Warszawy
edytujW wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy zwyciężyły następujące komitety wyborcze[32]:
| Dzielnica | Zwycięski komitet wyborczy | Liczba mandatów | |
|---|---|---|---|
| Bemowo | Koalicja Obywatelska | 11 (na 25) | |
| Białołęka | Koalicja Obywatelska | 11 (na 25) | |
| Bielany | Koalicja Obywatelska | 10 (na 25) | |
| Mokotów | Koalicja Obywatelska | 19 (na 28) | |
| Ochota | Koalicja Obywatelska | 10 (na 23) | |
| Praga-Południe | Koalicja Obywatelska | 15 (na 25) | |
| Praga-Północ | Prawo i Sprawiedliwość | 9 (na 23) | |
| Rembertów | Koalicja Obywatelska | 6 (na 21) | |
| Śródmieście | Koalicja Obywatelska | 15 (na 25) | |
| Targówek | Koalicja Obywatelska | 11 (na 25) | |
| Ursus | Koalicja Obywatelska | Stowarzyszenie Obywatelskie w Ursusie | po 8 (na 23) |
| Ursynów | Koalicja Obywatelska | 13 (na 25) | |
| Wawer | Koalicja Obywatelska | 10 (na 23) | |
| Wesoła | Koalicja Obywatelska | 8 (na 21) | |
| Wilanów | Koalicja Obywatelska | 13 (na 21) | |
| Włochy | Koalicja Obywatelska | 9 (na 21) | |
| Wola | Koalicja Obywatelska | 15 (na 25) | |
| Żoliborz | Koalicja Obywatelska | 10 (na 21) | |
| Komitet wyborczy | % głosów[33] | Liczba mandatów[13] | |
|---|---|---|---|
| Koalicja Obywatelska | 39,35 | 201 | |
| Prawo i Sprawiedliwość | 24,04 | 118 | |
| Miasto Jest Nasze – Ruchy Miejskie | 5,37 | 22 | |
| SLD Lewica Razem | 3,75 | 2 | |
| Bezpartyjni Samorządowcy | 2,23 | 1 | |
| Kukiz’15 | 3,47 | 0 | |
| Pozostałe | 21,79 | 81 | |
Komentarze
edytujPublicyści zauważyli, że w wyborach samorządowych w 2018 po raz pierwszy partia rządząca wykorzystała w kampanii posiadaną władzę, sugerując w przyszłości uzależnienie otrzymywania środków przez dany region w zależności od wybranych w nim władz samorządowych. Taka strategia została negatywnie odebrana przez krytyków rządzącej partii[34].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2018 r. w sprawie zarządzenia wyborów do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy oraz wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (Dz.U. z 2018 r. poz. 1561).
- ↑ a b c d e f g Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
- ↑ a b c d e f Nowela Kodeksu wyborczego już obowiązuje [online], gazetaprawna.pl, 31 stycznia 2018.
- ↑ Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2015 r. poz. 1043).
- ↑ Jacek Haman (red.), Wybory samorządowe 2018. Raport z obserwacji [online], Fundacja im. Stefana Batorego, 2018 [dostęp 2018-12-23].
- ↑ PKW przyznała w drodze publicznego losowania jednolite numery dla list kandydatów komitetów wyborczych [online], pkw.gov.pl, 26 września 2018 [dostęp 2018-09-26].
- ↑ Liczba kart wydanych wyborcom do godziny 12:00. pkw.gov.pl, 21 października 2018. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Liczba kart wydanych wyborcom do godziny 17:00. pkw.gov.pl, 21 października 2018. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Frekwencja końcowa. pkw.gov.pl, 22 października 2018. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Liczba kart wydanych wyborcom do godziny 12:00. pkw.gov.pl, 4 listopada 2018. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Liczba kart wydanych wyborcom do godziny 17:00. pkw.gov.pl, 4 listopada 2018. [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Frekwencja końcowa. pkw.gov.pl, 5 listopada 2018. [dostęp 2018-11-05].
- ↑ a b c d e f Dane w arkuszach. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-11-13].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Lubelskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Lubuskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Łódzkiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Małopolskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Mazowieckiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Opolskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Podkarpackiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Podlaskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Pomorskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Śląskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Wielkopolskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego. pkw.gov.pl. [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Wybory samorządowe 2018 [online], ewybory.eu [dostęp 2019-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-26].
- ↑ a b c d „Odnieśliśmy kolejne zwycięstwo i to bardzo zdecydowane”. Prezes PiS podsumował wybory [online], polsatnews.pl, 6 listopada 2018 [dostęp 2018-11-13].
- ↑ Geografia. pkw.gov.pl.
- ↑ Zespół Informatyki Krajowego Biura Wyborczego.
- ↑ Mariusz Janicki, Wiesław Władyka. 7 znaków polskiej polityki. „Polityka”. 51/52 (3191), s. 26–28, 19 grudnia 2018.