Zającowate
rodzina ssaków
Zającowate[22][23], zające (Leporidae) – rodzina ssaków z rzędu zajęczaków (Lagomorpha) obejmująca około 60 gatunków.
| Leporidae | |||||
| G. Fischer, 1817[1] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – zając szarak (L. europaeus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina |
zającowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Lepus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Występowanie
edytujZającowate zamieszkują w stanie naturalnym wszystkie kontynenty poza Australią i Antarktydą[24][25][26]. Na kontynent australijski i Nową Zelandię[27] zostały wprowadzone przez człowieka.
Tryb życia
edytujZwierzęta kolonijne, średniej wielkości.
Zającowate zwykle poruszają się skokami, osiągają prędkość do 70 km/h. Do polowań na szybko biegające zające wykorzystywano np. charty.
Często zamieszkują nory, czasem załomy skalne, nie gromadzą zapasów na zimę i nie hibernują. Gatunki borealne zmieniają na zimę barwę na białą.
Budowa ciała
edytujCechą charakterystyczną zajęczaków jest to, iż tylne kończyny są znacznie dłuższe od przednich. Posiadają długie, szpiczaste uszy, krótki, puszysty ogon. W górnej szczęce mają 2 pary siekaczy, z których pierwsza stale rośnie i wymaga ścierania.
Systematyka
edytujWyróżniany we wcześniejszych ujęciach systematycznych rodzaj Brachylagus[28][24] został przeniesiony w 2022 roku na podstawie analizy filogenetycznej w oparciu o dowodu molekularne do rodzaju Sylvilagus[29]; w takim ujeciu do rodziny zającowatych zalicza się następujące występujące współcześnie rodzaje[30][31][22]:
- Pronolagus Lyon, 1904 – skaliczek
- Poelagus St. Leger, 1932 – afrokrólik – jedynym przedstawicielem jest Poelagus marjorita (St. Leger, 1929) – afrokrólik równikowy
- Nesolagus Forsyth-Major, 1899 – zajączek
- Romerolagus Merriam, 1896 – króliczak – jedynym przedstawicielem jest Romerolagus diazi (Ferrari-Pérez, 1893) – króliczak wulkaniczny
- Pentalagus Lyon, 1904 – pięciozębik – jedynym przedstawicielem jest Pentalagus furnessi (Stone, 1900) – pięciozębik leśny
- Caprolagus Blyth, 1845 – assamczak – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Caprolagus hispidus (Pearson, 1838) – assamczak szczeciniasty
- Oryctolagus Lilljeborg, 1873 – królik – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Oryctolagus cuniculus (Linnaeus, 1758) – królik europejski
- Bunolagus O. Thomas, 1929 – zajęczak – jedynym przedstawicielem jest Bunolagus monticularis (O. Thomas, 1903) – zajęczak buszmeński
- Sylvilagus J.E. Gray, 1867 – królak
- Lepus Linnaeus, 1758 – zając
Opisano również rodzaje wymarłe[32]:
- Afrolagus Şen & Geraads, 2023[33] – jedynym przedstawicielem był Afrolagus pomeli Şen & Geraads, 2023
- Alilepus Dice, 1931[34]
- Aluralagus Downey, 1968[35]
- Archaeolagus Dice, 1917[36]
- Hypolagus Dice, 1917[37]
- Lepoides J.A. White, 1987[38] – jedynym przedstawicielem był Lepoides lepoides J.A. White, 1988
- Litolagus Dawson, 1958[39]
- Nekrolagus Hibbard, 1939[40] – jedynym przedstawicielem był Nekrolagus progressus (Hibbard, 1939)
- Notolagus R.W. Wilson, 1938[41]
- Nuralagus Quintana, Köhler & Moyà-Solà, 2011[42] – jedynym przedstawicielem był Nuralagus rex Quintana, Köhler & Moyà-Solà, 2011
- Ordolagus Muizon, 1977[43] – jedynym przedstawicielem był Ordolagus teilhardi (Burke, 1941)
- Panolax Cope, 1874[44] – jedynym przedstawicielem był Panolax sanctaefidei Cope, 1874
- Paranotolagus W.E. Miller & Carranza-Castañeda, 1982[45] – jedynym przedstawicielem był Paranotolagus complicatus W.E. Miller & Carranza-Castañeda, 1982
- Pewelagus J.A. White, 1984[46]
- Pliopentalagus Gureev & Konkova, 1964[47]
- Pliosiwalagus Patnaik, 2001[48]
- Pratilepus Hibbard, 1939[49] – jedynym przedstawicielem był Pratilepus kansasensis Hibbard, 1939
- Pronotolagus J.A. White, 1991[50]
- Sardolagus Angelone, Čermák, Moncunill-Solé, Quintana, Tuveri, Arca & Kotsakis, 2018[51] – jedynym przedstawicielem był Sardolagus obscurus Angelone, Čermák, Moncunill-Solé, Quintana, Tuveri, Arca & Kotsakis, 2018
- Serengetilagus Dietrich, 1942[52]
- Sericolagus Averianov, 1996[53]
- Trischizolagus Rădulescu & Samson, 1967[54]
- Tsaganolagus Li Chuankui, 1978[55] – jedynym przedstawicielem był Tsaganolagus wangi Li Chuankui, 1978
Fikcyjne zającowate
edytujPostacie z tradycji ludowych:
- zając wielkanocny
- Br’er Rabbit
- Leuk – zając sawannowy z folkloru senegalskiego
Postacie z baśni i literatury:
- Zając z bajki Żółw i zając
- Biały Królik i Marcowy Zając z Alicji w Krainie Czarów
- Piotruś Królik
- Królik – przyjaciel Kubusia Puchatka
- króliki z powieści Wodnikowe Wzgórze Richarda Adamsa
- Rodzina Rabatków
Postacie z kinematografii:
- Królik Bugs
- Zając z serialu Wilk i Zając
- Tuptuś – królak z Bambiego
- Zajączek – najlepszy przyjaciel Misia Uszatka
- zajączek Parauszek
- Królik Roger
- Królik Rykoszet
Uwagi
edytuj- ↑ Pisownia oryginalna.
- ↑ Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Archaeolagus Dice, 1917.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Oryctolagus Lilljeborg, 1874.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Pentalagus Lyon, 1904.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Alilepus Dice, 1931.
- ↑ Bez rangi.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: †Notolagus R.W. Wilson, 1938.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Bunolagus O. Thomas, 1929.
Przypisy
edytuj- ↑ a b J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 372, 1817. (łac.).
- ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. viii, 88. (łac.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 57. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 304, 1821. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 341, 1825. (ang.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 98. (fr.).
- ↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés) ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. T. 1: Contenant l’énumération méthodique et descriptive des espèces ainsi que les principes de leur distribution géographique et paléontologique. Paris: Arthus Bertrand, 1852, s. 18. (fr.).
- ↑ J.F. von Brandt. Beiträge zur nähern Kenntniss der Säugethiere Russland’s. 5. Abhandlung: Unlersuchungen uber die craniologischen Entwickelungsstufen und die davon herzuleiteten Yerwandtschaften und Classificationen der Nager der Jetztzeit, mit besonderer Beziehung auf die Gattung Castor. 2. Theil: Craniologische Charakteristik der einzeluen Nagergruppen. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 6e série. Seconde partie. Sciences naturelles. 7 (2), s. 320, 1855. (niem.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
- ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. Ordre des rongeurs. „Bulletin de la Société d’Études Scientifiques d’Angers”. 10 (1), s. 200, 1881. (fr.).
- ↑ F.E. Schulze. Mammalia Europaea. „Helios – Abhandlungen und Mitteilungen aus dem Gesamtgebiete der Naturwissenschaften”. 14, s. 82, 1897. (niem.).
- ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 52. (fr.).
- ↑ L.R. Dice. The phylogeny of the Leporidae, with description of a new genus. „Journal of Mammalogy”. 10 (4), s. 343, 1929. DOI: 10.2307/1374124. (ang.).
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 115.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 122.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 128.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 156.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 177.
- ↑ А.О. Аверьянов. О положении рода Lepus в системе семейства Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Зоологический Журнал”. 73 (10), s. 106, 1994. (ros.).
- ↑ a b Averianov 1999 ↓, s. 45.
- ↑ Averianov 1999 ↓, s. 46.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 56–61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 426, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280–292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 62–148. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Leporidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-01].
- ↑ Story: Rabbits – The spread of rabbits in New Zealand. Te Ara – The Encyclopedia of New Zealand. [dostęp 2012-11-13]. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Brachylagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2024-08-25].
- ↑ E. Cano-Sánchez, F. Rodriguez-Gomez, L.A. Ruedas, K. Oyama, L. Leon-Paniagua, A. Mastretta-Yanes & A. Velazquez. Using Ultraconserved Elements to Unravel Lagomorph Phylogenetic Relationships. „Journal of Mammalian Evolution”. 29, s. 395–411, 2022. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-08-24]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 184–191. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Leporidae Fischer, 1814, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-27] (ang.).
- ↑ Ş. Şen & D. Geraads. Lagomorpha (Mammalia) from the Pliocene-Pleistocene locality of Ahl al Oughlam, Morocco. „Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments”. 103, s. 649, 2023. DOI: 10.1007/s12549-022-00569-5. (ang.).
- ↑ L.R. Dice. Alilepus, a new name to replace Allolagus Dice, preoccupied, and notes on several species of fossil hares. „Journal of Mammalogy”. 12 (2), s. 159, 1931. DOI: 10.2307/1373916. (ang.).
- ↑ J.S. Downey. Late Pliocene lagomorphs of the San Pedro Valley, Arizona. „United States Geological Survey Professional Paper”. 600, s. D171, 1968. (ang.).
- ↑ Dice 1917 ↓, s. 180.
- ↑ Dice 1917 ↓, s. 181.
- ↑ J.A. White. The archaeolaginae (Mammalia, Lagomorpha) of North America, excluding Archaeolagus and Panolax. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 7 (4), s. 440, 1988. DOI: 10.1080/02724634.1988.10011674. (ang.).
- ↑ M.R. Dawson. Later Tertiary Leporidae of North America. „University of Kansas Paleontological Contributions”. 6, s. 32, 1958. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard. Nekrolagus, new name for Pediolagus Hibbard, not Marelli. „The American midland naturalist”. 21 (1), s. spis treści, 1939. (ang.).
- ↑ R.E. Wilson. A new genus of lagomorph from the pliocenE of Mexico. „Bulletin of the Southern California Academy of Sciences”. 36 (3), s. 98, 1938. (ang.).
- ↑ J. Quintana, M. Köhler & S. Moyà-Solà. Nuralagus rex, gen. et sp. nov., an endemic insular giant rabbit from the Neogene of Minorca (Balearic Islands, Spain). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (2), s. 232, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.550367. (ang.).
- ↑ Ch. de Muizon. Revision des lagomorphes des couches a Baluchitherium (Oligocene superieure) de San-tao-ho (Ordos, Chine). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. Sciences de la terre. 65 (488), s. 266, 1977. (fr.).
- ↑ E.D. Cope: Notes on Eocene and Pliocene lacustrine formations of New Mexico including descriptions of certain new species of vertebrates. W: Annual Report of the Chief of Engineers to the Secretary of War for the Year 1874. Washington: Government Printing Office, 1874, s. 605. (ang.).
- ↑ W.E. Miller & O. Carranza-Castañeda. New lagomorphs from the Pliocene of central Mexico. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 2 (1), s. 99, 1982. DOI: 10.1080/02724634.1982.10011920. (ang.).
- ↑ J.A. White. Late Cenozoic Leporidae (Mammalia, Lagomorpha) from the Anza-Borrego Desert, southern California. „Special Publication of the Carnegie Museum of Natural History”. 9, s. 47, 1984. (ang.).
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 129.
- ↑ R. Patnaik. Late Pliocene micromammals from Tatrot Formation (Upper Siwaliks) exposed near village Saketi, Himachal Pradesh, India. „Palaeontographica”. Abteilung A. 261 (1–3), s. 74, 2001. DOI: 10.1127/pala/261/2001/55. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard. Four new rabbits from the Upper Pliocene of Kansas. „The American midland naturalist”. 21 (2), s. 506, 1939. (ang.).
- ↑ J.A. White. North American Leporinae (Mammalia: Lagomorpha) from late Miocene (Clarendonian) to latest Pliocene (Blancan). „11”. 1, s. 79, 1991. DOI: 10.1080/02724634.1991.10011376. (ang.).
- ↑ C. Angelone, S. Čermák, B. Moncunill-Solé, J. Quintana, C. Tuveri, M. Arca & T. Kotsakis. Systematics and paleobiogeography of Sardolagus obscurus n. gen. n. sp. (Leporidae, Lagomorpha) from the early Pleistocene of Sardinia. „Journal of Paleontology”. 92 (3), s. 508, 2018. DOI: 10.1017/jpa.2017.144. (ang.).
- ↑ W.O. Dietrich. Ältestquartäre Säugetiere aus der südlichen Serengeti, Deutsch-Ostafrika. „Palaeontographica”. Abteilung A. 94 (3–6), s. 43–133, 1942. (niem.).
- ↑ А.О. Аверьянов. О систематическом положении кролика "Caprolagus" brachypus Young, 1927 (Lagomorpha, Leporidae) из виллафранка Китая. „Труды Зоологического института РАН”. 270, s. 148–157, 1996. (ros.).
- ↑ C. Rădulescu & P. Samson. Contribution à la connaissance du complexe faunistique de Măluşteni – Bereşti (Pléistocène inférieur), Roumanie I. Ord. Lagomorpha, Fam. Leporidae. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. 1967 (9), s. 547, 1967. (fr.).
- ↑ Ch.-k. Li. Two new lagomorphs from the Miocene of Lantian, Shensi. „Professional Paper on Stratigraphy and Palaeontologie”. 7, s. 146, 1978.
Bibliografia
edytuj- L.R. Dice. Systematic position of several American Tertiary lagomorphs. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geology”. 10 (2), s. 179–183, 1917. (ang.).
- А.А. Гуреев: Фауна СССР: Млекопитающие. T. 3. Cz. 10: Зайцеобразные (Lagomorpha). Москва; Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1964, s. 1–276. (ros.).
- А.О. Averianov. Phylogeny and classification of Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Vestnik zoologii”. 33 (1–2), s. 41–48, 1999. (ang.).
- D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Leporidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-01].