Zaniemyśl

Zaniemyśl
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Dworzec w Zaniemyślu
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	średzki
Gmina	Zaniemyśl
Data założenia	przed 1239
Prawa miejskie	1742–1934, 1940–1948, 2025
Burmistrz	Grzegorz Grala
Powierzchnia	4,66 km²
Wysokość	70 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 2573; 552,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	63-020
Tablice rejestracyjne	PSR
	Położenie na mapie gminy Zaniemyśl Zaniemyśl
	Położenie na mapie Polski Zaniemyśl
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Zaniemyśl
	Położenie na mapie powiatu średzkiego Zaniemyśl
	52°09′22″N 17°09′51″E/52,156111 17,164167
TERC (TERYT)	3025054
SIMC	0598546
	Urząd miejskiul. Średzka 9; 63-020 Zaniemyśl
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Zaniemyśl (niem. Santomischel) – miasto w Polsce położone w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, w gminie Zaniemyśl. Siedziba gminy Zaniemyśl. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 432.

Zaniemyśl uzyskał lokację miejską 21 maja 1742^[2]. Został pozbawiony praw miejskich 13 czerwca 1934 w związku z reformą gminną w II RP^[3], stając się przejściowo gminą jednostkową^[4]. 1 sierpnia 1934 stał się siedzibą nowej zbiorowej gminy Zaniemyśl w powiecie średzkim w województwie poznańskim^[5]. Podczas II wojny światowej ponownie miasto, aż do 1948 roku^[6]^[7]^[2]. W latach 1949–1954 znów siedziba gminy Zaniemyśl, 1954–1972 gromady Zaniemyśl^[8], a od 1973 reaktywowanej gminy Zaniemyśl^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego. 1 stycznia 2025 Zaniemyśl odzyskał status miasta^[10]. Od południowego zachodu do miasta przylega Jezioro Raczyńskie.

Historia

Pierwszą informacją, która pojawiła się w dokumentach jest wzmianka z 1239 o miejscowości Niezamyśl, która później została włączona do granic Zaniemyśla. Pierwszymi właścicielami majątku byli Doliwowie. W 1331 miejscowa ludność pokonała tutaj 3 tys. oddział krzyżacki (Obrona łuku Warty). Jan Długosz w Rocznikach napisał, że przy tej okazji ludność zbudowała między jeziorami wały obronne^[11]^[12]. Umocnienia te określa się jako Wały Zaniemyskie^[13]^[14].

21 maja 1742 dzięki staraniom Mateusza Ponińskiego król August III nadał prawa miejskie osadzie pod nazwą Zaniemyśl. Osada posiadała znajdujący się w centrum rynek, na którym umożliwiono organizację jarmarków. W 1815 Edward Raczyński otrzymał od Józefa Jaraczewskiego wyspę zwaną Wyspą Edwarda. W latach 1840-1842 wybudowano kościół św. Wawrzyńca, którego fundatorami byli Raczyński i Jaraczewski. W drugiej połowie XIX wieku w granice miasta włączono wieś Niezamyśl. W latach 1854–1855 wybudowano kolejny kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny. W 1910 w Zaniemyślu powstała wąskotorowa linia kolejowa łącząca go ze Środą Wielkopolską.

W 1918 niektórzy mieszkańcy Zaniemyśla i okolic uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim. Dwadzieścia lat później wzniesiono pomnik Powstańców Wielkopolskich, który zniszczony przez Niemców został odbudowany w 1999.

W 1934 Zaniemyśl utracił prawa miejskie.

W trakcie II wojny światowej wielu mieszkańców straciło życie w walce z niemieckimi okupantami. Ku czci poległych na zaniemyskim cmentarzu utworzono zbiorową mogiłę poległych oraz głaz z tablicą upamiętniającą żołnierzy Armii Krajowej z terenu miejscowości.

Po wojnie Zaniemyśl ponownie zaliczono do miast, status ten utracił w 1948^[15]. Z dniem 1 stycznia 2025 roku Zaniemyśl odzyskał prawa miejskie^[16].

Sport

W Zaniemyślu działa klub piłkarski UKS Kłos Zaniemyśl.

Komunikacja

Do miejscowości dojeżdżają dwie linie autobusowe do Poznania, obsługiwane przez Kombus (560 i 561), które zaczynają swój bieg na przystanku Zaniemyśl/Kościół, a kończą na Dworcu Autobusowym Rondo Rataje. Zaniemyśl znajduje się w strefie taryfowej D ZTM Poznań^[17].

Atrakcje turystyczne i kulturowe

Obiekty:

Wyspa Edwarda,
Średzka Kolej Powiatowa (stacja Zaniemyśl)^[18],
Aleja Grabowa,
Kościół św. Wawrzyńca (neogotycki, z 1840-1842),
Kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny (poewangelicki neoromański, z lat 1854–1855),
Pomnik Ryszarda Berwińskiego.

Imprezy kulturalne:

Zaniemyskie Bitwy Morskie,
Zaniemyski Dzień Podróżnika,
Dożynki,
Festyn dla niepełnosprawnych
turniej ultimate frisbee Winter Unleashed.

Szlaki turystyczne:

Szlak turystyczny Osowa Góra - Sulęcinek,
Szlak turystyczny nr 3580 (Majdany-Zaniemyśl)^[19]^[20].

Ludzie związani z Zaniemyślem‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Zaniemyślem‎.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 158407
↑ ^a ^b Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.
↑ Dymitrow, M. (2015). Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 619
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 152
↑ Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947).
↑ Uchwała Nr 37/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu średzkiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 26 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 grudnia 1954 r., Nr. 20, Poz. 100)
↑ Uchwała Nr XVIII/98/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie poznańskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 29 grudnia 1972, Nr 32, Poz. 391).
↑ Dz.U. z 2024 r. poz. 1152
↑ Dlugossi Ioannis Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae..., Lib. IX, Warszawa 1978 s. 162, tłum. polskiej. Mrukówna 1975, komentarze do 1331 r. S. Cynarski, s. 202-203
↑ Tadeusz Marian Nowak Władysław Łokietek-polityk i dowódca, wyd. Książka i Wiedza 1978, s. 212-213
↑ Fogel J., W kwestii "Wałów zaniemyskich", Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. IX, 1975, s.235-238
↑ http://www.archeo.uw.edu.pl/swarch/Swiatowit-r1986-t36-s83-89.pdf
↑ Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Zaniemyśl jako jedno ze 131 miast województwa poznańskiego (także mapa Polski WIG z 1945 podaje Zaniemyśl jako miasto). Według Rocznika Statystycznego z 1948 liczba miast województwa poznańskiego wynosi już 129 (bez Brójec i Górzycy, wymienionych w wykazie miast z 1947, następnie zniesionych, vide Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, Warszawa, 1964). Liczba miast woj. poznańskiego spada do 128 dopiero w 1950 (Rocznik Statystyczny), co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Zaniemyśla (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw)
↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (z 10 lipca 2024)
↑ Strona główna » KPA Kombus [online], kombus.pl [dostęp 2021-04-06] .
↑ Średzka Kolej Powiatowa - szczegółowe informacje
↑ Powiat Średzki [online], powiatsredzki.pl [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23] .
↑ WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., Znakowane piesze szlaki turystyczne Województwa Wielkopolskiego - ocena stanu istniejącego -projekt nowego układu, Poznań 2011 .

Linki zewnętrzne

Zaniemyśl, Santomischl, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 392 .
Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - W Zaniemyślu, u hrabiego Edwarda” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 158407

[robertkr-2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.

[3] Dymitrow, M. (2015). Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej.

[4] Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422

[5] Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 619

[6] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 152

[7] Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947).

[8] Uchwała Nr 37/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu średzkiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 26 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 grudnia 1954 r., Nr. 20, Poz. 100)

[start-1973-PZ-9] Uchwała Nr XVIII/98/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie poznańskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 29 grudnia 1972, Nr 32, Poz. 391).

[dziennikdwapięć-10] Dz.U. z 2024 r. poz. 1152

[11] Dlugossi Ioannis Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae..., Lib. IX, Warszawa 1978 s. 162, tłum. polskiej. Mrukówna 1975, komentarze do 1331 r. S. Cynarski, s. 202-203

[12] Tadeusz Marian Nowak Władysław Łokietek-polityk i dowódca, wyd. Książka i Wiedza 1978, s. 212-213

[13] Fogel J., W kwestii "Wałów zaniemyskich", Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. IX, 1975, s.235-238

[14] ttp://www.archeo.uw.edu.pl/swarch/Swiatowit-r1986-t36-s83-89.pdf

[15] Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Zaniemyśl jako jedno ze 131 miast województwa poznańskiego (także mapa Polski WIG z 1945 podaje Zaniemyśl jako miasto). Według Rocznika Statystycznego z 1948 liczba miast województwa poznańskiego wynosi już 129 (bez Brójec i Górzycy, wymienionych w wykazie miast z 1947, następnie zniesionych, vide Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, Warszawa, 1964). Liczba miast woj. poznańskiego spada do 128 dopiero w 1950 (Rocznik Statystyczny), co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Zaniemyśla (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw)

[projektdwacztery-16] Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (z 10 lipca 2024)

[17] Strona główna » KPA Kombus [online], kombus.pl [dostęp 2021-04-06] .

[18] Średzka Kolej Powiatowa - szczegółowe informacje

[19] Powiat Średzki [online], powiatsredzki.pl [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23] .

[20] WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., Znakowane piesze szlaki turystyczne Województwa Wielkopolskiego - ocena stanu istniejącego -projekt nowego układu, Poznań 2011 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]