Zasłonak fioletowy

Zasłonak fioletowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	zasłonakowate
Rodzaj	zasłonak
Gatunek	zasłonak fioletowy
	Nazwa systematyczna
	Cortinarius violaceus (L.) Gray; A Natural Arrangement of British Plants: 217 (Londyn, 1821)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zasłonak fioletowy (Cortinarius violaceus (L.) Gray) – gatunek grzybów z rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus violaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray^[1].

Synonimy naukowe:^[2].

Agaricus violaceus L. 1753
Agaricus violaceus var. elegans Pers. 1800
Agaricus violaceus var. opacus Pers. 1800
Agaricus violaceus L. 1753 var. violaceus
Amanita araneosa var. violaceus (L.) Lam. 1783
Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 subsp. violaceus
Cortinarius violaceus (L.) Gray 1821 var. violaceus
Gomphos violaceus (L.) Kuntze 1898
Inoloma violaceum (L.) Wünsche 1877

Nazwę polską podał Andrzej Nespiak w 1975 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako tabakierka, tłuściocha, tłustocha^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica przeciętnie od 4 do 15 cm< Młode egzemplarze mają owocniki o intensywnej, niebieskofioletowej barwie z lekko metalicznym połyskiem. U starszych egzemplarzy kolor brązowy z fioletowym odcieniem. Powierzchnia ziarnista, sucha, aksamitna. Kształt półkolisty do płaskiego u starszych^[4].

Blaszki

Rozstaw dość mocno zróżnicowany w tym gatunku, od rzadkiego do umiarkowanie gęstego, szerokie i szeroko przyrośnięte, barwy od fioletowej u młodych osobników, poprzez fioletowobrązową do ciemnobrązowej u starszych^[4]. Ostrza blaszek pokryte kosmkami (dostrzec to można tylko pod lupą)^[5].

Trzon

Wysokość 8–12 cm, grubość 1–3 cm. Kształt pałkowaty z wyraźnie zgrubiałą podstawą (osiąga grubość ok. 4 cm). U młodych okazów pełny, u starszych pusty wewnątrz. Powierzchnia łuskowata, ciemnofioletowa, a podczas suchej pogody niemal czarna. U młodych okazów otoczony jest zasnówka, która jednak szybko zanika^[5].

Miąższ

Barwa od jasno- do ciemnofioletowej, o łagodnym smaku i cedrowym zapachu. Zasada barwi miąższ na czerwono, kwas na zielonkawo.

Wysyp zarodników

Brązowy. Zarodniki migdałowatte lub elipsoidalne, drobno brodawkowate, o średnicy 11,5–13,5 × 7–9 µm. Cystydy (cheilocystydy) duże, z fioletową treścią, co wśród zasłonaków jest cechą charakterystyczną tylko dla tego gatunku^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, środkowej i Europie oraz w Australii i Nowej Zelandii. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Danii, Anglii, Holandii^[3].

Rośnie na ziemi w lasach liściastych i mieszanych, pojedynczo lub w niewielkich grupach w okresie letnio-jesiennym (od sierpnia do października). Rośnie głównie pod bukami, brzozami, na glebach kwaśnych lub zasadowych. Spotykany jest głównie w górach^[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy. Nie jest trujący, jest jednak mało smaczny, a po ugotowaniu staje się gorzkawy^[8]. W Polsce uważany jest za grzyb niejadalny^[6]. Ze względu na rzadkość występowania zasługuje na ochronę, na Słowacji jest gatunkiem chronionym^[5].

Gatunki podobne

zasłonak wonny (Cortinarius traganus), który ma blaszki ochrowe, później rdzawobrązowe, miąższ szafranowoochrowy i nieprzyjemny zapach acetylenu^[5].
Cortinarius hercynicus (Pers.) M.M. Moser, czasami uważany za podgatunek zasłonaka fioletowego^[2]. Występuje pod świerkami i sosnami, ma szersze zarodniki^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
↑ ^a ^b Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 244. ISBN 83-7404-513-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c Atlas grzybów. [dostęp 2013-09-18].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Weber, Nancy S.; Smith, Alexander Hanchett (1980). Grzyb Hunter's Field Guide. Ann Arbor, Mich: University of Michigan. PP. 202–203. ISBN 0-472-85610-3

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[Gerhardt-4] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 244. ISBN 83-7404-513-2.

[wag-5] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[atlas-6] Atlas grzybów. [dostęp 2013-09-18].

[7] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Weber, Nancy S.; Smith, Alexander Hanchett (1980). Grzyb Hunter's Field Guide. Ann Arbor, Mich: University of Michigan. PP. 202–203. ISBN 0-472-85610-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]