Ziemniaczka

Ziemniaczka
	; Ziemniaczka sercowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	ziemniaczka
	Nazwa systematyczna
	Thladiantha Bunge; Enum. Pl. China Bor. 29. Mar 1833
	Typ nomenklatoryczny
	T. dubia Bunge
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ziemniaczka, tladianta^[4] (Thladiantha) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych. Obejmuje 22 gatunków^[5] występujących w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, najbardziej zróżnicowanych w Chinach (19 gatunków z tego rodzaju to endemity Chin)^[6]. Zasiedlają lasy i zarośla. Pochodząca z północnych Chin i Korei ziemniaczka sercowata (Thladiantha dubia) jest mrozoodporna i rośnie zdziczała w różnych obszarach Europy^[7]. Jest także zadomowiona w Polsce (ma status kenofita)^[4]^[8].

Morfologia

Pokrój: Byliny pnące za pomocą niepodzielonych lub rozwidlonych wąsów czepnych. Osiągają do 5 m długości. Łodyga zielna, gładka. Korzenie zwykle bulwiaste^[7]^[6].
Liście: Sercowate, jajowate, czasem wyraźnie ząbkowane, miękko owłosione i u niektórych gatunków srebrzysto plamiaste^[7].
Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, przy czym rośliny są zwykle dwupienne. Kwiaty żeńskie rozwijają się pojedynczo, a męskie w skupieniach. Działki kielicha w liczbie 5 są wąskie i u nasady nieco zrosłe, kielich kubeczkowaty lub dzwonkowaty. Żółte płatki dzwonkowatej korony są zrośnięte w 5-ząbkową koronę. Pręcików jest 5, ale w kwiatach żeńskich rozwijają się tylko jako prątniczki. U niektórych gatunków 4 pręciki zrośnięte są w pary i jeden pozostaje wolny. Nitki pręcików są krótkie, a pylnik podługowaty lub jajowaty jest prosto wzniesiony. Zalążnia wykształcona jest szczątkowo. W kwiatach żeńskich rozwija się za to płodny słupek z jajowatą lub podługowatą zalążnią, na szczycie trójdzielny z trzema nerkowatymi znamionami^[7]^[6].
Owoce: Jajowato-podłużne, niewielkie, soczyste jagody na powierzchni płytko żłobione lub gładkie, zawierające liczne nasiona^[7]^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z rodziny dyniowatych z rzędu dyniowców, należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Thladiantheae^[9].

Wykaz gatunków^[5]

Thladiantha angustisepala W.J.de Wilde & Duyfjes
Thladiantha capitata Cogn.
Thladiantha cordifolia (Blume) Cogn.
Thladiantha davidi Franch.
Thladiantha dentata Cogn.
Thladiantha dimorphantha Hand.-Mazz.
Thladiantha dubia Bunge – ziemniaczka sercowata, tladianta zwodna^[8]^[4]
Thladiantha grandisepala A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
Thladiantha henryi Hemsl.
Thladiantha hookeri C.B.Clarke
Thladiantha indochinensis Merr.
Thladiantha lijiangensis A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
Thladiantha longifolia Cogn. ex Oliv.
Thladiantha longisepala C.Y.Wu, A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
Thladiantha maculata Cogn. ex Oliv.
Thladiantha medogensis A.M.Lu & J.Q.Li
Thladiantha montana Cogn.
Thladiantha nudiflora Hemsl.
Thladiantha oliveri Cogn. ex Oliv.
Thladiantha palmatipartita A.M.Lu & C.Jeffrey
Thladiantha punctata Hayata
Thladiantha pustulata (H.Lév.) C.Jeffrey ex A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
Thladiantha sessilifolia Hand.-Mazz.
Thladiantha setispina A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
Thladiantha villosula Cogn.

Zastosowanie i uprawa

W Europie uprawiana jest ziemniaczka sercowata. Gatunek ten rośnie w strefach mrozoodporności 6–9^[10]. Wymaga gleb próchnicznych i świeżych oraz dobrze nasłonecznionych stanowisk. Rośliny rozmnażane są z nasion, przez odkłady i sadzonki^[11]. Owoce, młode pędy i bulwiaste korzenie są jadalne na surowo i po obróbce^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-10-14] (ang.).
↑ ^a ^b Thladiantha. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-10-14].
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Thladiantha Bunge. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-06].
↑ ^a ^b ^c ^d Anmin Lu & Charles Jeffrey: Thladiantha Bunge. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-10-16].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 147. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Barbara Tokarska-Guzik, Zygmunt Dajdok, Maria Zając, Adam Zając, Alina Urbisz, Władysław Danielewicz, Czesław Hołdyński: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 160. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Thladiantha. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-10-14]. (ang.).
↑ ^a ^b Thladiantha dubia – Bunge. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2014-10-16].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 883, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-10-14] (ang.).

[ing-3] Thladiantha. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-10-14].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[powo-5] Thladiantha Bunge. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-06].

[china-6] Anmin Lu & Charles Jeffrey: Thladiantha Bunge. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-10-16].

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 147. ISBN 0-333-74890-5.

[tokarska-8] Barbara Tokarska-Guzik, Zygmunt Dajdok, Maria Zając, Adam Zając, Alina Urbisz, Władysław Danielewicz, Czesław Hołdyński: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 160. ISBN 978-83-62940-34-9.

[grin-9] Thladiantha. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-10-14]. (ang.).

[pfaf-10] Thladiantha dubia – Bunge. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2014-10-16].

[botanica-11] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 883, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]

[11]