Zygmunt Zieliński (generał broni)
Zygmunt Zieliński (ur. 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach, zm. 11 kwietnia 1925 w Krakowie) – generał broni Wojska Polskiego, kawaler Orderu Orła Białego i Orderu Virtuti Militari.
| |
 generał broni
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1 sierpnia 1858 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 kwietnia 1925 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1878–1922 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca armii |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
          
| |
Życiorys
edytujUrodził się 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach[1][2], w rodzinie Pawła Arystoriana, powstańca 1863 i Józefy z Klewskich[3][4]. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w miejscowości Michalczowa k. Nowego Sącza. Następnie uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu. W październiku 1875 odbył przeszkolenie rekruckie w 20 Galicyjskim Pułku Piechoty w Krakowie, po którym rozpoczął naukę w Szkole Kadetów Piechoty w Wiedniu.
18 sierpnia 1878 zakończył naukę i rozpoczął służbę w cesarskiej i królewskiej Armii. Służył w następujących oddziałach piechoty:
- 20 Galicyjskim Pułku Piechoty w Krakowie i Nowym Sączu,
- 28 Czeskim Pułku Piechoty w Pradze, w latach 1891–1892 na stanowisku dowódcy kompanii,
- 98 Czeskim Pułku Piechoty w Twierdzy Josefov (niem. Josephstadt) na stanowisku komendanta 2. batalionu w Hradcu Králové (niem. Königgrätz).
We wrześniu 1904 został przeniesiony do 13 Galicyjskiego Pułku Piechoty w Krakowie na stanowisko komendanta 2. batalionu. Później został przesunięty na stanowisko komendanta 1. batalionu[5], a w 1908 razem z batalionem detaszowany do Mostaru[6][7]. W 1910 wrócił z batalionem do Bielska[8]. 1 listopada 1910 został dowódcą tego pułku. 1 lipca 1911 przeszedł na emeryturę w randze pułkownika.
6 sierpnia 1914 w Krakowie, po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich i wraz z druhem Władysławem Turskim przystąpił do mobilizacji krakowskiego „Sokoła”. Został organizatorem i pierwszym dowódcą 2 pułku piechoty. 2 stycznia 1916 roku w Kozienicach objął stanowisko komendanta c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów[9]. Od 24 grudnia 1916 roku dowodził III Brygadą Legionów Polskich. Od 24 kwietnia 1917 do 15 lutego 1918 dowodził Polskim Korpusem Posiłkowym[10][11]. Po zawarciu pokoju brzeskiego został przez władze austriackie internowany w obozach w Chust i Marmarosz Sziget.
8 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia generała majora. Wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej w obronie Lwowa i Przemyśla. Od 13 kwietnia 1919 dowodził 3 Dywizją Piechoty Legionów[11]. 17 sierpnia 1919 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Poznań”[12]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą 3 Armii. 21 kwietnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu generała porucznika, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[13].
22 września 1920 został mianowany z dniem 1 października 1920 dowódcą Okręgu Generalnego „Pomorze” w Toruniu[14], a po reorganizacji struktur dowodzenia dowódcą Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Józef Piłsudski dekretem z 22 września 1922 przeniósł go na własną prośbę z dniem 1 stycznia 1923 w stan spoczynku z prawem noszenia munduru i w uznaniu zasług nadał mu stopień generała broni[15][16]. Zmarł w 11 kwietnia 1925 w Krakowie[10]. 14 kwietnia tego roku pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera 67.
Zygmunt Zieliński był żonaty z Józefą (ur. 29 grudnia 1870 w Tarnowie, zm. 1 marca 1958 w Krakowie), córką Władysława Ludwika Józefa Kalasantego Onitsch (ur. 25 sierpnia 1837 w Tarnowie, zm. 25 lipca 1900 w Tarnowie) i Walerii Antoniny Katarzyny Jaxa-Rożen (ur. 5 kwietnia 1839 w m. Brzeziny-Tropie, zm. 30 stycznia 1919 w Krakowie). Waleria była jedną z trzech córek Bolesława Augusta Hilarego Jaxa-Rożna.
Zygmunt i Józefa mieli troje dzieci: Józefa (ur. 24 stycznia 1898, zm. 15 września 1898) i Jana (ur. 1893) oraz córkę Władysławę (1900–1990).
Awanse
edytuj- chorąży (Fähnrich) – 18 sierpnia 1878
- porucznik (Leutnant) – 1 listopada 1878
- nadporucznik (Oberleutnant) – 1 listopada 1883
- kapitan (Hauptmann) – 1 listopada 1890
- major (Major) – 1 listopada 1902
- podpułkownik (Oberstleutnant) – 1 listopada 1907
- pułkownik (Oberst) – 2 grudnia 1910[17]
- generał major (Generalmajor) – 1 listopada 1917
- generał porucznik – 1920
- generał broni – 22 września 1922 z dniem 1 stycznia 1923
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Orła Białego – 11 lipca 1921 „za wybitne zasługi położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu wojskowej działalności organizatorskiej i bojowej”[18][19]
- Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari nr 4 – 24 listopada 1922[20][3]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 60 – 15 marca 1921[21][22][23][3]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[24][25]
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy 1921)[26]
- Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej – 12 lutego 1922[27]
- Krzyż Rycerski Orderu Leopolda z dekoracją wojenną i mieczami - 26 czerwca 1917 roku „w uznaniu dzielnego i skutecznego zachowania się przed nieprzyjacielem[28]”[29]
- Krzyż Zasługi Wojskowej – 1910[30]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce
- Krzyż za 25-letnią służbę wojskową dla oficerów
- Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii
- Krzyż Jubileuszowy Wojskowy
Upamiętnienie
edytuj30 kwietnia 1995 na krużgankach Kaplicy Loretańskiej oo. Kapucynów w Krakowie odsłonięto popiersie generała[31].
18 października 2007 na ścianie frontowej kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, gdzie mieszkał gen. Zygmunt Zieliński, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2014 imię Zygmunta Zielińskiemu nadano znajdującemu się nieopodal skwerowi u zbiegu ulic Józefa Piłsudskiego, Garncarskiej i Wenecja[32].
10 listopada 2013 w rodzinnych Rzeszotarach odsłonięto tablicę jego pamięci oraz pamięci bohaterów Powstania Styczniowego: Pawła Arystomena Zielińskiego i kuzynów Żelechowskich.
Przypisy
edytuj- ↑ Rydel 2001 ↓, s. 303.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 165.
- ↑ a b c Kolekcja GiO ↓, s. 1.
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 367.
- ↑ Schematismus 1908 ↓, s. 456.
- ↑ Schematismus 1909 ↓, s. 474.
- ↑ Schematismus 1910 ↓, s. 480.
- ↑ Schematismus 1911 ↓, s. 486.
- ↑ CAW sygn. akt I.120.1.307 s. 3.
- ↑ a b Rydel 2001 ↓, s. 304.
- ↑ a b Stawecki 1994 ↓, s. 368.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 87 z 3 września 1919, poz. 3022.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 8 maja 1920, s. 336.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 6 października 1920, s. 963.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 30 września 1922, s. 743.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 167.
- ↑ Schematismus 1911 ↓, s. 190.
- ↑ Dekret Naczelnika Państwa o nadaniu odznak orderu Orła Białego. „Monitor Polski”. 155, s. 1, 1921-07-12. Warszawa..
- ↑ Kolekcja GiO ↓, s. 3.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 14 grudnia 1922, s. 907.
- ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 166.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921, s. 607.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-25]..
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-08-25]..
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1936 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 35, poz. 1763)
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 kwietnia 1922, s. 249.
- ↑ Nadanie orderu zostało ogłoszone w Dzienniku Rozporządzeń dla c. i k. Obrony Krajowej Nr 108 z 7 lipca 1917 roku. CAW, sygn. I.120.1.321, s. 243.
- ↑ Czas s.1 nr 305 z 5 lipca 1917 [online].
- ↑ Schematismus 1911 ↓, s. 90.
- ↑ Popiersie generała. Gazeta Wyborcza nr 102 (1538), Kraków 2 maja 1995
- ↑ UCHWAŁA NR CXXI/1936/14 RADY MIASTA KRAKOWA. edziennik.malopolska.uw.gov.pl, 18 listopada 2014. [dostęp 2019-02-11].
Bibliografia
edytuj- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1908. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1907. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1911. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1910. (niem.).
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Jerzy Giza. Generałowie z Sądecczyzny rodem. „Almanach Sądecki”. Nr 2(7), s. 34–46, 1994. Nowy Sącz: Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. [dostęp 2015-08-08].
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Jan Rydel: W służbie cesarza i króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-235-1.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Orlęta przemyskie. kki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-03)].
- Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej. muzeum-ak.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-25)].
- Marian Porwit, Spojrzenia poprzez moje życie, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1986, s. 63, 66, ISBN 83-07-01535-9, OCLC 69288255.
- Piotr Hapanowicz, Generał Zygmunt Zieliński (1858–1925), Gazeta Wyborcza, Kraków 14.02.2005,
- Piotr Hapanowicz, Żywot legionisty. Generał Zygmunt Zieliński, „Kraków”, nr 9/2008, s. 48–49.
- Jerzy Leśniak, Bóg, Honor, Ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej, Nowy Sącz - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 77, ISBN 978-83-7629-075-1, OCLC 750507186.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
- śp. Zygmunt Bolesław Zieliński. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.604 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-05-13].